Pe bai cefnogwyr Manchester United neu Bryncoch United yn gorfod wynebu'r her o wneud pêl ledr debyg i bêl eu harwyr yna byddai'n rhaid iddynt dorri allan ddeuddeg darn siâp pentagon ac ugain darn siâp hecsagon, a'u gwni%o at ei gilydd i wneud y bêl a ddefnyddir bellach yng nghynghreiriau pêl-droed Ewrop.

Ond, a hwy ar fin dringo'r llethr, gwelent lewyrch golau cerbyd yn llenwi'r awyr ar y dde iddynt.

'Cynnwys meddyliau, croesawu ysbrydoedd, ymwthio, saethu, perchi ystlumod, ymlid gwynt, porthi cnawd, turio am oferedd', ac elfen drosiadol gref iddynt yn ogystal.

Nid oedd digon o gyfleoedd i ieuenctid ar ôl iddynt orffen addysg Gymraeg: dylid sicrhau gwell cyfleoedd iddynt ddefnyddio'r Gymraeg wrth eu gwaith drwy wneud y Gymraeg yn fwy hanfodol fel cymhwyster ar gyfer swyddi.

Ac yr oeddwn yn clywed sŵn eu hadenydd wrth iddynt symud, ac yr oedd fel sŵn llawer o ddyfroedd, fel sŵn yr Hollalluog, fel sŵn storm, fel sŵn byddin; pan oeddent yn aros, yr oeddent yn gostwng eu hadenydd.

Wedi'r cwbl, doedd dim disgwyl i'r bechgyn lwgu nes iddynt gyrraedd adref i Surrey.

Mae llysiau'n awchus am borthiant, a chymerant lawer o'r maeth o'r pridd wrth iddynt dyfu.

Mae gan yr Arglwydd ei ffordd anrhydeddus ei hun ar gyfer Cristnogion sydd yn euog o fethu wrth iddynt geisio dilyn llwybrau cyfiawnder.

Maent yn rhwbio eu hunain gymaint fel iddynt golli gwlan a dirywio yn eu cyflwr yn gyflym iawn.

Bu'n rhaid iddynt ffoi oherwydd y sefyllfa drychinebus sy'n bodoli yn Zaire, lle'r oeddynt wedi cyflawni gwaith gwych am flynyddoedd.

'Roedd trefniadau gweinyddol aneffeithiol neu ddryslyd er ymdrin â cheisiadau cynllunio neu gofnodi ac ystyried gwrthwynebiadau yn broblem mewn rhai o'r achosion yr ymchwiliwyd iddynt.

Cawn gyfle hefyd i ddeisyf arweiniad Duw ar y ffyrdd priodol i adnewyddu ein gwasanaeth a'n cenhadaeth iddynt.

Eithr er iddynt wrthsefyll y drefn Seisnig yr oedd dylanwad Seisnigrwydd yn gryf yn eu plith, ac ni ddylid synnu at hynny.

Gwnaeth y morwyr siglen iddynt gyda chadair bosyn a rhaff wrth un o'r stays ac yn bur debyg cylchau gyda rhaff iddynt eu taflu i fwced.

Gweler atodiad) Ar gyfer pob un o'r pedair ffram yn y model, y mae rhestr gyffredinol yn dilyn o brojectau ymchwil y dylid rhoi ystyriaeth fanwl iddynt.

Felly pob dymuniad da iddynt yn y gystadleuaeth.

ond tuedda fy naratifau hir dirgel ddyn a hen lwybr i fod yn stori%au aml-lawr, yn wir tuedda fy stori%au i fod yn stori%au aml-lawr, hynny yw fod sawl haen stori%ol iddynt.

Nid oes unrhyw dystiolaeth iddynt droi at y Tristan en Prose, er bod fersiynau diweddar o Gylch y Fwlgat yn cyfuno'r Tristan hwnnw â hanes y greal,' ac ni adawodd rhamantau cynnar Be/ roul a Thomas' eu hôl ar chwedlau Cymraeg.

Cyferchwch yr aelodau yn Gymraeg wrth iddynt gyrraedd.

Peth gwirion fyddai iddynt fod yn rhy agos i'w gilydd, ond roedd yn bwysig peidio ƒ mynd yn rhy bell chwaith, rhag ofn i rywbeth fynd o'i le.

Petai rhywrai'n digwydd gweld y ffilm hon ar ei hanner, a'r olygfa o'r gweithlu ym mol buwch y sinema, oll yn eu lifrai gwynion a'u helmedau lampiog a'u lanternau yn eu dwylo, gellid maddau iddynt am dybio mai glowyr oedd ar y sgrin.

Mae cefnogaeth swyddogol iddynt – mae cyngor tref Carhaix wedi trefnu i 6 o'r Basgiaid gael ty cyngor.

Gan mor rymus yw arferion cymdeithasol a gallu'r dosbarth breiniol i ddylanwadu ar y sawl a dybiant sy'n isradd iddynt, derbyniodd y Cymry Cymraeg y drefn hon heb fawr brotest.

Mae'r amrywiaeth yn y cyfartaleddau uchod yn codi yn bennaf oherwydd gwahaniaethau yn yr amodau o fewn y canolfannau y dyrennir y grant iddynt.

Canlyniad hynny oedd i athrawon a phrifathrawon ofni mabwysiadu polisi cryf parthed y Gymraeg gan iddynt gredu na fyddai ganddynt gefnogaeth yr awdurdod.

Rhoddai ystyriaethau o'r fath ysgogiad i'r teulu hwn ac eraill cyffelyb iddo i ledu eu gorwelion cymdeithasol ac ennill cryn awdurdod iddynt eu hunain yng ngogledd Cymru.

Bu enwogion yn trafod trefi neu ardaloedd a olygai lawer iddynt yn Sense of Place ac roedd Movers and Shakers yn cyfarfod dynion a merched o Gymru oedd yn amlwg yn eu maes.

Ond y cyfan a ddigwyddodd oedd iddynt brynu tyddyn bach mewn sir arall, lle'r oeddent - hyd y gwyddai ac y maliai Owen Owens - yn dal i gecru fel dwy afr gythreulig wedi eu stancio yn uffern.

Daeth nifer o rieni'r plant i wrando arnynt a diolchir iddynt am eu cefnogaeth.

Ni chanfuasai ddim byd tebyg iddynt yn unlle arall.

Ond taw faint o gopi%wyr a ddaeth i lanw'r adwy, amhosibl oedd iddynt gyflenwi'r holl alwadau a glywid am lyfrau - yn enwedig am destunau crefyddol.

Go brin y byddai neb yn y Llyfrgell Genedlaethol wedi syrffedu ar weld Aled Jones, awdur y gyfrol hon, ond mae'n siŵr iddynt hen, hen arfer â fo.

Ond, er iddynt aros am beth amser, ni ddaeth neb.

Llythyrau Daeth carden oddi wrth Glyn a Jean Evans yn diolch am rodd y Rhanbarth iddynt - i Glyn Evans am ei waith gyda'r Cwis Llyfrau, ac i Jean am ei gwaith diflino gyda'r Jigso Lleol.

Wedi holi eu henwau ac ychydig am eu cefndir gofynnodd Mr Puw iddynt sut y gallai eu helpu.

Mae Gwilym a Kitty Griffiths yn gefnogol iawn i lawer mudiad ym mro'r Arwydd a diolchwn iddynt am eu diddordeb hael i'r Arwydd hefyd.

Chwiliwch amdanynt cyn iddynt gael blaen arnoch.

Ar sail y cyfoeth sy'n deillio o ddwy iaith hynafol, rhydd addysg Gymraeg gyfle iddynt ehangu eu gorwelion a dyfnhau eu profiadau.

Go brin y gellid meddwl am dîm mwy cymwys na'r un a fu'n gyfrifol am sicrhau bod gwaith yr Athro Jones ar y testun pwysig a diddorol hwn yn gweld golau'r dydd o'r diwedd, er na ellir ond gresynu iddynt aros ugain mlynedd cyn mynd â'r maen i'r wal!

Faint well oeddynt o godi helynt a dyfod allan ar streic, onid oedd nerth Undeb tu cefn iddynt?

Pan oeddwn yno yn nhalaith Efrog Newydd digwyddai fod cryn sôn fod disgynyddion y brodorion yn gwneud ymholiadau cyfreithiol i edrych a oedd posib iddynt gael eu tiroedd yn ôl, a doedd hynny ddim yn plesio y trigolion presennol.

Ond gan iddynt fod yn dyst i wyrth porthi'r pum mil digon anodd yw deall eu syndod, ac anos yw deall eu caledwch a'u dallineb ysbrydol.

"Ai John ydy e mewn gwirionedd?" fyddai cwestiwn rhai wrth iddynt wrando arno.

Dyna'u cyfrinach, rwy'n meddwl, sef eu bod yn deffro pobl o'u trwmgwsg a pheri iddynt ail-fyw profiadau cyffrous.

Ond, os mai trwy gyfrwng iaith wahanol y dysgir plant y mae'r Saesneg yn famiaith iddynt dyna broblemau.

Ni bu angen i'r Cymry wenud hyn eriod; neu, fodd bynnag, yr oedd y rhan fwyaf ohonynt yn rhy falch o'u traddodiadau hwy eu hunain i ddymuno rhoi'r gorau iddynt a mabwysiadu dulliau a fenthycwyd o genhedloedd eraill.

Mae Cadeirydd neu' Gadeiryddes yn ysgwydd dyletswyddau pwysig ac le ddyli nid yn umg gyflawni y rhain deg ond hefyd iddynt gael gweld yn cael eu cyflawni yn deg.

Roedd y tri swyddog wedi cael eu codi dridiau wedi iddynt ddianc ac wedi eu danfon i wersyll ar yr arfordir.

Bydded iddynt ddysgu'r wers nad oes pwrpas cael actio da, na chynhyrchu penigamp, os nad yw'r hyn sy'n sail i berformiad - sgript - yn un o safon.

Gollwng hwy, iddynt fynd i'r wlad a'r pentrefi o amgylch i brynu tipyn o fwyd iddynt eu hunain.' Atebodd yntau hwy, 'Rhowch chwi rywbeth i'w fwyta iddynt.' Meddent wrtho, 'A ydym i fynd i brynu gwerth ugain punt o fara a'i roi iddynt i'w fwyta?' Yr Arglwydd Iesu, yn ôl adroddiad Ioan, a gymerodd y cam cyntaf yn y sefyllfa ddyrys trwy ofyn i Philip: 'Lle y gallwn brynu bara i'r rhain gael bwyta?' Amcangyfrifodd Philip, y Swyddog Bwyd, debyg, ymhlith y deuddeg, y byddai eisiau o leiaf werth ugain punt o fara i roddi tamaid i bob un.

Galwodd ar y ddau ffariar a gofynnodd iddynt a allent wneud rhywbeth dros dro.

Roedd yn beth anarferol i ferch fod yn annibynnol (er bod y Rhyfel Mawr wedi rhoi mwy o gyfle iddynt), a'r duedd yng ngwaith Kate Roberts yw dangos merched yn dilyn y drefn gonfensiynol - mynd i weini a phriodi.

Dywedodd nifer o bobl wrth Lowri Davies a Bethan Elfyn iddynt ddod yno i weld Estella yn canu oherwydd eu swn unigryw.

Mae sawl teulu wedi bod yma'n ceisio ganddo wneud y gwymwynas brudd hon iddynt.

Nid gormod o beth fyddai iddynt rwbio ei drwyn yn y pridd a rhoi chwip din iddo bob tro y daliant ef yn yr ardd.

Beth bynnag arall oedd ym meddyliau'r seneddwyr wrth basio deddfau o'r fath, y mae'n amlwg eu bod am ysbeilio'r Gymraeg a'r Wyddeleg o unrhyw statws cyfreithiol ac i wrthod unrhyw le iddynt ym mywyd gwleidyddol Cymru ac Iwerddon.

"Watsia!" sgrechiodd wrth iddynt ddod o fewn trwch blewyn i fynd i mewn i'r car o'u blaen.

'Wel,' meddent, 'pam na ddylai criw bach gael eu hiaith a'u diwylliant eu hunain; mae e'n digwydd ym mhobman yn yr India.' Doedden ni a'n hiaith ddim yn un o ffeithiau ysgytwol bywyd iddynt mae hynny yn sicr.

Credwn fod Cadeiryddion y Pwyllgorau yn allweddol wrth greu amgylchedd lle mae aelodau o'r Pwyllgorau ac eraill sy'n cyfrannu iddynt yn teimlo'n gwbl rydd i ddefnyddio'r naill iaith neu'r llall yn ôl eu dymuniad.

Er bod peth gwrthwynebiad iddynt ar y dechrau ymhlith yr Hen Ymneilltuwyr, buan y gorchfygwyd y rhagfarnau a daeth yr ysgol Sul yn rhyfeddol o boblogaidd ymhob rhan o Gymru.

Pwysleisio wrth bob swyddog y daethom ar ei draws ein bod yn gyfieithwyr, rhag ofn iddynt gredu mai ein gwaith yw FS yn anad dim.

Nid oes amheuaeth nad oedd ganddo, fel sawl bardd arall, synhwyrau main ond gan mor angerddol oedd ei ymserchu yn nodweddion y byd o'i gwmpas dymunai iddynt fod yn feinach byth.

Llawenhawn yn eu penodiad a dymuniadau da iddynt yn eu gwaith pwysig.

Croesawai'r Eglwys gelfyddyd y paentiwr hefyd, a ymarferai â'i grefft ar y muriau gwyngalchog a darlunio golygfeydd Beiblaidd ac eglwysig yn lliwgar a byw; yn naturiol, fel yr âi tai'r ysgwi%eriaid yn fwy uchelgeisiol, câi'r paentiwr fynedfa iddynt hwythau'n ogystal.

Ar ôl ystyried yr ymateb i hysbyseb yn y wasg gofynnodd y pwyllgor penodi i Harri Gwyrln a fuasai'n barod i adael iddynt ychwanegu ei enw at y rhestr o ymgeiswyr am y swydd.

Fe ddangosodd y rhain barch i'r gorchwyl a osodwyd iddynt gan fy mam, a thrwy hynny parchasant fy mam hefyd.

Mae ystod eang o fudiadau yn cynnig cymorth iddynt – mudiadau diwylliannol, ecolegol, heddychwyr ac ati.

Mae'r erlyniad yn disgwyl y talaf £40 iddynt am eu gwaith campus.

Efallai i'r ymerodron hyn gredu y gallent orchfygu angau trwy godi cofadeiladau anferth iddynt eu hunain, a fyddai'n para wedi iddynt hwy orffen eu dyddiau ar y ddaear.

Daeth newid ar y drefn o gasglu wedi iddynt sylweddoli pa mor anfoddhaol oedd yr wybodaeth lafar, ac yn wir, pa mor amhosibl oedd teithio i bob twll a chornel.

Gall y safleoedd fod yn ymwneud ag unrhyw bwnc neu ddiddordeb - ond rhaid iddynt fod yn safleoedd Cymraeg neu'n gwbl ddwyieithog.

Roedd gan rai ceffylau ryw allu rhyfedd i synhwyro neu i 'gyfrif' y nifer o wagenni a roid iddynt i'w tynnu.

Maent yn amserol am iddynt ystyried y cwricwlwm fel uned gyfan sy'n cynllunio fod rhaglen waith unigol pob plentyn yn broses o brofiadau gweithredol.

HR Jones oedd yr unig un a drefnai gyfarfodydd, er mawr ddryswch, weithiau, i'r siaradwyr yr hysbysebwyd eu bod yn annerch cyn iddynt dderbyn gwahoddiadau.

Fel arfer dim ond un ystafell gysgu oedd iddynt ac ystafell fawr arall i eistedd i lawr i weithio.

Am y gwyddant yn eu calonnau y dylai Cymru fod yn ymreolus y mae ganddynt gydwybod Gymreig na rydd lonydd iddynt, gan wneud gwarth eu hannheyrngarwch yn fwy llidus.

Car eu ffrindiau, ta beth.' Trodd Gareth yn ei sedd, a suddodd ei galon o weld goleuadau car arall ryw ganllath y tu ôl iddynt.

Awgrymaf bod modd iddynt i wneud llawer iawn mwy na hynny.

Rhoddwyd hwb sylweddol i hyder dysgwyr a chynyddwyd y cyfleoedd iddynt hwy a siaradwyr brodorol i ddefnyddio'r Gymraeg yn eu bywyd-bob-dydd.

Beth bynnag a ellid ddywedyd am waith Mr Jones yn cusanu genethod ieuanc iawn a fegir ganddo, ni welwn reswm yn y byd dros iddo barhau i wneuthur hynny wedi iddynt dyfu i fyny yn ferched ieuanc.

Meddylier am Pliny yn credu mai wrth iddynt grafu eu cyrff yn erbyn creigiau y byddai'r genhedlaeth nesaf yn codi o'r cen!

Buom yn cerdded am tua milltir yn eu dilyn ar hyd y Broadway - yn gofyn ambell gwestiwn i un a'r llall, ac yn gweled y derbyniad cynnes a roddid iddynt gan y New Yorkiaid ar eu taith drwy eu dinas tua'u cartref.

Mae'r rhan fwyaf yn adnabod o leiaf un oedolyn arall sy wedi llwyddo i ddysgu'r Gymraeg yn rhugl, ac yn y modd hwn dymchwelwyd y mur seicolegol a oedd yn dal rhai yn ôl am na allent gredu ei bod yn bosibl iddynt hwy siarad a deall Cymraeg.

Ac wrth iddynt gyrraedd yr ail borth, lle cerfiwyd cerflun o chwilen gorniog fygythiol uwchben y drws, bloeddiodd yn syn, 'Castall C'narfon!

Daeth i'm meddwl eleni mai'r garddwyr mwyaf llwyddiannus yw'r rheini a all addasu eu syniadau ar gyfer yr hyn ganiatâ'r tywydd iddynt ei wneud yn hytrach na dilyn dyddiaduron garddio a rhaglenni'r cyfryngau.

Ond mae carfan arall o blaid penodi pobl ar y ddealltwriaeth na ofynnir iddynt fyth ymddangos ar y sgrîn.

Gan fod yr aelodaeth yn galw gweinidog atynt, yr oedd modd iddynt wneud eu dewis ar sail profion o dduwioldeb a amlygwyd ym mywyd y pregethwr.

Wedi iddynt fwrw'r Sul ym Mharis buont yn treulio pythefnos yn y wlad.

Bu pobl yn byw yma ers yn fore iawn, ac y mae olion o Oes yr Haearn, bedwar can mlynedd cyn Crist, yn profi iddynt dderbyn eu cynhaliaeth o'r tir a'u hamddiffynfa yn yr hen gaerau a godwyd ar hyd a lled sir Aberteifi, a rhyw chwech ohonynt ar lannau Wyre o Ledrod i Lanrhystud ac un o fewn i'r plwyf, sef Caer Argoed.

Ar ran holl ddarllenwyr Cymraeg, felly, fy mhleser digymysg i yw diolch o galon iddynt am eu llafur.

Os felly gellir bod yn siwr y gofynnai fy mam iddynt ysgrifennu'n ei llyfr, ac os ydynt yno gellir bod yn siwr mai felly digwyddodd.

Fe ddylent fod wedi cyrraedd ers oriau ond er iddynt gychwyn ben bore bach, cael eu rhwystro dro ar ol tro fu eu hanes.

Wedi llwyddiant ysgubol eu hail albwm International Velvet a chaneuon fel Mulder and Scully, Road Rage a Strange Glue, roedd y cyngerdd hwn yn cael ei gynnal wedi iddynt ryddhau eu trydedd albwm Equally Cursed and Blessed, nad oedd yn fy marn i mor drawiadol ag International Velvet.

Pan ganodd ef ei gynghor dedwydd - "Siaradwch y ddwy% - oni ragflaenodd y symudiad sydd ar droed i wneud plant Cymru yn Saeson heb iddynt beidio bod yn Gymry?

Iddynt hwy, nid oedd cael un plentyn arall i fynd gyda hwy i'r bwthyn yn ddim trafferth.

Wrth bwysleisio'r Gymraeg a Chymreictod rhoddir statws iddynt ym mywyd a gwaith beunyddiol yr ysgol a rhoddir bri arnynt yng ngolwg y gymdeithas.

Rhydd cwrs o'r fath yr hyder angenrheidiol iddynt ddefnyddio'r Gymraeg yn helaethach.

Llwyddodd carfan o arlunwyr i ddryllio cynlluniau yn ddiweddar i gynnal sioe deithiol i ddathlu ymwybyddiaeth o Gymreictod gan ei bod yn gweld y sioe yn fygythiad iddynt'.

Teimlent yn siŵr bod rhywbeth yn mynd i ddigwydd ac na fyddai yn rhaid iddynt aros yn hir cyn gweld yr ymwelydd dieithr yn dod ar ei neges ryfedd a dirgel at y ffynnon.

Maent yn byw bywyd gwag rhwystredig yn y dref mewn cymdeithas lle nad oes iddynt swyddogaeth.