Rheswm arall dros i'r Beibl fod yn anadnabyddus i fwyafrif mawr y boblogaeth oedd mai copi%au llawysgrif ohono'n unig oedd ar gael.

Yn wir, yr oedd wedi gorffen, a llawysgrif Trysor Plasywernen yn fy llaw.

Yno cawsai weld mewn llawysgrif destun crefyddol hynod ddiddorol a elwid 'Y Beibl yn Gymraeg'.

Dyma'r llawysgrif hynaf o'r Canterbury Tales gan Geoffrey Chaucer, un o brif gampweithiau llenyddiaeth Saesneg yr Oesoedd Canol.

Y mae'r stori am ei wraig yn dinistrio llawysgrif yr hyn a ystyriai hi yn stori hyll Dr Jekyll gan ei orfodi ef yn ei salwch i'w hail-sgrifennu i gyd, yn stori ynddii hun.

Yn ôl ymchwil newydd gan ysgolheigion yng Nghaer-lyr a Sheffield, gellir tybio mai Chaucer ei hun oruchwyliodd beth o waith copïo a golygu y llawysgrif cyn ei farwolaeth ar Hydref 25, 1400.

Mae nifer y copi%au llawysgrif o'r ddau destun hyn, ac eraill ar yr un thema, yn dyst i boblogrwydd eithriadol chwedlau'r Greal yn Ffrainc yn ystod y drydedd a'r bedwaredd ganrif ar ddeg, ac yn ystod y ddwy ganrif hynny hefyd fe welwyd tuedd - bron na allwn alw'r peth yn ffasiwn - i gyfieithu gweithiau llenyddol o'r Ffrangeg i ieithoedd brodorol eraill gorllewin Ewrop a'r tu hwnt, a'r Gymraeg yn eu plith.

Go brin y buasai testunau unigol cynnar megis gwaith Be/ roul neu Thomas ar gael iddynt, oherwydd mewn ychydig iawn, iawn o ddarnau llawysgrif anghyflawn y'i cedwid.

Yn y llawysgrif yr hyn a geir yw artir.

Ceir pum awdl i Hopcyn ap Tomas ei hun ac un i'w fab yn Llyfr Coch hergest, llawysgrif a ysgrifennwyd gan mwyaf yng nghyfnod Hopcyn, ac y mae'r Athro GJ Williams wedi awgrymu'r posibilrwydd mai ef a dalodd am y gwaith copio.

Yn ogystal â ffacsimile digidol, bydd y CD-ROM yn cynnwys adysgrifau a thrafodaeth lawn o'r llawysgrif, gan gynnwys yr holl dystiolaeth newydd am sut a phryd y rhoddwyd y llawysgrif at ei gilydd.

Yr oedd hwn i fod yr un mor safonol a'i Synopsis ar fathemateg, ond yn anffodus bu farw cyn iddo ei orffen ac aeth y llawysgrif ar goll.

Gyda chamera digidol a sgiliau technegol ei staff, mae'r Llyfrgell wedi creu'r delweddau electronig gorau posibl, o bob tudalen o'r llawysgrif hynod hon.

Gadawodd y llawysgrif i Anne Bosch i'w golygu, a'i gweld trwy'r wasg.

Ond arhosodd gwaith gorau Henry Rowlands mewn llawysgrif hyd y ganrif ddiwethaf.

Ynghlþn â'm gwaith yn casglu llyfrau nid anghofiaf byth y wefr a deimlais yn llyfrgell Gwilymm Ardudwy wrth ddod o hyd i lyfr llawysgrif William Phylip y bardd Cromwelaidd.