Cyfeiriwyd eisoes at awgrym yr Athro Williams fod Llyfr Coch hergest yn un o lawysgrifau Hopcyn, a gwelwyd enwi llawysgrifau eraill a feddai yng nghaniadau'r beirdd iddo.

Adlewyrchir hyn yn y galw mawr a fu am lawysgrifau'n cynnwys y Fwlgat.

Cydnabyddir y Dr John Davies yn ysgolhaig Cymraeg mwyaf ei oes ac ar wahân i'w waith yn diwygio Beibl William Morgan ysgrifennodd lyfrau dysgedig a chyfieithiadau, a chasglodd lawer o lawysgrifau pwysig.

Diddorol hefyd yw cyfeiriad Llywelyn Goch at Hopcyn fel awdurdod ar 'braff[w]awd y proffwydi' o gofio am yr hanesyn am Lyndŵr yn ymgynghori ag ef ynglŷn â'r brudiau (mae'n ddigon posibl fod ganddo gasgliad ohonynt ymhlith ei lawysgrifau).

Gwahoddwyd Daniel Huws, ein prif awdurdod ar lawysgrifau'r oesoedd canol, i baratoi disgrifadau o'r llawysgrifau pwysicaf sy'n cynnwys y testun, a Ceridwen Lloyd-Morgan i ysgrifennu rhagymadrodd pwrpasol ar sail ei gwybodaeth arbenigol am berthynas y testunau Cymraeg â'r gwreiddiol Ffrangeg; mae canfyddiadau'r ddau yn ddadlennol a diddorol.

Yr oedd y stori%au a seiliesid ar chwedlau'r cyfarwyddiaid - Pedair Cainc y Mabinogi a'u tebyg wedi'u hen gyfansoddi erbyn y bedwaredd ganrif ar ddeg, ond delid i'w copi%o i lawysgrifau mawrion megis Llyfr Gwyn Rhydderch a Llyfr Coch Hergest.

Ymhen dwy filltir a hanner mynd heibio i Dy'n-pant, cartref Evan Jones yr hynafiaethydd a roddodd gymaint o hanes yr ardaloedd hyn ar gof a chadw (Ceir casgliad ardderchog o'i lawysgrifau yn Amgueddfa Werin Cymru).