Hen lanc yw e, ond ma fe'n gweld popeth, ac fe alwodd arna i noson yr angladd, pan own i ar fin mynd draw i gydymdeimlo a Luned, a gweud y gwir.

Chi'n gweld, roedd Luned bob amser yn ferch llawn bywyd.

Am y cartref lle codwyd ef, mae Luned Morgan yn son yn ei llyfr Dringo'r Andes.

Fe ddaeth rhyw gyfnither o bant i gadw cmwni i Luned, a chan 'i bod hi mor ddi-ddweud, doedd neb am ymyrryd gormod.

Fe gafodd pawb sioc pan briododd e Luned - er nad oedd neb yn i beio hi am gadw tŷ iddo fe.

Awgrymwyd enwau Delyth Owen (Y Groeslon), Rhiannon Ellis (Caernarfon) a Luned Jones (Bethesda) i gynorthwyo Mrs Bebb Jones.

Wir, roedd sawl un yn arfer taro draw wedi nos, gan esgus mynd i weld 'i mam, ac yn ddigon parod i Luned 'i hebrwng e at glwyd yr ardd cyn mynd adre.

Roedd Madog wedi cal stroc ac wedi marw yn y fan a'r lle - a Luned am i ni'n dau ofalu am drefniade'r angladd.

Cafwyd amryw o nofelau'n ymdrin a'r bedwaredd ganrif ar bymtheg - Ar Fryniau'r Glaw ac Eryr Sylhet gan Merfyn Jones yn ymweud a'r India, ac yn arbennig helyntion y cenhadwyr cynnar yno, Llyfr Coch Sian a Sian a Luned gan Kathleen Wood, a Deunydd Dwbl gan Harri Williams sy'n bortread o Dostoiefsci.

Ma nant barablus yn 'i ymyl e, a thylluanod yn pwyllgora yn coed-cefen-tŷ wedi iddi hi nosi, a phe bai popeth yn iawn, fe fyddwn i wedi cynghori Luned i adel y lle a mynd i fyw i rywle arall.

Ac ar ddiwrnod Eisteddfod Llawrplwy, cadw radio yng nghefn y llwyfan er mwyn cael gwybod canlyniad y gêm rygbi rhwng Cymru a Lloegr a Luned Douglas Williams, o hoffus goffadwriaeth, rhwng y cyfeilio am wybod y sgôr.

Fe geisies i dynnu sgwrs a Luned yn i gylch e, ond doedd gan honno fawr ddim i weud wrth neb ar ol y briodas, ac fe anghofiodd pawb am y peth yn union y daeth stori arall i gnoi cil arni.

Dewisa Luned - a gyfetyb i Colette Barres - beidio a phriodi Arthur, mab y sgweier.

Cynigiodd Mrs Luned Bebb Jones i fod yn gyfrifol am ail-gynnull Is-bwyllgor y Dysgwyr.

Beth amser yn ôl roedd hyd yn oed wedi clywed ei fodryb Luned yn dweud wrth ei fam, "Ma' Guto chi'n mynd i fod yn fachgen golygus, on'd yw e?'

Doedd Luned ddim yn fodlon dod i'r seremoni, ond roedd pawb yn deall hynny, ac fe gafwyd Sais oedd wedi symud i bentre Blaen-pant i wneud hynny, achos wedi'r cyfan, ma' rhaid ichi gal bobol go iawn i neud pethe fel hyn.

Calon y drasiedi yn Gwaed yr Uchelwyr yw fod penderfyniad Luned yn adwaith hunanaberthol.

Yn 'i ffordd od e, roedd e fel pe bai e'n deall sefyllfa Luned.

Troir teulu Luned o'r stad y buont unwaith yn berchnogion cyfreithlon arni, a phenderfyna hi hwylio i America gyda hwy.

'Bydd yn ofalus gyda Luned.

Am dri mis, fe aeth popeth yn 'i flan fel arfer - Luned yn dechre'i gwaith am naw ac yn gorffen am whech, ond roedd pawb ohonon ni wedi sylwi fod rhyw newid ynddi hi.

Rown i'n un o bedwar a fu'n gollwng gollwng coffin Madog i'r pridd ac rwy'n cofio taflu cipolwg ar Luned wrth i fi neud hynny a gweld 'i bod yn dra deniadol mewn du.

Madog yn para i ddod i'r eglwys yn gyson ac yn cyfrannu'n hael, ac yn mynychu ambell i gyngerdd, a Luned yn cadw fwy neu lai i'r bwthyn.

Cofiwch, 'doedd dim rhaid iddo fe wneud dim, ac roedd pob un yn meddwl y bydde Luned yn rhoi notis iddo fe'n syth ar ol angladd a mynd i whilo am waith yn y dre - fel y merched ifanc erill.

A phan fu mam Luned farw, fe ofalodd am drefniade'r angladd i gyd - camgymeriad, achos Jac y Sar sy wedi gofalu am bob angladd yn y pentre er pan wi'n cofio.

Roedd y rhai llygadog yn ame cyd-ddigwyddiad dyfodiad Madog i'r pentre a'r ergyd a gafodd Mrs Morris ar 'i chalon - gan awgrymu i Madog ddod a'r hen wraig wyneb yn wyneb a rhywbeth o'i gorffennol a bod Luned yn 'i briodi fe er mwyn iddo fe gadw'i geg ynghau.