Nid ofn y doctor na'r nyrsys a'u nodwyddau mawrion, tewion, ond ofn y dderbynwraig.

Dyna fe, ddarllenydd - yn llafn main, tal, teneu, gwledig, - mewn gwisg ddiaddurn a digon cyffredin yn dyfod trwy ddrws y capel - am dano y mae coat winlliw o frethyn gwlad wedi ei wau yn lled fras, a hono wedi gweled ei dyddiau goreu; ac oblegid ei fod wedi tyfu ar ol ei chael, edrychai yn fer a chwta - gwasgod o stwff ac un rhes o fotymau yn cau i fynu yn y glos am ddolen ei gadach India oedd yn dorch am ei wddf - llodrau o ffustian rhesog; a phar o esgidiau mawrion cryfion, gyda dwbl wadnau am ei draed, wedi eu pedoli yn ol ac yn mlaen; a'u llenwi â hoelion, ac ymylau hoelion y rhesau allanol yn amgylchu ymyl y gwadnau, fel y gallesid tybio y buasai eu cario yn ddigon o faich i unrhyw ddyn, heb sôn am gerdded ynddynt.

Dyma wlad o'r fath dlysaf - gwlad wedi bod unwaith, y mae yn amlwg dan driniaeth uchel; palasau a ffermdai mawrion ar bob llaw i mi, ond heb neb yn byw ynddynt - eu ffenestri yn yfflon, y muriau o'u cwmpas wedi syrthio, y perllanau mawrion a'r gerddi yr un ffordd â'r meysydd, a'r meysydd yn anialwch.

A wyddoch chi be, mae'n rhyfedd fel y mae pethau bychain yn mynd yn bethau mawrion pan fônt yn torri þ pe na bai ond un iod fechan þ ar undonedd a gorgyffredinolrwydd bywyd dyddiol dyn ar y Dôl.

Y ffwrnesi mawrion a'u geneuau aethus yn chwydu allan golofnau mwg a fflamiau troellawg cymysgedig a gwreichion i'r nwyfre, ac megys o dan ei seiliau yn tarddu allan gornentydd tanllyd o feteloedd yn llifo i'w gwelyau, y peirianau nerthol yn chwythu iddynt trwy bibellau tanddaiarol fel pe bai diargryn wedi talu ymwdiad a'r dyffryn .

Cefaist bleser wrth ei ddilyn i gartrefi'r mawrion yn Lloegr.

Sefydlwyd perthynas dynoliaeth ag adnoddau adnewyddol ac anadnewyddol ein planed, yn bwnc canolog ar lefel ein milltir sgwâr ac ar lefel y pwerau mawrion.

Daliai darlithoedd cyhoeddus yn boblogaidd a cheid cynulleidfaoedd mawrion i wrando ar bobl fel Bob Owen, Croesor, Llwyd o'r Bryn a Chynan yn mynd drwy eu pethau.

Ceir ystadau mawrion o dai cyngor ac ardaloedd sy'n sefyll yn uchel ar restrau amddifadedd economaidd.

Fel tithau, rown i'n casa/ u ei wledda gyda'r mawrion, a'i awydd hefyd i fod yn flaenaf ym mhob peth.

Ceir digon o frics coch ac ystafelloedd sgwâr mawrion.

Yn nhyb aelodau'r Blaid, rhyfel rhwng y pwerau mawrion oedd hwn, a chredent fod gan Gymru yr hawl i beidio ag ymladd.

Goleuadau llachar y dinasoedd mawrion sy'n denu'r digartref.

Yr oedd ein ffordd trwy ganol gwlad neilltuol o dlws - yn fryniog, yn neilltuol y rhan gyntaf o'n taith - goediog; nid fforestydd ychwaith, ond llwyni mawrion yma a thraw fel a welir ar barciau boneddigion Prydain.

Math o gobannau ychwanegol ydi'r gwisgoedd hyn oherwydd bod cymaint o wynt a glaw yn chwythu rhwng y cerrig mawrion.

Ychwanegodd nad oedd yn hollol fodlon fod trefi mawrion Lloegr yn gwneud dim namyn cynnig rhyw gydnabyddiaeth fechan yn unig i Gymru am rodd mor amrhisiadwy.

ac i'r Royal Court yn y pum degau a'r chwe degau, yn gweithio gydag Olivier, Gielgud a mawrion y theatr Saesneg ar gyfnodau allweddol yn natblydiad y cyfrwng.

Thema ganolog: Gwrthdaro: y gwrthdaro rhwng yr hen werthoedd a'r gwerthoedd newydd, rhwng Cymru Oes Victoria a Chymru'r ugeinfed ganrif; rhwng Sosialaeth a Chyfalafiaeth; rhwng anterth a dechreuad cwymp yr Ymerodraethau Mawrion; rhwng aelodau'r Orsedd, cefnogwyr a dilynwyr Iolo Morganwg, a'r ysgolheigion newydd, dinoethwyr Iolo; rhwng beirdd hen-ffasiwn yr Orsedd a beirdd 'yr Ysgol Newydd'; rhwng cenedlaetholdeb a Phrydeindod.

Roedd yn angenrheidiol, meddai, i'r milwyr gael lle i ymarfer tanio'u magnelau mawrion cyn mynd i ryfel, ac roedd blaenau cymoedd ac ucheldir Epynt yn ddelfrydol ar gyfer ymarferiadau o'r fath.

Tybed mai dim ond y mawrion yn eu plastai a'u cestyll oedd yn cael eu poeni gan ysbryd ac nad oedd hi'n broblem o gwbwl i'r bobl gyffredin roeddwn i i'w gwasanaethu?

Ydw, mi rydw i yn hoff iawn o grempog, byth ers yr adeg y byddwn yn rhedeg nerth fy nhraed o'r ysgol fach am adref ar y dydd arbennig hwn, gan y gwyddwn y byddai Mam wedi gwneud platiaid uchel o grempogau mawrion ac yn disgwyl amdanom i'w bwyta.

yr oedd mawrion lloegr yno, oherwydd yr oedd william preece yn un o beiriannwyr mwyaf dylanwadol ei gyfnod.

Yr oedd y stori%au a seiliesid ar chwedlau'r cyfarwyddiaid - Pedair Cainc y Mabinogi a'u tebyg wedi'u hen gyfansoddi erbyn y bedwaredd ganrif ar ddeg, ond delid i'w copi%o i lawysgrifau mawrion megis Llyfr Gwyn Rhydderch a Llyfr Coch Hergest.

Nid ydynt bellach yn gwneud llawer o'r moddion eu hunain, gan fod y rhain yn cael eu paratoi ar raddfa fawr gan gwmniau cyffuriau mawrion.

Nid yng Nghymru'n unig y cafwyd y math yma o amgylchiadau cymdeithasol a'u canlyniadau alaethus ar addysg - dyna oedd profiad cyffredin bron pob un o'r broydd ffatri%ol neu lofaol trwy Loegr benbaladr, a hynod o debyg oedd y geiriau a ddefnyddid yn adroddiadau'r arolygwyr ysgolion i'w disgrifio hwythau - broydd fel swydd Stafford a'r 'Black Country' drwyddynt draw, a rhannau o swydd Durham a siroedd gogledd Lloegr, ac wrth gwrs, trefi mawrion a dinasoedd Lloegr.

Nid i dderbyn y qmun yn unig y deuai'r torfeydd mawrion i Langeitho, eidlr i wrando pregethau yn ogystal.

Thema ganolog: Adwaith ac Ad-drefnu: y Rhyfel Mawr a'r adwaith iddo yng Nghymru; a'r modd y bu'n rhaid i Gymru aildrefnu yn fewnol ar ôl cael ei sugno i mewn i gyflafan y pwerau mawrion; y modd y dechreuwyd amau a chwalu'r hen safonau a fodolai cyn y Rhyfel, a'r Eisteddfod, yn arbennig, yn wynebu cyfnod o argyfwng gyda rhai yn proffwydo ei thranc.

Bu i'r gwres o'u crombil doddi'r Twndra a chynhyrchu miliynau o gilomedrau ciwbig o ddŵr a ymwthiodd trwy'r wyneb i ffurfio'r all-sianelau mawrion.

Fe gaent eu gorfodi i'r lefel isaf un, lle'r oedd y peiriannau mawrion a redai'r Ddinas.

"O'r tu draw ei llais sy'n galw Dros y bryniau mawrion, pell: Blant y Wladfa, cofiwch gadw Llygaid ffydd ar "bethau gwell"."

Y digwyddiad arall oedd agoriad ffurfiol Llyn Celyn pan ddaeth mawrion Lerpwl ynghyd i gynnal y seremoni mewn pafiliwn lliwgar, agored, wrth odre'r argae.

A rhaid dweud o blaid Ferrar nad oedd yn ofni ymaflyd codwm â'r mawrion lleol pan deimlai fod hynny'n fantais i'r eglwys.

Canoli ar ddinasoedd mawrion fel Birmingham a Llundain, gwagu cefn gwlad i fwydo chwant y cyflogwyr.

Mae gan Mrs Morgan lawer o hanesion am y mawrion y bu yn eu bwydo'r dyddiau hynny.

Wrth gwrs, mae yna reolau caeth ynglŷn â phwy sy'n cael rheoli'r arian, a pha gyfrifon sy'n rhaid eu cadw, ond mae digon o dystiolaeth fod yr Undebau hyn yn gweithredu'n effeithiol mewn dinasoedd mawrion gan gynnwys Caerdydd.