o'u hastudio'n fanwl gwelwyd fod popeth perthnasol i'r ddau linyn a oedd yn cael eu hasesu eleni yno.

Cyn i un ohonoch gael cyfle i ddianc mae nifer o'r milwry wei tynnu eu cleddyfau tra bo eraill yn rhoi saeth wrth linyn ac yn eu gollwng.

Ond hyd nes y dychwelai'r dynion roedd yn rhaid dibynnu, yn ôl yr arfar, ar linyn bôl.

Fe ddeil Cadog y llygoden, rhwyma hi wrth ei throed ac ê i chwilio am linyn hir.

`Nawr amdani ...' Tynnodd linyn y bwa gwydr ffibr yn ôl a saethodd saeth fry uwchben y wal.

"Dyma fi, fan hyn." Trodd y ddau ar unwaith, yn union fel pe bawn yn eu tywys yn bypedau wrth linyn.

Er cystal y cymeriadau, nid oes lawer o linyn cyswllt rhwng y penodau -- ond y berthynas ddigon anniddorol erbyn hyn rhwng Tom y Capten, ei wraig newydd, Wend., a'i gyn wraig, a'i ferch.

Roedd o'n mynd i drwshio tolynod y giât lôn, rhoi giatia newydd ym mhob cae, cilia concrit i ddal pob giât a'r cwbwl yn cau heb linyn bêl!

Dim ond hanesydd eofn -- ac un nad oedd yn rhan o fwrlwm y cyfnod cynnar -- fedr daflu ei linyn mesur yn wrthrychol dos hanes y mudiad.

Yr olygfa yw ystafell athrawon mewn ysgol uwchradd rywle yng ngogledd Cymru ac un o golofna'r achos, ganol y bore, o'i gadair freichia', wrth dynnu ar 'i getyn, yn rhoi ei linyn mesur ar raglenni teledu'r noson flaenorol: 'Wel'ist ti Leila ni neithiwr?' 'Leila?

Nid y lleoliad ynddo'i hun sy'n bwysig; prif linyn mesur llwyddiant yw ansawdd cyfleoedd dysgu newydd ac amgenach ar gyfer pobl ifainc yn yr ystafell ddosbarth.