'Ym mhob gwlad y megir glew', medd yr hen ddihareb, a thristach na thristwch yw gweld dynion disglair yn ein gadael a hwythau ym mlodau eu dyddiau.

Adeg gwyliau, ceid 'Digawn o'i fawrddawn i feirdd'; 'Modur beirdd a neuadd' ydoedd, medd Casnodyn, a 'hyladd beirdd' oedd dwyn 'rhen llen a llyfrau'.

Felly, cyn wired â'm bod yn fyw, medd yr Arglwydd DDUW, am i ti halogi fy nghysegr gyda'th holl bethau atgas a ffiaidd, byddaf finnau yn eillio, ac ni fyddaf yn tosturio; ni fyddaf fi yn trugarhau.

"Wel," medd y milwr gan dynnu ei gleddyf o'r wain, "efallai ei fod yn farw, ond gwell i mi wneud yn siŵr," Mae'n codi'r cleddyf uwch ei ben ac ar fin dy drywanu pan wyt yn troi'n sydyn, yn codi dy goesau ac yn ei gicio yn ei stumog.

Y mae rhai, medd Sion Dafydd Rhys, 'a fynnynt doddi a difa holl iaith y Cymry, a chyfleu a dodi iaith y Saeson yn ei lle hi: yr hynn beth yssydd ymhossibl ei gwbl-hau a'i berpheithio, heb ddifa yn llwyr holl genedl y Cymry, a'i gwneuthur yn Seisnic'.

'Oni chymer (Pengwern) seibiant,' medd Roberts, 'ni welaf sut y medr ymuno â ni mewn pwyllgor o'r cenhadon na sasiwn eto.'

O gofio'r hanes am John Evans o'r Waunfawr yn cyfarfod Indiaid cochion o Gymry Cymraeg aeth un rhigymwr lleol ati i ysgrifennu 'pryddest' yn priodoli profiadau tebyg i D Rhys Jones yn y Wladfa: "Medd Pat, wel dyma ddiawl o waith yw cwrdd ag Indiaid coch y paith."

"Y lleidr anniolchgar!" medd yr hen ŵr, â'i lais yn taranu drwy'r caban.

Bu'r hanes hwn, medd y Dr D.

Fe welwn ni'r ddwy ddraig yn codi o'r twll cyn bo hir, ond paid â bod ofn, welan nhw mohonan ni yn cuddio yn y fan yma." "Ond pam y medd a'r sidan?" "Wel, fe fydd y ddwy yn ymladd heno a bron â thagu eisiau diod.

Os ei yn dy flaen yn syth y ffordd acw," medd, gan godi ei fraich tua'r de, "ymhen ychydig filltiroedd fe ddeui at Afon Cynnach.

Gan mai diod wedi ei wneud hefo mêl ydi medd, fe glywan nhw ei arogl a mynd at y ddysgl.

Arwydd o dywydd garw iawn medd y rhai sy'n gwybod helynt yr adar, pan ddaw yr ymwelydd hwn atom yr holl ffordd o Siberia bell.

A'r Gymraeg ydyw un o ieithoedd hynaf Ewrop, yr hynaf medd rhai.

Fe suddan nhw drwy'r sidan ac yfed y medd." "Ie ..." "Beth mae medd yn wneud?" "Gwneud i bobl feddwi?" "Yn union!

Wrth ymyl y twll mae eisiau rhoi'r badell fwyaf y medri di gael hyd iddi, ei llenwi hi gyda medd ac yna ei gorchuddio gyda sidan." A dyna'n union wnaeth Lludd.

Ymladdodd y ddwy ddraig, yfed y medd, meddwi a chael eu lapio yn y sidan.

Celt, medd rhai, oedd Pelagiws yn y bôn a dywedir mai Morgan oedd ei enw gwreiddiol.

Dim problem, medd y Bwrdd Iaith.

Afon weddol fawr sy'n tarddu ger Llannerch-y-medd.

'Ond dylai pobl barhau i bwyso am newid,' medd Branwen Niclas.

Naddo ddaru o ddim mo fy llofruddio, na fy mwrdro na fy lladd nag uffar o ddim arall chwaith ac mae'r hen straeon yma wyt ti'n eu hel amdanaf, fy mod i wedi fy nghladdu a dy fod ti wedi bod yn y cnebrwng ac fel y byddi di'n rhoi blodau ar fy medd bob Dydd Sul, wel mae o'n blydi niwsans ac yn gwneud drwg diawledig i 'musnes i.

"Dyma Afaon," medd Teregid wrthyt gan gyfeirio at yr hen ŵr, "a Talarn a Neddig," gan gyfeirio at y ferch a'i chymar.

Trachwant am dderbyn rhoddion a'i cadwai yno, medd Sion, ac nid ei hoffter o'r abad.

Caiff croeso'r abad ei ganmol drachefn gan Lewis Glyn Cothi yn y cywydd marwnad a ganodd iddo: bu Margam yn ysbyty a Rhufain i Gymru oll odsano medd y bardd, 'A'n pab fu Wiliam Abad'.

Nac ydi, medd yr apostol.

Mae Dinogad yn gofyn am, gymorth y Carael i ddod o hyd i'r Brenin Dion." "Mae'n hawdd adrodd stori a dweud ei bod yn wir," medd Afaon wrthyt, "ond mae'n rhaid i'r gwrandawr bwyso a mesur y geiriau drosto'i hun.

Cyfeiriad sydd yma, medd rhai, at gyffrwdd â chroes Crist.

'Prydydd a'i geilw paradwys'; 'Cyntedd gwin a medd ym yw' 'Lle seinia lliaws annerch'.

"Mae hyn," medd Wigley, "yn rhoi inni'r hawl i ymladd yr Etholiadau nesaf yng Nghymru fel yr Wrthblaid swyddogol i Lafur." Ond a fydd BBC Cymru, HTV, y Daily Post a'r Western Mail yn derbyn hynny?

Rhedodd y dynion i'r tafarnau i'w cynhesu eu hunain efo cwrw a medd.

"Ceisiwch, medd Rhigyfarch, "y ffynhonnau dyfroedd a dyrr eich syched, dyrchefwch eich llygaid i fyny, a gwelwch y ceinder a'r harddwch sydd fry.

'Merthyrdod gogoneddus', medd Branwen Jarvis: ond ar ba sail y gallai SL ddisgwyl y fath beth?

"Os nad wyt gryf, bydd gyfrwys" medd yr hen air - ac felly y bu hi, ac fe'i trechais yn llwyr yn y bumed rownd.

Ysgrif am gymeriad yn hanes y Wladfa, medd y testun.

'Ef yw ystor cerddorion', 'prydyddion a faeth' medd Dafydd y Coed amdano, 'ei noblau yn fau' medd drachefn am yr 'hael cerddwriaidd', a Dafydd biau'r cyfeiriad tra hysbys at y llawysgrifau a oedd yn ei feddiant: yr Elucidarium, 'Ystoryaeu Seint Greal' (yn ol pob tebyg) ac annales, sef cronicl Lladin neu Gymraeg, fe ellid barnu.

Eisteddodd wedyn yn syllu i'r tân a drachtio medd Mari Crwybr efo tefyll o fara rhyg.

Ffrwyth yr arfer anfad hwn, medd Celynin, yw "plant- ordderch", hunan-laddiadau, a llofruddiaeth.

Rhoddwyd ei weddillion ym medd y teulu ym Mynwent Seion, Llanrwst.

'Llunnir rhannau sylfaenol o'n bywyd gan ddylanwad y cwmwl tystion, a aeth o'n blaen arnom,' medd Peate yn Rhwng Dau Fyd; tystia'r hunangofiant trwyddo, serch hynny, i ddylanwad mwy cyrhaeddbell ac arhosol dynion byw y daeth i'w hadnabod yn bersonol.

Yn ôl pob golwg, medd fy nghyfaill, roedd nain y sawl a oedd yn cadw'r llinell wedi ei eni yng Nghymru a bod y Celtiaid wedi twyllo eto.

Rhoi trefn ar bethau o'r diwedd, medd llawer.