Adeg gwyliau, ceid 'Digawn o'i fawrddawn i feirdd'; 'Modur beirdd a neuadd' ydoedd, medd Casnodyn, a 'hyladd beirdd' oedd dwyn 'rhen llen a llyfrau'.

Yr IRA yn ffrwydro bom ac yn lladd 11 yn ystod gwasanaeth coffa yn Enniski llen.

Codi'r llen a chael cipolwg yw'r gorau y gellir ei ddisgwyl, gan gofio nad yw pawb yn gweld yr un pethau wrth syllu ar yr un gwrthrychau.

Arwyddai marwolaeth John Davies (Mai 15, 1644) ddiwedd pennod yn hanes llên yng Nghymru.

Cerddi eraill: Pryddest dafodieithol Dyfnallt Morgan am y llen yn disgyn ar Gymreictod, ar ddiwylliant Cymraeg ac ar yr iaith yn rhai o gymoedd De Cymru, a ffafriai Saunders Lewis, a hi oedd y bryddest orau o bell ffordd.

Mae'n drueni mawr hefyd i gynnyrch Huw Jones o Langwm fynd yn angof yn hanes ein llên.

Ceri Davies, darllenydd yn Adran y Clasuron ym Mhrifysgol Abertawe, biau'r geiriau a hynny mewn cyfrol am John Davies o Fallwyd yn y gyfres Llên y Llenor.

Er mai prif lyfr John Addington Symonds ydoedd The History of the Italian Renaissance, ac er bod y llyfr hwnnw ar ryw ystyr yn hollol nodweddiadol o nawdegau olaf y bedwaredd ganrif ar bymtheg ac o ddechrau'r ugeinfed, ei lyfr mwyaf poblogaidd ydoedd Wine, Women and Song: Mediaeval Latin Students', llyfr a dynnodd y llen oddi ar gerddi'r Ysgolheigion Crwydrad, ac, fel y cawn weld, yr oedd eraill wrthi'n dadlennu byd cerddi'r Trwbadwriaid.

Mae hon yn stori wych a fydd yn gwneud i bobl feddwl dwywaith am frenhines ein Llên.

Wynn Thomas, Tu Hwnt i'r Llen

Talwyd teyrnged i glasuron llenyddiaeth Rwsiaidd yn Enwogion Llên Rwsia, sef cyfres pedair rhan a ysgrifenwyd ac a lefarwyd gan Frank Lincoln.

Angharad Tomos -- Tywysoges Llên Cymru ac ymgyrch-wraig ddiflino dros gyfiawnder a'r iaith Gymraeg.

Yn union fel y bu i'r Archoffeiriad Iddewig, ar W^yl y Cymod, daenu gwaed ar glawr neu 'drugareddfa' Arch y Cyfamod a gedwid yng nghysegr sancteiddiolaf y deml, aeth Iesu yntau y tu hwnt i'r llen wedi taenu ei waed ei hun yn aberth dros ei bobl (Heb.

Llên y Llenor.

Felly rhwng hynny, a'r hanesion am sut oedd pethau y tu ôl i'r llen haearn, 'doedd teimladau'r teulu yma ddim yn gysurus a dweud y lleiaf.

Bob hyn a hjyn, byddaf yn troi at ei ysgrif ar 'Robert Williams Parry' yn cyfrol Gwyr Llen, a olygwyd gan Aneirin Talfan Davies - ysgrif sy'n cydio bob gafael.

Ond cymaint fu'r ysgaru artiffisial rhwng y gwyddorau a'r celfyddydau mewn addysg uwch nes bod gwŷr llen a gwŷr gwyddoniaeth yn dra anwybodus am weithiau y naill a'r llall, nid yn unig yng Nghymru ond trwy Brydain.

Nid wyf yn amau na chafodd Waldo'r math hwn o brofiad, a'i gael "in the silence of the night and in rare lonley moments", oblegid mae ganddo aml gyfeiriad at y ser yn rhwyllau yn llen y nos, ond gellir mentro dweud fod ei brofiad ef yn fwy cymhleth, yn fwy angerddol o lawer nag eiddo HG Wells.

Er bod llen y tywyllwch wedi dod dros ei llygaid ers rhai blynyddoedd bellach, mae ei chof yn dal yn fyw ac mi all ddweud llawer o hanes y Wladfa a'i phobl.

Tra bo'i rieni yn casglu llen a llafar plant dechreuodd Robert Opie, yn fachgen ifanc, gasglu papurau losin a siocled, potiau iogwrt, a bocsys bwyd brecwast.

Llen

wrth Hopcyn', 'Llwyr wybodau llen a llyfrau'.

Mae'r llen yn y bryddest yn llen haearn rhwng yr hen wareiddiad Cymreig a'r bywyd di-Gymraeg.

darllenwyd rhan o un o'r stori%au yn y babell llen eleni.

Nid oedd ganddo'r grym na'r ergyd lethol i dynnu'r llen yn sydyn.

'Rwy'n cofio'r goleuadau yn y Neuadd yn diffodd yn araf, nid yn sydyn fel yn ysgoldy'r capel, a'r goleuadau'n chwyddo wedyn ar y llwyfan, y llen yn codi a byd hudolus y ddrama yn ymagor o flaen fy llygaid.

Roedd y pnawn gaeafol yn troi'n gyfnos a goleuadau trydan yn dod yn fwy llachar bob munud drwy'r llen o law mân.

Yn y cyfnod cyn agor y Cynulliad ym mis Mai gwelwyd y gyflwynwraig Sara Williams yn codir llen ar y drefn bleidleisio i'r cyhoedd gyda Your Assembly: The Ultimate Guide.

Yn Llen y Llenor y mae Ceri Davies nid yn unig yn dilyn ond yn pwyso a mesur yn feirniadol ei gyfraniad hynod i lên Cymru ac i Gristnogaeth.

Beth bynnag oedd fy syniadau am y Llen Haearn o'r blaen, 'roedd ei weld yn dipyn gwahanol i'r disgwyl.

Gwelodd beth o'r proffwyd yn Ceiriog: Os cododd Ceiriog y llen lwydoer oddi ar Gymru Fu, safodd hefyd yn y ffenestr ddeheuol i weld gobeithion Cymru Fydd.

Ond ei farddoniaeth, wrth gwrs, a fyn ei fod yn cael cryn sylw gan yr hanesydd llen.

Ond treiddiai un sŵn drwodd yn araf: sŵn cyson, rhythmig, yn ceisio'n galed i dorri drwy'r llen goch.

Pan ddaeth i fyny at ochr y gwely, efe a dynnodd y llen yn agored, a chan dynnu i fyny y dillad, yr oedd ar bwynt dyfod i mewn.

Rheswm arall oedd yr arferiad gwrthun o dyrru pobl priod a sengl o'r ddau ryw yn yr un ystafelloedd gwely, ac yn aml iawn mewn gwelyau nesaf at ei gilydd heb un llen rhyngddynt.

Y peth ydw i'n geisio'i ddweud ydi hyn: petawn i wedi mynd yn dwrne, neu yn athro, neu yn ocsiwni%ar, mae'n eitha posib y buaswn innau heddiw ymhlith y nifer fawr sy'n wfftio at y syniad o ysbryd, da neu ddrwg, ac at unrhyw fath o fodau sy'n gallu camu nôl ac ymlaen o'r byd yma i'r byd tu hwnt i'r llen.

Pryddest dafodieithol Dyfnallt Morgan am y llen yn disgyn ar Gymreictod, ar ddiwylliant Cymraeg ac ar yr iaith yn rhai o gymoedd De Cymru, a ffafriai Saunders Lewis, a hi oedd y bryddest orau o bell ffordd.

Cyfres Llên y Llenor.

"Pethau celyd a llymion a ddywedid flyneddau yn ol yn y Seren am yr eglwys wladol, ac wele wr Llen tan yr enw 'Gwr lleyg', a ddaeth i'r maes yn rhyfeddol hyf a gorchestol i'w amddiffyn; ond cyn pen hir efe a ddychrynodd ac a synodd, a ofidiodd ac a gywilyddiodd, ac a ddiangodd, gan rym ei wrthwynebwyr, a'r holl edrychwyr yn chwerthin, a'r holl eglwyswyr yn cnoi penau eu bysedd".

Does dim sy'n fwy gwerthfawr na'r ffresni egni%ol hwnnw, ond mae'n bosib mai'r defnydd gorau ohono fyddai ei ffrwyno o fewn safonau cydnabyddedig y grefft arbennig honno.Llen Cymru

Ond roedd e'n dod, yn dod trwy'r llen, a honno'n gwanhau, a'r cochni'n dechrau cilio'n raddol - na!

Yr oeddwn i bob amser wedi ystyried y gyfres, Llên y Llenor, yn llusern i oleuo'r darllenydd cyffredin - cymwynas werthfawr yn achos y llenor arbennig hwn.