Ac yn raddol, fel y datblygai'r ddealltwriaeth hon, aeth yn agosach at y pwynt lle gallai droi'n ôl at ei brofiad cynnar, a'r bywyd clos, cyflawn, yr oedd yn ei weld erbyn hyn trwy lygad plentyn a llygad dyn.

'Ia?' Agorodd ei ddau lygad y tro hwn.

"Sa gin i bres, mi brynwn i sleifar o gwch fel 'na," meddai Ieus a'i lygad yn pefrio o hyd.

Wedyn i gyfeiriad ei lygad de.

Beth oedd i rwystro llu o rai tebyg iddo yntau, a digon o fenter busnes neu syniadau pensaerniol yn eu pennau, neu lygad am olygfa dda, rhag cael eu tanio i weithredu 'run fath, nes i bob hafod a llety o Gaerfai i Gilgerran gael ei drawsnewid?

Yn crynu ac yn chwys i gyd, mi edryches lan, a dyna lle'r oedd mistir yn hongian wrth drawst, a'i dafod allan a'i ddau lygad ar agor yn rhythu arna i.

Yr oedd Jacob yn olygydd craff ei lygad a main ei glust, ac nid âi dim o bwys heibio heb iddo dynnu sylw ato, a rhoi ei farn arno, heb flewyn ar ei dafod.

'Roedd yr hyn ddigwyddodd wedyn fel ffars Brian Rix; nhad yn neidio o'i wely, y tŷ'n ysgwyd, drws ystafell gysgu mam a nhad yn agor a chau, drws ystafell gysgu ni yn agor, yr ystafell fel bedd, Wili a Glyn yn y gwely mawr yn cuddio o dan y blancedi a finna yn y gwely bach un lygad ar agor yn gwylio'r digwyddiadau, a gweld nhad un llaw yn dal y 'long johns' i fyny a belt yn y llaw arall yn colbio'r gwely.

Dyna fy hen gyfaill y diweddar J. W. Jones, Tanygrisiau, a ysgrifenai'r "Fainc Sglodion" i'r "Cymro% erstalwm, yn un; gūr a chanddo lygad am lyfrau prin, llyfrbryf wrth natur - ac un caredig iawn at hynny.

Gair camarweiniol yw 'addurniadau' yma, gan ein bod yn ystyried y cyfryw bethau, er yn wledd i lygad, yn rhai nad oes raid wrthynt.

Hen ddyn slei a chynllwyngar oedd o, yn cyrraedd fel cawod o law o'r môr ac roedd llawer yn credu fod ganddo ddawn i ddymuno'n ddrwg drwy ddim ond taro ei lygad ar rywun.

I'th lygad treiddgar y mae dirgelion yr atom a'r moleciwl yn agored fel llyfr.

Yn anffodus collodd ei lygad wrth weithio yn y chwarel, a bu raid newid ei ffordd o ennill ei gyflog.

Annibynnwr oedd ef, ond ni wnâi hynny lawer o wahaniaeth yn yr oes honno; cadwai brodyr un enwad lygad barcud ar weithgarwch y llall.

Ond llawer mwy difrifol na'r ddeubeth hyn oedd fod Evan Meredith yn amau fod i Forgan ran mewn dwyn achos o odineb yn ei erbyn yn llys yr esgob yn Llanelwy, er bod Morgan yn gwadu hynny; a hefyd y ffaith ddiymwad fod Morgan wedi helpu i sicrhay llaw aeres Maesmochnant, un o stadau cyfoethocaf y gymdogaeth, ar gyfer Robert Wynne, mab ei noddwr, Maurice Wynn o Wedir, er bod Edward Morris hefyd a'i lygad arni.

'Cyfeillach,' yn arbennig ddechrau'r gerdd : Ni thycia eu deddfau a'u dur I rannu'r hen deulu am byth, Cans saetha'r goleuni pur O lygad i lygad yn syth.

Yn awr ac eilwaith taflem lygad i weld a oedd Gwep Babi o gwmpas ond nid oedd yn y golwg yn unman, er y gwyddem o brofiad nad oedd ymhell iawn ychwaith.

Dylai fod wedi dweud wrth y swyddog arall oedd yn effro ar y pryd i gadw ei lygad arno rhag ofn i rywbeth ddigwydd.

Nid oedd ei lygad tro ef na'r ffaith fod ganddo y naill fraich beth yn fyrrach na'r llall yn ei wneud ef yn ŵr arbennig o ddeniadol i neb.

"Mae'n well i mi nofio oddi wrtho." Ond dilynodd y crwban anferth ef yn dawel gan edrych yn ddiniwed arno â'i ddau lygad enfawr.

Llygad - Golwg deulygad sydd gan y rhan fwyaf o fodau dynol, sy'n golygu fod y ddau lygad yn canolbwyntio ar wrthrych, a phob retina yn anfon i'r ymennydd neges glir am yr hyn a welir gan y llygad hwnnw.

Tra oedd yn sefyll yno'n bendrist sylwodd drwy gil ei lygad fod rhywun yn dod i mewn i'r parlwr.

Daeth paraseicoleg hefyd yn bwnc sy'n cael mwy a mwy o sylw, gyda llawer yn ymddiddori'n arbennig mewn amgyffred uwch synnwyr - y gallu i amgyffred heb ddefnyddio'r pum synnwyr arferol: golwg, clyw, blas, teimlad ac arogli - (ESP) yn ei amryfal ffurf: telepathi; rhagwelediad (precognition): clirolwg ( y gallu i weld yr hyn sydd o'r golwg); clirglyw (y gallu i glywed yr hyn sydd y tu hwnt i'r clyw arferol); gweld paroptig neu weld heb lygad (y gallu i weld drwy groen); a meddylnerth (y gallu i effeithio'n uniongyrchol ar fater, megis ei symud, ac i allu dweud hanes gwrthrych drwy ei ddal yn y llaw yn unig).

Eto ni welodd neb atom nag electron a'i lygad erioed.

'Roedd John wedi bod yn saethu cwningod efo'r gwn hwnnw yn ystod y bore a gofynnodd i'w dad am getrisen arall gan ei fod â'i lygad ar un wningen ddu.

Un dyn fydd a'i lygad ar y digwyddiadau yn Elland Road yw chwaraewr canol-cae Caerdydd, Kevin Evans.

Trwy gil ei lygad, gwelodd gysgod o rywbeth melyn.

Deallodd Idris ei chynllun i'r dim - taflodd y bêl â'i holl nerth a'i hanelu'n union at lygad y cawr.

Gwyddai eu bod ar ddyfod wrth y cryd oer a âi drosto, ac wedi eu dyfod collai bob nerth a syllai arnynt â'i lygaid, fel aderyn wedi ei lygad-dynnu gan drem y sarff.

Fel ei mam, Huana, yr oedd Gwenhwyfar yn dlws a llywethau'i gwallt du yn disgyn yn drwm dros ei hysgwyddau a'r ddau lygad fel dwy eirinen yn las tywyll uwch dwy foch goch.

Wrth weld yr Ymennydd Mawr yn dynesu trodd y Cripil ei lygad chwith mewn rhyw gymysgedd addolgar o drueni a balchder i edrych arno.

Ar wahân i ddrwgeffeithiau newyn difrifol, mae'n dioddef o'r dica/ u, a rhaid iddo wisgo bandais mawr dros ei lygad dde oherwydd llid yr amrant.

I gychwyn mae Harri'n pwyntio bys at wendidau ei dadleuon, ond yn fuan iawn, ac yn gymharol ddibaratoad, mae Harri'n eu llyncu - nid oherwydd cadernid y dadleuon a gyflwynir, fe awgrymir, yn gymaint ag oherwydd cyfaredd dwy lygad dywyll Gwylan!

Ac ar ben hynny, coch a dyfrllyd oedd dwy lygad hwn, fel pe dioddefai'n enbyd ac yn gyson o'r fffliw.

Gofynnais i feddyg eiddil o dan fwrn ei ddiferion chwys - mewn oerni unig ynglŷn â chyflwr claf arall - am ganiatâd i roi chwistrelliad o gyffur cry' i arbed poen i'r bachgen deunaw oed a oedd yn cynhyrfu am fod ei lygad de yn hongian allan o'i ffynnon goch ac yn gorffwyso'n flêr ar ei rudd lwyd; ac yn disgleirio yn las tuag ataf .

Mae'n amlwg fod gan Dewi Mai lygad dyn papur newydd" i weld pa dactegau fyddai'n ennyn chwilfrydedd y darllenwyr ac yn denu gohebiaeth i'r papur.

Yn anffodus crwydrodd ei lygad i gyfeiriad bwrdd crwn a diflannodd y gwynt i gyd o'i hwyliau - roedd Laura Elin o'r Felin wedi hulio brecwast i dri.

Trywanwyd ef gan bob clic ar y cloc, ac wedyn yr oedd mewn artaith, y naill lygad ar y cloc a'r llall ar y lampau traffig.

'Mi faswn i'n stwffio fy mysedd i'w ben o nes y byddai ei ddau lygad o'n hongian hanner ffordd i lawr ei foch.

Wedi cyrraedd y ffordd uwch ben y traeth taflodd Doctor Treharne lygad yn ôl ar y tŷ ar ben y graig.

Ond 'doedd neb o ddifri yn meddwl fod llawer o ddyfodol i'r 'radio-olwg' neu'r 'radio-lygad', er i'r BBC ddechrau darlledu rhaglenni teledu yn rheolaidd ym 1936.

Mentrais syllu ar ei lygad chwith, ac fe sylweddolais fod ei fynegiant ar ei drai olaf, heb gyffro dicter ynddo na gwenwyn dial.

bwriodd lygad dros y meysydd o 'u hamgylch.

Mae'r amrannau a hefyd socedi'r llygaid yn eu gwarchod rhag cael eu taro, ond dylech gofio hefyd i beidio ac edrych i lygad yr haul; mae'r retina'n sensitif iawn, a gellir ei niweidio.

Mi rwyt ti wedi'i glywed o gan y dyn ei hun, o lygad y ffynnon.'