Pan oedd pawb wedi cilio i'w cytiau, roedd un o fechgyn y Llynges yn crwydro o amgylch y gwersyll yn chwilio am hoelion a darnau o bren a sachau, ac wedi iddo lwyddo i gael digon o ddefnyddiau aeth ati i wneud gwely bach reit handi iddo'i hun.

Gan dderbyn cymorth tîm arbenigol o nofwyr tanddwr o'r Llynges Frenhinol (LLF) i ddechrau, yn ogystal â rhai nofwyr amatur, archwiliodd y tîm yn systematig chwe milltir sgwâr o wely'r môr gan ddefnyddio dull gwifren nofio y LLF ('...' ).

Bu Mathew Fontaine Maury, swyddog yn llynges America, yn casglu gwybodaeth am flynyddoedd gan gapteiniaid llongau am eu profiad o wyntoedd a moroedd mewn gwahanol rannau o'r byd, er mwyn paratoi siartiau i ddangos y llwybrau lle gellid disgwyl y tywydd mwyaf ffafriol i gyflawni mordeithiau cyflym.

Helena, yr oedd y cig moch yn hallt mewn casgen, yn wyrdd a'r sgedin caled yn llawn o wyfyn yr oedd lluniaeth wedi ei gondemnio gan y llynges.

Ond ni thalwyd llawer o sylw i'r aflonyddwch diwydiannol a oedd ar gynnydd: 'Cyllideb i'r Bobl' a'r twf yn Llynges yr Almaen a bwysai ar feddwl y Llywodraeth Ryddfrydol.

Buom yn lwcus i gael sedd mewn compartment ac roedd dwy ferch olygus o'r Llynges gyferbyn â ni.

BOCS: Cyn ei benodi yn ddarlithydd ym Mangor bu Gwyn Chambers yn gweithio am saith mlynedd gyda Gwasanaeth Gwyddonol y Llynges o ganol y pedwardegau hyd ddechrau'r pumdegau.

O gofio hyn oll, a'r ffaith iddo dreulio peth amser yn y llynges cyn dod i'r coleg, sylweddolir bod cymwysterau a phrofiad arbennig ganddo wrth iddo ddechrau ar ei waith gyda'r BBC.

Nadolig Saithdeg wyth daeth nodyn i'r Plas - un swyddogol wedi'i ddanfon ar gefn ceffyl o Swyddfa'r Tollau ym Mhwllheli - i ddweud fod Capten Timothy ar hwylio o Ynys Rhode i'r Caribî, ar warthaf Comte d'Estaing a llynges Ffrainc.

Morris Jones, ysgrifennydd Pwyllgor y Fyddin, y Llynges a'r Awyrlu eu dygnwch a'u dyfalbarhad o dan amgylchiadau anodd, ond er cystal y gwaith hwnnw trawyd nodyn o dristwch gan bob un caplan.

Treuliodd y rhan fwyaf o'r amser hwnnw yng ngholeg y Llynges Frenhinol, Dulwich.

Cafwyd cymorth y llynges i'w chodi i'r wyneb a'i chludo i'r lan lle mae'n aros o hyd dan glo.

Ar ôl treulio rhyw ddwy flynedd yn y Llynges a'r ysbytai, daeth Phil adref ac ailgychwyn yn y gwaith tun fel gweithiwr ffwrnais.

Cefais wybod, ar ôl rhoi sigare/ t iddynt, eu bod mewn gwersyll gan y Llynges yn 'Puffeli' - fel yr ynganent hwy yr enw.

Ychydig a wyddai'r diniweitiaid oedd yn crwydro'r wlad ar gefn beic i gasglu enwau ar ddeiseb i wrthwynebu rhoi adeiladau gwersyll y Llynges ym Mhenychain i 'Byclins' ar ol y rhyfel fod cytundeb yn bod cyn eu codi erioed rhwng Billy, a barchusodd i Syr William, a'r 'admirality', mai eiddo Butlin fyddai Penychain ar ol y rhyfel.

Fodd bynnag, pan oedd Phil tua deunaw mlwydd oed, gwirfoddolodd i ymuno â'r Llynges adeg y Rhyfel Byd Cyntaf.

Cost y Rhyfel i Gymru: lladd 20,000 yn y Lluoedd Arfog a'r Llynges Fasnach; 1000 wedi eu lladd yn y bomio; tua 350,000 o 'faciwis wedi dod i Gymru, a'r Swyddfa Ryfel yn meddianu 200,000 erw, sef 10%, o dirwedd Cymru.

Hwyliodd llynges Owain Lawgoch allan i'r Sianel.