Ar wastatir esmwythdra buasai tryblith meddyliau Morgan Llwyd yn aflawenydd.

Aeth hi ag ef i'r gegin a gellir dychmygu syndod y gŵr parchus, ac yn wir ei sioc, pan ddangosodd y wraig iddo y gwydr deuben a ddefnyddir i amseru berwi wy - ond un mwy lawer na hynny - yn llawn o lwch llwyd.

Yr oedd gweithgarwch Humphrey Llwyd ym maes mapio - un o feysydd dysg pwysig y cyfnod - yn rhan felly o'i weithgarwch fel hanesydd yn y traddodiad dyneiddiol, corograffig.

'Roedd y pwyslais ar hynafolrwydd yr iaith yn rhan o gred ehangach, sef y gred fod i'r Cymry dras anrhydeddus, gogoneddus yn wir, tras y gellid ei olrhain yn ol i hanes Brutus yn dianc o Gaerdroea; 'ni, kenedlaeth y Bryttaniaid o oruchel fonedd Troia', yng ngeiriau'r croniclwr Ifan Llwyd ap Dafydd.

Yn ogystal â'r prif aelodau mae Siôn Llwyd yn westai ar y CD, gan chwarae gitâr ar Nofio yn Erbyn y Lli.

Roedd cerrig llwyd, anwastad y waliau yn bochio allan, yma a thraw, gan greu corneli a llecynnau tywyll.

Eisteddasom ar gerrig oedd bron o'r golwg dan orchudd o fwsog a chen llwyd wyrdd ac oren a bonion clustog Fair yn argoeli gwledd o liw yn yr haf.

Tywyn Mehefin 2 Elfyn Llwyd, Aelod Seneddol Meirionnydd; John Lloyd Jones, Cadeirydd Cymdeithas Cefn Gwlad; Graham Worley, cyn-ymgeisydd y Democratiaid Rhyddfrydol.

Cerddi eraill: W. D. Williams oedd yr ail, ac 'roedd dau o brifeirdd y dyfodol hefyd yn y gystadleuaeth, Mathonwy Hughes ac E. Llwyd Williams.

Robert Jones, Rhos-lan, sydd wedi diogelu'r traddodiad llafar am Morgan Llwyd:-

Fel y dywedodd Golygydd Y Cymro mewn cyswllt arall, "Yr eliffant a'r morfil yn unig o holl greaduriaid Duw sydd i'w cadw, fe ymddengys." Yr oedd y dwr llwyd yn fy mhiser yn dechrau gloywi tipyn erbyn hyn; dechreuwn sylweddoli nad diben coleg diwinyddol oedd wynebu problemau trydanol yr oes, ond rowndio'r traddodiad fel llechgi, "heb ofal am y defaid"; un o ddyfeisiadau'r Ffydd i ffoi rhag ffaith, mewn gair.

Yr oedd hi'n dechrau nosi nawr ac ni allent weld ond ffurf y tŷ mawr rhyngddynt â'r awyr, rhiw silŵet llwyd ar "sgrin" ruddgoch y machlud tua'r de-orllewin.

Yr ysgol ac ati Byddai yr "hunt" yn cyfarfod ar sgwar Pentraeth, ac roeddem yn adnabod y rhan fwyaf o'r "grooms" a'r byddigion hefyd o ran hynny, ond mae y cwn hela fel llawer o bethau eraill wedi peidio a bod Fe anghofiais son am siop Ty Llwyd oedd ar y sgwar, siop Jane Davies oedd i ni pan yn ifanc, pethau da a rhyw fan bethau oedd ganddi ar y pryd hynny, wedyn daeth yn dipyn mwy ddaeth Mrs Evans a'i dau wyr Hugh a Tommy oedd wedi colli ei mam (merch Mrs Evans) yn ifanc.

Yng ngwaith Llwyd y mae'r mynegi ei hun yn rhyfedd: yr ymbilio hyf, y tawtolegu hir, y trosiadu a'r cyffelybu a'r personoli, yr aml ddefnydd o similiter cadens, repetitio, contrarium, expolitio, lamentatio, sermocinatio, - y mae'r oll mor syn, mor dynn, mor daer.

Rhydd argraff gref iawn ei fod yn nabod y llenorion y mae'n eu trafod, yn eu gweld yn fyw yn eu cyd-destun cymdeithasol, ond hefyd yn ymuniaethu â hwy fel unigolion (e.e., wrth gyfeirio at Forgan Llwyd y gŵr swil, neu wrth ddweud yn ei erthygl ar 'Weledigaeth Angeu': 'Mae'n anodd heddiw ddarllen unrhyw awdur na wynebodd wallgofrwydd'.

Mae'r beirdd a llenorion sy'n gwrthwynebu cysylltiad brenhinol yn cynnwys Myrddin ap Dafydd, Iwan LLwyd, Angharad Tomos, Meirion MacIntyre Huws, MIhangel Morgan a Robin Llywelyn.

Cyfres o bedair pennod awr o hyd fydd Y Wisg Sidan gyda Betsan Llwyd yn brif gymeriad.

Arbrawf ym myd ffantasi a ffansi fel Rhys Llwyd y Lleuad a Hcn Ffrindiau oedd Stori Sam fel y cydnebydd yr awdur ei hun.

Rŷm ni wedi symud yn bell oddi wrth ddatganiadau uchel-gloch y macwyaid a'r brodyr llwyd.

Yr oedd mawr angen am wneud hynny, yn nhyb Llwyd a'i gyd-Gymry gwlatgar, oherwydd yr ymosod o'r newydd yn yr unfed ganrif ar bymtheg ar wirionedd yr hanes gan Williams Camden a'r Eidalwr Polydore Vergil yn arbennig.

Wrth chwarae gyda'i enw yn unol â rhyw gast geiriol a wnâi synnwyr iddo ef, hawliai Morgan Llwyd weithiau mai Llwyd gan môr ydoedd.

Os na fyddai'r tei yn un du neu'n un llwyd fe fyddai'r dyn llyfr bach yn gwgu drwy'r oedfa.

Eithr nid myth mohono i'r dyneiddwyr, ond hanes gwirioneddol, fel y gwelir o edrych ar waith y pennaf o haneswyr Cymreig y cyfnod, Humphrey Llwyd.

I gael gweld pam y mae Llwyd yn rhoi "Dan.

Yn y cerddi hyn y mae Iwan Llwyd yn ceisio canu'r genedl yn ôl i'w bodolaeth.

Mor ddistaw yw'r ddeunawfed ganrif ynghylch Llwyd.

Ateg i'r dybiaeth yw fod yn y Llyfr Coch gyfres o drioedd yn rhestru casbethau 'Gwilim Hir, saer Hopkyn ap Thomas.' Y beirdd a ganodd i Hopcyn ydoedd Dafydd y Coed, Ieuan llwyd fab y Gargam, Llywelyn Goch ap Meurug Hen, Madog Dwygraig a Meurug fab Iorwerth.

Fel canlyniad i weithredoedd Manawydan rhddheir Rhiannon a Phryderi, dychwelir gwraig Llwyd ato, daw bywyd a dedwyddwch yn êl i Ddyfed, ac ni wneir drwg i neb.

Ei daith ffurfiannol gyntaf oedd honno o'i henfro i Wrecsam, lle cafodd ei dro%edigaeth o dan bregethu Walter Cradoc: ei berthynas â Cradoc yw pwnc Pennod IV Morgan Llwyd: ei gyfeillion a'i gyfnod.

Canlyniadau hud a lledrith Gwydion a Llwyd yw trais, rhyfel, marwolaeth a dioddefaint.

Os mynn neb bererindota at wron Cynfal ar hyd ffordd Mr Thomas, awgrymaf ei fod, cyn mynd at Morgan Llwyd: ei gyfeillion a'i gyfnod, yn darllen y gyfrol Saesneg yn "Writers of Wales," cyfrol a rydd iddo olwg ar Llwyd yn ei gefndir ac yn drefnus wrth ei waith ysgrifennu.

Yn ystod y misoedd diwetha', mae wedi dweud pethau am aelodau fel Peter Hain ac Elfyn Llwyd a fyddai'n enllib y tu allan i furiau siambr Tŷ'r Cyffredin.

Ni eill na Duw na Morgan Llwyd ei drin fel y myn.

Ac y mae hyn yn codi cwestiwn ynglyn â'r dyfyniadau o weithiau Llwyd.

Yr ymgais hon i gynnal balchder yw gwreiddyn yr hanes a ddefnyddiwyd gan Humphrey Llwyd - neu yn hytrach, yr hanes a amddiffynnwyd ganddo, yn wyneb ymosodiadau o'r tu allan.

sut, er enghraifft, yr ydych yn ymateb i awduron fel morgan llwyd, williams pantycelyn a gwenallt?

Bobi Jones, Yr Etifedd Llwyd

"Neidia ar ei gefn, Deio," meddai Idris, "i ti gael marchogaeth i'r Cwmwd." "Na wnaiff wir," meddai Cadi yn yr un llais yn union â'i mam, "ddim yn ei ddillad gorau." Gafaelodd Deio ym mwng Llwyd a cherdded ymlaen felly.

Ychydig oedd y prynhawnau bellach pryd na fu ar grwydr gyda'i ddryll hyd y copaon, yn chwilio gyda chymorth gwydrau am yr ymosodwr llwyd.

Llwyd Jones yn Y Faner, ac 'y mae bron iawn â bod yn waith artistig cyflawn.' Ar ôl deugain mlynedd erys y gwaith hwn ymhlith y dramâu mwyaf arwyddocaol yn y Gymraeg.

Ei gartref - ardal y grugoedd a chynefin y defaid, a chreigiau llwyd Cyn Gambriaidd Cefn Padarn yn brigo yn feini mawr ar y llethrau, rhwng y grug a gweiriau'r borfa fynyddig.

Un yn ddu i gyd, a'r llall gyda phen gwyn, ond wei- thiau'n llwyd ar rai ceir.

O'r diwedd, gallai weld pedrongl y ffenestr yn amlinelliad llwyd yn erbyn y muriau du.

Daw'r diwrnod i ben gyda sesiwn 'Rantio Dros Ryddid' gyda'r beirdd Iwan Llwyd, Geraint Lovgreen ac Ifor ap Glyn.

Cymorth beirniadaeth E Lewis Evans, y mae M Wynn Thomas yn edmygus iawn ohono, ysgolhaig a gweinidog Annibynnol a ddeallodd yn gynnar ba mor astrus oedd ei arwr; a chymorth beirniadaeth Hugh Bevan ar ei ôl, yr hwn yn Morgan Llwyd y Llenor a astudiodd yr awdur fesul llyfr yn ogystal ag yn gyffredinol.

Yr iâr yn unig sy'n eistedd ar yr wyau gan fod ei lliw brown tywyll yn ei galluogi i ymdoddi'n rhwydd i'r cefndir grugog, ond byddai'r ceiliog, gyda'i blu llwyd yn sicr o dynnu sylw at safle'r nyth.

(Yn y dyddiau hynny byddai Llwyd Williams, W.

Roedd heb sachau digon budr o boptu iddyn nhw ar y dechrau, a'r lle'n llwyd dywyll.

Ceir cyflwyniad nodedig i ganu'r Cywyddwyr fel y cyfryw ym Morgannwg yn y cywydd a ganodd Gruffudd Llwyd i'w hannerch.

dyma fy nghar i, " meddai miguel gan gyfeirio at yr un citroe%n llwyd roedd debra wedi ei weld yn el el y prynhawn yna !

Dewi Llwyd

Fel arfer pan fo criw o fechgyn yn yr un lle yn rhannu'r un chwaeth gerddorol, y canlyniad yw ffurfio grŵp, ond gan nad cerddorion mo Gruffydd Jones ac Alun Llwyd, dyma benderfynu ffurfio cwmni recordiau.

A rhaid cofio, wrth gwrs, fod y gred y gallai Ailddyfodiad Crist ddigwydd yn fuan yn beth hynod gyffredin ymhlith cyfoeswyr mwyaf uniongred Llwyd, ond nid oedd hynny'n golygu eu bod yn cofleidio syniadaeth Gwyr y Bumed Frenhiniaeth.

Bellach, Llwyd gan Wynn ydyw.

Diddorol fyddai enwi ychydig o'r rhai mwyaf adnabyddus, megis Dafydd Cwm-garw, Siôn Cwm-garw, William Pistyll- llwyd, Dafydd Cae-glas, Hezekiah Cwm-garw, Siôn Cwm-teg, Pegi o'r Ffarmers, Nansen Pantycelyn, Watkin y Croffte, Dafydd Glynbeudy, Daniel o'r Bryn, William Penygraig, Angharad Azariah, Rachel William y gof, a llawer eraill ar hyd y cymdogaethau cyfagos.

'Se wath iddo fe fod yn byta papur llwyd.

Yna canlyn Cerrig Llwyd y Rhestr, rhyw gramen o graig sy'n brigo i'r wyneb am ryw filltir, i Lyn Carw.

Hynyna o goffadwriaeth am sale Llwyd Hendre Llan.

Ceir tetsun pob Cadair a Choron ynghyd a manylion o'r beirniaid, yr enillydd, cerdi gwrthodedig ac ymateb a dadansoddiad Alan Llwyd o'r testun, y cerddi, a'r beirniaid.

Prin ei bod hi'n dlawd, gan iddi briodi'n ŵr cyntaf uchelwr pur gefnog o Lanfair Talhaearn o'r enw William Davies (neu Wiliam Dafydd Llwyd) ac i hwnnw ei gadael mewn amgylchiadau digon cysurus tra byddai.

Geraint Gruffydd erthygl, rai blynyddoedd yn ôl bellach, ar hanes yr hanesydd o Ddinbych, dewisodd y teitl arwyddocaol 'Humphrey Llwyd - Dyneiddiwr'.

Alan Llwyd wedyn - mae rhychwant ei ganu fo yn eang iawn, iawn.

Yr oedd Morgan Llwyd yn iawn; onid yw pobl yng Nghrist, ni ellir disgwyl iddynt fod yn y wir eglwys.

Dilynodd Doctor Treharne y sarjiant ar draws iard goncrid, lydan at adeiladau wedi eu paentio'n llwyd, diflas.

Ymateb a sylwadau Alan Llwyd: Canodd Cynan am y Tad Damien a fu'n gofalu am y gwahangleifion ar Ynys Molókai ym Moroedd y De, ond yn guddiedig-gyfrwys mae'n sôn am y Rhyfel Mawr ar yr un pryd, ac wrth fyfyrio ar aberth eithaf y Tad Damien yn myfyrio ar aberth y milwyr yn y Rhyfel Mawr yn ogystal.

Gweld 'Eryr Pengwern pengarn llwyd', ei glywed yn 'aruchel ei adlais', blasu 'afallen beren a phren melyn' teimlo Dafydd ap Gwilym pan drawodd ei 'grimog .

Byddai Morgan Llwyd yn pregethu ym Mhwllheli ar ddyddiau marchnad, a'i arfer oedd myned trwy'r farchnad a'i ddwy law ar ei gefn, a'i Feibl yn ei law; a byddai y bobl yn cilio o'i flaen, fel pe buasai gerbyd yn carlamu trwy'r heolydd.

Gwnewch lun y fflam gyda'r erfyn llinell afreolaidd a'i lenwi â phatrwm llwyd a defnyddio patrwm llinell gwyn.

Cafwyd dadansoddiad o'r tri degawd cyn sefydlur Cynulliad gan Dewi Llwyd yn Y Degawdau Datganoli a oedd yn cynnwys cyfweliadau gyda Neil Kinnock a Ron Davies.

Yma mewn un 'frawddeg wrth wrthbwyntio Lluosog ac Unigol, newidiodd Morgan Llwyd ei dôn o un ddifri%ol, gondemniol, watwarus y rhan gyntaf i un ymbilgar, dirion yr ail ran.

Cafwyd dadansoddiad o'r tri degawd cyn sefydlu'r Cynulliad gan Dewi Llwyd yn Y Degawdau Datganoli a oedd yn cynnwys cyfweliadau gyda Neil Kinnock a Ron Davies.

Daliai darlithoedd cyhoeddus yn boblogaidd a cheid cynulleidfaoedd mawrion i wrando ar bobl fel Bob Owen, Croesor, Llwyd o'r Bryn a Chynan yn mynd drwy eu pethau.

Mae'n cynhesu at ei waith wrth drafod y math ysbrydoledd yr oedd Peter Sterry, Morgan Llwyd a'r Crynwyr yn cyfranogi ohono.

Nid ymryson rhwng dau ŵr cyffredin yw'r ymryson rhwng Llwyd a Manawydan, ond defnyddia Manawydan ei alluoedd mewn ffordd hollol wahanol i'r hyn a welir gan Lwyd a chan Wydion.

Rwyt ti'n ddigon ifanc a llwyd dy wedd i edrych fel un o blant yr ysgol yna yn y dref.

Er mor anhyglod yw ystyriaethau fel gramadeg a chystrawen erbyn hyn 'ymysg rhai dynion,' chwedl Morgan Llwyd, y gwir yw fod pob llyfr o bwys yn ofalus iawn ei fod yn gywir ei iaith hefyd.

Yn dilyn ei anerchiad fe geir trafodaeth o dan gadeiryddiaeth Alun Llwyd, Is Gadeirydd Cymdeithas yr Iaith Gymraeg.

Ac fel hanesydd y'i gwelai Llwyd ei hun; ni, o'n perspectif a'n gwybodaeth ni, sy'n gweld elfennau o'r proffwyd a'r pregethwr yn ei waith.

Wrth gwrs, ni welai ddim - dim ond gorwel llwyd, ansicr, ac ymchwydd ewynnog y tonnau cecrus.

Disgrifir ef gan Richard Prise fel 'y daearyddwr nodedig Humphrey Llwyd, sydd bellach wedi marw, ond a haeddai gael byw'n hwy ar gyfrif ei eiddgarwch diflino yn nisgyblaethau hanes a mathemateg'.

Mae Ben yn ffan mawr o'r straeon a chyda phob stori newydd mae na gymeriad newydd i ddod i'w nabod a'r hen ffefrynnau fel y Dewin Dwl, Rwdlan a'r Llipryn Llwyd i'w cyfarfod unwaith eto.

Felly, dyma ni'n mentro o'r diwedd i mewn i un o'r adeiladau llwm, llwyd yr olwg, a chael yn wir fod yno siop - neu siop siafins o siop, i fod yn fanwl gywir.

Os yw hyn yn annerbyniol i Mr Thomas, efallai y gallai gynnwys cyfeiriadau at y ddwy gyfrol fawr o weithiau Llwyd ochr yn ochr â'i gyfeiriadau presennol i gynorthwyo'r darllenydd.

Mae Llwyd yn rhoi'r cyfeiriad (ond yn anghyflawn) yn ymyl y ddalen.

Evans ac yntau n cystadlu'n erbyn ei gilydd o ran hwyl, ac 'rwy'n meddwl iddo gyfaddef mai'r Llwyd oedd y mwyaf llwyddiannus).

Cyhoeddai Cradoc fod gorthrymu'r tlodion yn un o'r pethau oedd yn cyffroi llid Duw yn union fel yr oedd Morgan Llwyd yn cyhoeddi barn ar eu gorthrymwyr, "Gwae chwi yr vchelwyr drwg ei siamplau, yn llusco y tlodion ar eich ôl i ddestryw.

Yn y rhaglenni radio, ymunodd y beirniad ar hanesydd Hywel Teifi Edwards âr bardd Alan Llwyd, i drafod gwahanol bynciau dadleuol yn hanes yr Eisteddfod.

Mae arwyddocâd y crefu a'r hudo yn bwysig, yn dangos agwedd wrth-galfinaidd, wrth-ragordeiniad, wrth-etholedigaeth Morgan Llwyd.

I gael cydbwysedd yn y bennod ar Feibl Morgan Llwyd, byddai angen ystyried y cyfeiriadau Beiblaidd eraill sydd ar ymyl y ddalen yn Llyfr y Tri Aderyn.

Mae Manawydan a Llwyd, ill dau, yn adennill yr hyn a oedd yn nesaf at eu calonnau, mae anrhydedd y naill a'r llall heb niwed, ac ni chollir diferyn o waed.

Fel Cadeirydd y Pwyllgor Democratiaeth, bu Alun Llwyd yn siarad yn y Cyfarfod Cyffredinol am weledigaeth Cymdeithas yr Iaith o Ryddid i Gymru.

Beth a geir yn y gyfrol newydd yw cyfres o astudiaeth cydberthynol ynghylch daliadau Llwyd a'r dylanwadau a fu arno.

Dyma'r ddau ddarn:-Llwyd ...

Derec Llwyd Morgan Y Beibl a'n Dychymyg Hanesyddol

Os felly, oni fyddai'n briodol yn y bennod ar Feibl Morgan Llwyd cynnwys trafodaeth estynedig ar y thema hon?

Gwisgai drowsus llwyd a siaced lwydlas, crys gwyn a thei las.

Bu dyfalu brwd beth oedd pwrpas Clint yn Ogof Plwm Llwyd.

Mae mawr angen ailysgrifennu'r bennod ar Feibl Morgan Llwyd, neu ei dileu.

Hyd y sylwais i, bydd y mwyafrif o bobl yn huawdl wrth drafod sylfeini ac yn llenwi'r bylchau llwyd â geiriau llanw.

Mae angen ystyried pa fersiynau o destunau Llwyd sy'n cael eu dyfynnu, a'r un modd gyda Chradoc.