Er enghraifft, yn y de a'r gorllewin, penododd Lingen dri is-ddirprwywr, William Morris, cyn-ysgolfeistr, a David Lewis, a David Williams, aelodau o Goleg Dewi Sant, Llanbedr Pont Steffan.

Mae cyhoeddiad diweddaraf yr Ysgrifennydd Gwladol dros Gymru i fabwysiadu'r cynigion hyn fel ei 'Lwybr Dewisiol' ef ar gyfer ffordd osgoi Llanbedr, yn dilyn ymateb ffafriol y mwyafrif i'r arddangosfa ym mis Chwefror.

Cyhoeddir y papur hwn yn ystod Eisteddfod yr Urdd a gynhelir yn Llanbedr Pont Steffan ym Mehefin 1999 - ychydig o fisoedd cyn diwedd y mileniwm - a'n dadl yw y bydd angen brwydr newydd i ddatblygu ysgolion gwledig fel canolfannau addysg i gymunedau lleol.

Meurig Prysor, sef prifathro Coleg Dewi Sant, Llanbedr, oedd y beirniad.

Llongyfarchwyd Cangen Caernarfon yn gynnes iawn ar ennill y rownd derfynol o'r Cwis Llyfrau yn Llanbedr Pont Steffan.

Yn y dyddiau hynny roedd bron bellter y pegynau rhwng, dyweder, Llanbedr neu Landeilo a Thyddewi.

Deuthum adref yn fy ôl ac euthum i ffair Llanbedr i ddanfon dau fustach dros un o gigyddion Llanrwst, a meddwais yno yn gynnar ar y diwrnod.

Gwelwyd y dirywiad mwyaf yn yr ardaloeddgwledig Mewn aradloedd fel Trearddur, Moelfre, Llanfair-yn-neubwll, Brynteg a Llanbedr - goch yr oedd 40% o'r boblogaeth wedi ei geni y tu allan i Gymru a thros 40% o'r boblogaeth hynny yn uniaith Saesneg.

Yn rhugl mewn sawl iaith, daeth draw i Gymru ryw ddeng mlynedd yn ôl a dysgu'r Gymraeg yn Llanbedr pont Steffan.

Arddangoswyd ei waith yn yr Eisteddfod Genedlaethol - yn Ynys Môn, Llanbedr Pont Steffan a'r Rhyl - a chafodd arddangosfeydd yn Oriel Plas Glyn-y-Weddw a Gregynog yn ogystal â sylw mewn cyfnodolion a chylchgronau.

DAVIES fydd ar grwydr yng Nghlwyd, ORIG WILLIAMS ym Mae Colwyn, RAY GRAVEL yn Aberystwyth, JENNY OGWEN yn Llanbedr- pont-Steffan, ELIN RHYS yng Nghaerfyrddin, JOHNNY TUDOR yn Hwlffordd, KEVIN DAVIES yn Abertawe a GILLIAN ELISA yng Nghaerdydd.

Stephens, Talgarreg; Gwynfil Rees, Aberaeron; a Sali Davies, Llanbedr.

Ond ymrôdd hefyd i wella safon addysgol clerigwyr ei esgobaeth, a rhan o'r ymroi hwnnw oedd ei ymgyrch i sefydlu coleg i hyfforddi darpar offeiriaid yn Llanbedr Pont Steffan.

Llanbedr Pont Steffan oedd cyrchfan miloedd o ieuenctid wrth i'r wyl ieuenctid fwyaf yn Ewrop gael ei chynnal.

Rai misoedd wedyn daeth yr Iacha%wr Carismatig, y Parchedig Peter Scothern, i ardal Llanbedr Pont Steffan i bregethu'r efengyl ac i iacha/ u cleifion.

Pan oeddwn i'n ddeunaw oed, a chyn i'r rhyfel dorri, fe es i Goleg Dewis Sant, Llanbedr Pont Sterffan ac ar ôl graddio, mynd ymlaen wedyn i ddarllen diwinyddiaeth a dysgu'r grefft o fod yn berson plwy yng Ngholeg San Mihangel, Caerdydd.

Frwyth yr ymdrechion hyn maes o law oedd agor swyddfeydd yn Llanbedr ac Aberteifi.

Mewn ardaloedd fel Trearddur, Moelfre, Llanfair-yn-neubwll, Brynteg a Llanbedr - goch yr oedd 40% o'r boblogaeth wedi ei geni y tu allan i Gymru a thros 40% o'r boblogaeth hynny yn uniaith Saesneg.