"Dos di yn syth i nôl Cymro, ac i ddweud yr hanes am Dad wrth Mr Bassett, Idris," meddai Cadi, "ac fe aiff Deio a minnau i'r tŷ i gynnau tân ac i hwylio swper." "O'r gore," meddai Idris, ac i ffwrdd ag ef.

Rhoddodd ddillad gorau Idris a Deio allan hefyd, rhaid bod yn dwt i fynd i weld Dad yn yr ysbyty.

"'Dyw e ddim yn edrych yn lle mawr, Beti," meddai wrth ei wraig, "ond maen nhw'n dweud fod mwy na'i hanner e o dan ddaear - er mwyn diogelwch pe bai rhyfel yn dod, wrth gwrs." "Pe bai rhyfel yn dod, Idris?

Cyflwynodd Idris Cox ac Ithel Davies ddatganiadau o gefnogaeth ar ran y Blaid Gomiwnyddol a mudiad Y Gweriniaethwyr.

Yn yr ardd roedd ffynnon o ddŵr lemwn, a blodau o losin a siocled a'r holl ddanteithion yr oedd Idris mor hoff ohonynt.

A dyma fi wedi cael 'y ngalw i weithio yn Llangi%an lle maen nhw'n arbrofi gyda 'radar' a rocedi - a dyn a ŵyr beth arall!' "Fe wêl yr hen blant wahanieth, Idris.

Cyn i Idris rasio i'w dilyn, serch hynny, dyma'r crwydryn ar ei draed ac yn rhedeg ar ei ôl.

Oni bai i'r bêl gyflymu yn ei blaen, mae'n bosib y byddai Idris wedi yfed y llaeth ac efallai farw neu syrthio i drymgwsg yn y fan a'r lle...

Yn ei ddicter a'i wylltineb, tynnodd y crwydryn gyllell o'i boced i drywanu Idris ond torrodd honno'n ddarnau pan darodd yn erbyn y wisg ddur a oedd o dan ddillad Idris.

I fod yn bersonol, pan euthum i Fangor i'r Coleg am y tro cyntaf, fy awydd mawr oedd astudio athroniaeth ond yn anffodus - erbyn hyn - deuthum ar ben y rhestr mewn Cymraeg yng nghwmni Idris Foster a Jarman a pherswadiwyd fi i 'gymryd' Cymraeg.

Wedi teithio am rai dyddiau, sylwodd Idris fod y wlad o'i amgylch yn newid.

"Neidia ar ei gefn, Deio," meddai Idris, "i ti gael marchogaeth i'r Cwmwd." "Na wnaiff wir," meddai Cadi yn yr un llais yn union â'i mam, "ddim yn ei ddillad gorau." Gafaelodd Deio ym mwng Llwyd a cherdded ymlaen felly.

Daeth Idris i mewn gyda Chymro.

Roedd yn ffordd unig ac ni welodd Idris undyn byw yn cerdded o un pen iddi i'r llall.

Bant â ti, a phaid, da ti, â bod mor ddwl y tro nesa!' 'Diolch, Mr Llew,' meddai Idris yn werthfawrogol, ond cyn iddo gael cyfle i ddweud rhagor, roedd y llew eisoes ar ei ffordd, yn hanner chwerthin rhyngddo ac ef ei hun wrth ddiflannu i berfeddion coedwig gyfagos.

Un diwrnod daeth Idris i gwm tywyll, ynghudd dan geseiliau mynyddoedd uchel oedd yn drwch o goed pinwydd gwyrdd.

Ni chofiai Idris beth ddigwyddodd wedyn.

Graddiodd dau arall gydag ef yn y dosbarth cyntaf, sef Idris Foster, Coleg Iesu, Rhydychen, yn ddiweddarach, ac A. O. H. Jarman, Athro'r Gymraeg yng Ngholeg Prifysgol Caerdydd ar ôl hynny.

Atebodd Idris hi'n bendant ac yn derfynol nad oedd am ildio'r Afal Aur, ond nid cyn i'r Ffantasia ffug afael ynddo gerfydd ei fraich i ddwyn yr afal hud.

Gwylltiodd Idris pan glywodd a gweld y llanast.

Chwedl Idris Davies: Bron, bron a chredu, ond yn cael pethau'n anodd enbyd.

I'r anialwch hwn y rowliodd y bêl, a bu'n rhaid i Idris ei dilyn.

Roedd Idris wedi'i hudo gan y teganau.

Bryd arall codwyd ofn arno gan ddyn cas yr olwg a ddiflannodd yr un mor barod pan fygythiodd Idris ef â'r cleddyf.

Am ddau ddiwrnod cyfan bu Idris yn crwydro drwy'r goedwig, ond y trydydd dydd, yn y bore bach, cyrhaeddodd wlad brydferth yn llawn mân fryniau a dolydd, afonydd yn llifo drwy'r cymoedd, pentrefi bach yn britho'r wlad a chestyll urddasol yma a thraw ar y bryniau.

'Idris bach!

"Hwnna, Idris?" gofynnodd ei wraig.

Cychwynnais o'r ty yn Nhalyllyn wrth droed Cadair Idris yn fy Awstin Mini ben bore a theithio dros Ddylife a'r Epynt dros Fannau Brycheiniog a thrwy'r Hirwaun a Mynydd Rhigos.

Beth fedrai Idris ei wneud?

Teimlai Idris yn fwy cyfforddus yn awr, gan fod y pentrefi'n amlach o lawer, a bod mwy o fynd a dod, yn bobl ac anifeiliaid.

Deallodd Idris ei chynllun i'r dim - taflodd y bêl â'i holl nerth a'i hanelu'n union at lygad y cawr.

Daeth ato'n llawen gan wenu a chusanu Idris yn groesawus.

Roedd Idris ar fin rhoi'r afal iddi pan sylwodd ar ymddygiad y bêl.

Bryd hynny y cofiodd Idris gyngor Ffantasia na ddylai roi'r afal i neb ddim hyd yn oed iddi hi.

Y prif weithiau yr wyf am eu trafod yw dwy nofel Lewis Jones, Cwmardy a We Live, Traed mewn Cyffion gan Kate Roberts, a barddonaieth Idris Davies a Gwenallt.

Y funud y gwelodd Idris, dyma'r cawr ar ei draed, yn rhuo fel tarw, yn chwifio'r ordd uwch ei ben, a'i lygaid yn melltennu.

"Ddwedodd Dad rywbeth wrtho chi am deligram i Mam, Huw?" gofynnodd Idris.

Roedd Idris druan wedi digio, ac ystyriodd aros yno a gadael i'r bêl fynd ymlaen hebddo.

Yn sydyn ryw fore llamodd y bêl i ben bryn a edrychai dros ddyffryn eang, a gwelodd Idris, o'i dilyn, olygfa ddigalon iawn.

'ONd os daw'r cawr ar dy draws di, dyna ddiwedd arnat ti!' 'Ond chi ddwedodd wrtha i am beidio byth â rhoi'r afal i neb - ddim hyd yn oed i chi eich hunan,' amddiffynnodd Idris ei safiad.

Brysiodd Idris hefyn yn ei flaen er gwaetha'r demtasiwn i godi'r teganau, yn gwbl benderfynol y byddai'n fwy gofalus o hyn ymlaen.

Hwnna yw e, ife?' meddai'r crwydryn, a thôn ei lais yn newid, a chyn i Idris gael cyfle i'w rwystro, ysgythrodd am y gadwyn yr oedd yr afal yn hongian wrthi.

Ac nid dyna ddiwedd treialon Idris.

Gallai estyn y blodyn yn hawdd, a heb oedi rhagor, tynnodd Idris y petalau siocled a'u llarpio'n awchus.

Idris." Cytunwyd ar hyn rhag i Mam gael braw o weld y gair "damwain".

Ond llwyddodd Idris i orchfygu pob temtasiwn a magu dewrder i gwrdd â hwy bob un.

Dihangodd Idris yn ei hyd ac ymhen hir a hwyr cyrhaeddodd dro arall yn y cwm.

"Dwedwch wrth Mr Bassett ein bod yn mynd, Huw," meddai Idris, "ac fe wnawn ni'n tri waca/ u'r cwch, a rhoi ein pethe ni i mewn." I ffwrdd â'r tri a Chymro wrth eu sodlau.

A'r diweddglo oedd Idris Charles yn cyflwyno cyngerdd o Theatr Emlyn Williams yn Theatr Cymru Clwyd, Yr Wyddgrug.

'O na!' protestiodd Idris, 'hi sy'n dangos y ffordd i mi.'

Estynnodd Idris ei llythyr iddo.

Prin y gallai Idris symud gan ofn y disgynnai'r ordd ar ei ben unrhyw funud.

Dwi'n credu fod gennym groesdoriad da o adloniant fydd yn plesio'r teulu i gyd," meddai Idris Charles.

Beth ddigwyddodd?' holodd Idris yn swrth.

'Wel, edrychwch, dyma fe fan hyn,' meddai Idris, gan ddangos yr afal yn ddiniwed.

Yn sydyn cofiodd Idris rybudd Ffantasia na ddylai ddweud wrth neb ble'r oedd yn mynd.

Cododd cywilydd ar Idris a gofynnodd yn isel i'r llew sut y gwyddai ef fod yr Afal Aur yn ei feddiant.

Noder ymhellach nad oedd y dyn yn helpu i wneud bwyd nac yn helpu i lanhau'r tŷ: cerdded y mynydd y mae Morgan yn 'Buddugoliaeth Alaw Jim' nid cynorthwyo'i wraig er bod Tomi'r crwt wedi bod yn beryglus o dost; mynd 'i ben y drws i synfyfyrio' y mae Wat Watcyn yn 'Diwrnod i'r Brenin,' a mynd yno i 'ddisgwyl am ei frecwast' er bod y dyddiau i gyd yn wag iddo; a beth a wna Idris yn rhan agoriadol 'Gorymdaith' ond gorwedd ar ei wely?

Os edrychir ar astudiaethau Idris Foster neu Proinsias Mac Cana ar y chwedl, neu ar lyfr Kenneth Jackson ar The International Popular Tale and Early Welsh Tradition, fe geir llawer o ddadansoddiadau motifaidd, yn olrhain y themâu ystoriol sydd yn y gwaith, ac yn gwerthfawrogi dawn dweud y cyfarwydd(iaid) a'i lluniodd a'i goethi.

Y funud nesaf roedd y cleddyf yn fflachio yn llaw Idris.

Idris Bell (tud.

Roedd hi'n bedwar o'r gloch y prynhawn pan gyrhaeddodd Doctor Idris Treharne a'i deulu bentre bach Llangi%an, ar lan môr Bae Ceredigion.

Yr oedd llythyr ganddo oddi wrthi, ac agorodd Idris hwn cyn symud o'r cei.