Yr oedd Llanfaches felly eisiau diogelu'r ffin rhwng aelodau'r eglwys a phobl eraill.

Gan Dduw na allem garthu allan y fath ffolineb ac ailfeddiannu unwaith eto yr angerdd a yrrodd bobl Llanfaches i daenu'r newyddion da ar hyd blaenau cymoedd Gwent a Morgannwg.

Yn yr ystyr yna yr oedd Eglwys Llanfaches yn eglwys Ymneilltuol.

Pa fodd y rhowch chwi gyfrif am eich tenantiaid truain?" Yn yr un ysbryd, gadawodd Wroth elw tair acer o dir a brynasai ym mhlwyf Magwyr i fod yn rhodd flynyddol i ddeuddeg o dlodion Llanfaches.

Yr oedd cyflwr gresynus tlodion Llanfaches yn pwyso ar gydwybod y gweinidogion.

A dyma, gyda llaw, brawf petai angen un fod Llanfaches a Mynydd Islwyn yn magu pregethwyr a allai draethu yn Gymraeg.

Yn gyson â'r egwyddor hon, daliai Annibynwyr Llanfaches i ddefnyddio eglwys y plwyf.

Cryfder arweinwyr Llanfaches oedd eu dawn cyfathrebu â'r werin.

Ond nid oedd nerfusrwydd felly'n mennu dim ar bobl Llanfaches.

Doeth o beth fydd ystyried i ddechrau rai o nodweddion y drefn eglwysig a sefydlwyd yn Llanfaches.

Daw hyn â ni at un o nodweddion mwyaf cyffrous Llanfaches yn y dyddiau cynnar - yr asbri efengylu a oedd yn berwi yno.

Yr oedd Eglwys Gynulleidfaol Llanfaches yn ymgais i gynnal canllawiau cadarn i'r ffyddloniaid heb greu cyfeillach gaee%dig.

Nid dyna weledigaeth Llanfaches.

Er enghraifft, credai fod cyfiawnhad tros gynnal pregethu gyda chymorth arian cyhoeddus a phan ddaeth Deddf y Taenu i rym ymunodd pobl Llanfaches gyda brwdfrydedd yn y gweithgarwch.