Y mae gwreiddioldeb meddwl i'w weld yn y lleoedd rhyfeddaf.

Gall sleidiau lliw o safon dda ddod â phobl a lleoedd yn llawer nes atom na'r lluniau du a gwyn gorau, diolch yn bennaf i'w hansawdd clir, eu manylion a'u realiti.

Gair y Rhos am y peth oedd "mynd i le%, ac yr oedd merched y Rhos y pryd hwnnw yn gwasanaethu mewn lleoedd fel Lerpwl, Liscard, Bolton, a Manchester wrth yr ugeiniau.

Fe ddigwydd dihewyd mewn enwau lleoedd eraill yng Nghymru hefyd.

Wrth edrych ar hyn gallwch weld yr amserau a'r lleoedd pan fyddech gwyaf tebygol o fwyta prydau neu orfwyta.

Ceir cofebau a chroesau o garreg sy'n dyst i weithgarwch Cristnogol cynnar ac adlewyrchir enwau'r saint yng Nghymru mewn enwau lleoedd megis Llandeilo, Llanddewi, Llansantffraid.

Ddydd Llun bydd Pwyllgor Gwaith Cyngor Sir Ynys Môn yn trafod mater yr oedd Mr Jones yn credu oedd wedi dod i ben bedair blynedd yn ôl pan gafwyd yr adolygiad o enwau lleoedd ar yr Ynys.

* adrannau gwasanaethau cymdeithasol sy'n darparu lleoedd statudol ar gyfer plant mewn angen mewn canolfannau dydd neu ganolfannau teulu neu mewn ysgolion gwirfoddol;

Milwyr yn darganfod erchylltra'r gwersylloedd mewn lleoedd fel Belsen a Buchenwald.

Yn y blynyddoedd hyn arferai aelodau Cangen Coleg y Brifysgol ym Mangor fynd oddi amgylch i werthu Y Ddraig Goch a phamffledi'r Blaid ar y strydoedd yn nhrefi a phentrefi Môn a Arfon; lleoedd iawn am farchnad oedd Caernarfon, Llangefni ac Amlwch ar nos Sadwrn.

Cofiwn hefyd eiriau'r Salmydd: 'Fy llinynnau a syrthiasant mewn lleoedd hyfryd; y mae i mi etifeddiaeth deg.' Yr oedd David Ellis yntau yn caru bro ei febyd yn angerddol.

Y mae enghreifftiau o'r enw ar gael ac y mae'n bosibl ei fod yn digwydd mewn rhai enwau lleoedd yng Nghymru megis Rhoswidol ym Mhenegoes, Trefaldwyn.

Fe ddigwydd y terfyniad hwn hefyd, neu berthynas agos iddo mewn enwau lleoedd yn yr ystyr "llawer, nifer." Ceir ef mewn enwau megis Prysor "llawer o lwyni%, Perthor "llawer perth", Gwernor "llawer o goed Gwern" a Castellior "llawer caer." Mae'n amlwg mai croes "cross" yw elfen gyntaf yr enw Croesor.

Gellir canfod yn y newid mawr a ddigwyddodd yn y lleoedd y bu+m i'n byw ynddynt mai brwdfrydedd a chefnogaeth y rhieni gan mwyaf a barodd fod ysgolion Cymraeg ynddynt bellach.

Trafododd yn betrus ddigon darddiad enwau lleoedd, nododd ffiniau'r plwyfi, disgrifiodd natur amaethu a chynnyrch yr ardaloedd, a chyfeiriodd at ychydig o henebion.

Un o ystyron croes yn Gymraeg yw "arwydd ar ffurf croes sy'n nodi ffin" ac y mae croes yn sicr yn digwydd mewn enwau lleoedd yn yr ystyr hwn.

Oni all yr Wyl Gerdd Dant ymweld a lleoedd o'r fath, yna man a

Yr oedd yn aros y tu allan, mewn lleoedd unig, ac eto yr oedd pobl yn dod ato o bob cyfeiriad.

Cyrhaeddai adre o'r môr yn llwythog; creiriau'r Almaen a Ffrainc i ymuno â'r rhai oedd yma'n barod o'r India, Japan a lleoedd pellennig eraill - ambarel o ffasiwn newydd a blygai'n dwt i fag llaw fy Mam; llathenni o sidan i wneud ffrogiau i Mam a minnau; melfed wedyn i wneud trowsusau "dydd Sul" i 'nau frawd.

* awdurdodau addysg lleol sy'n darparu lleoedd mewn ysgolion a gynhelir trwy'r grant bloc gan y Trysorlys ac mewn canolfannau addysg ieuenctid;

Lleoedd arswydus ble mae pobl dlawd, croenddu, yn cael eu gorfodi i fyw.

Dyna pam greais i bobl fel Iago Prytherch ac enwau lleoedd fel ffermydd Tyn y Fawnod a Tyn y Llawnog ac ati.

Sôn y mae Paul am y lleoedd hynny y mae Duw wedi'u paratoi ar gyfer eneidiau ei bobol.

Lleoedd ydynt y cytuna'r cariadon i gyfarfod, gan fyned adref gyda'i gilydd yn hwyr y nos.

* cyrff gwirfoddol sy'n darparu lleoedd gwirfoddol mewn grwpiau chwarae a meithrinfeydd dydd, megis rhai'r MYM, PPA, National Children's Homes, Barnardo's a'r eglwysi;

Mae nhw'n lleoedd gwaraidd.

Fe ddigwydd yr elfen cemais mewn cyfuniad ag elfennau eraill mewn enwau lleoedd weithiau.

Y mae perthynas rhwng y gair Cymraeg bala a'r gair Gwyddeleg bel 'bwlch, aber' ac y mae'r gair hwn hefyd i'w weld mewn enwau lleoedd yn Iwerddon a'r Alban - enwau megis Bellaugh, pentref ger Athlone yn Iwerddon a Bellhaven yn

Pan gafwyd hyd i lot o lo a haearn ac ati mewn rhannau o Urmyc fe ddaeth yna filoedd o bobl ddieithr i mewn ac fe stopiwyd siarad Urmyceg cyn hir yn y lleoedd hynny achos iaith pobol dlawd oedd hi.

* cwmni%au preifat sy'n darparu lleoedd masnachol mewn meithrinfeydd dydd, mewn mannau gwaith, dan ofal gofalwyr unigol (weithiau ar gyfer plant dan ofal adran gwasanaethau cymdeithasol);

* Y Swyddfa Gymreig (Cyngor Cyllido Ysgolion) sy'n darparu lleoedd mewn ysgolion a gynhelir â grant uniongyrchol (GG);

Dyma hen gwpled sy'n cadw ar gof enwau rhai o'r lleoedd yng nghyffiniau'r ddau lyn:

Hyd fyth y bydd gwacter yng Nglangors-fach, a'r aelwyd a fydd adfail yng Nglangors-fach; mieri ac ysgall a drain lle bu mawredd a'r llwybrau yn lleoedd y dylluan.

Nid oedd trydan mewn lleoedd i odro nac i goginio nac i oleuo a bu llawer o ddefaid o dan gladd am ddyddiau mewn ffermydd isel iawn.

'Roedd traean o bobl ardaloedd trefol Prydain yn diweddu eu heinioes mewn lleoedd fel y wyrcws, clafdai neu seilam.

Y Taj, fel y gellid disgwyl, a'r lleoedd hynafol eraill, yn hardd - hyd yn oed yn hardd iawn.