Bellach, roeddwn yn dechrau amau y milwr yn stesion Corwen y diwrnod cynt a ddywedodd fod digon o gantîns ar gael; soniodd o ddim am y chwarter milltir o giw a welech ymhob lle felly.

HEULWEN: ....fuo rhaid iddo fe gerdded pum milltir.....

Sefydlwyd hon yn y chweched ganrif pan anturiodd Sant Aelhaearn, sant o Gegidfa Maldwyn ac un o ddisgyblion Beuno, i Lanaelhaearn o Glynnog Fawr, ryw bedair milltir i ffwrdd.

Ganed fy nhad ym Mhen-dre, Ty Nant, Plwyf Llangwm, fferm fechan oddeutu hanner milltir o Benyfed.

Arhosais i bethau ddod atynt eu hunain ryw ychydig: y fegin yn dal i weithio er bod yr esgyrn yn ratlo ar ôl y glec, ac roedd y byd yn dechrau sadio wedi fy nhaith din-dros-ben drwy'r awyr ar ddeng milltir ar hugain yr awr.

'Roedden ni'n cael ein dal mewn road blocks bob pum milltir, a milwyr yn archwilio'r llwyth.

Ar ôl gadael pencadlys Vodafone bydd gan y cerddwyr daith o 60 milltir o'u blaenau i Lundain lle y cyflwynir sgrol i swyddfa Paul Murphy sy'n galw ar i'r Senedd ildio'r hawl i'r Cynulliad Cenedlaethol gael deddfu ar ddyfodol yr iaith Gymraeg.

HEULWEN: .....erbyn iddo fe ffonio'r AA a cherdded y bum milltir yn ôl, roedd rhywun wedi dwgyd ei olwynion blaen e.

Hyd yma 17 milltir a deithiwyd gyda mwy na 200 milltir eto i fynd.

Dilyn rhaeadrau oedd fy ngwaith yr ochr draw, saith milltir o raeadrau rhwng copa'r bwlch a phentref bach Susauna, a milltir ar ben milltir arall o raeadr a phistyll yn ymuno a phrif afon y cwm o grognentydd clasurol, o'r pantiau eira disglair y tu ol i'r cymylau, ac o lasierau cudd Piz Vadret.

Ymhen ychydig ddyddiau, mi fyddwn i'n gweld yr un baricêds a sloganau tebyg y tu allan i'r Senedd yn Riga bron ddau gan milltir i ffwrdd.

Yno - yn ymestyn am hanner can milltir, yn ôl y milwyr - roedd ciw o gerbydau o bob math a theuluoedd o bob rhan o Kurdistan Iraq.

Gwrthododd y Prif Weinidog, Stanley Baldwin, gyfarfod â 200 o lowyr di-waith a orymdeithiodd 180 milltir o'r Rhondda ym mis Tachwedd.

Ryw hannar milltir cwta sy' rhwng fa'ma a'r Felin 'cw." Sibrydodd, "Dydan ni'n dau yn gymdogion rŵan." A chyda'r addewid rasol yna, a chan gydio yn dynn yng nghlust Hywal y mab, camodd Laura Elin y Felin, yn llythrennol o'r Nef i'r niwl.

TABERNACL Llongyfarchiadau Llongyfarchwn Geraint Evans, mab Mr a Mrs John Evans ar ei lwyddiant yn arholiad TGAU a dymunwn yn dda iddo i'r dyfodol Estynnwn hefyd ein llongyfarchiadau a'n dymuniadau gorau i dri phar a fu'n dathlu yn ddiweddar gerrig milltir pwysig yn eu bywydau priodasol.

Dyna fu'n gyfrifol fod un brawd wedi cael clod am redeg "hanner can milltir" at y teliffon i alw'r frigâd pan aeth ei dy ar dân.

Rhyw hanner milltir y tu hwnt i derfyn y coed mae adfeilion dwy luest (hafod), y naill, Nantygorlan, ar yr ochr dde a'r llall, Aberceinciau, ar yr ochr chwith i'r afon.

Bydd y daith gerdded o 150 milltir yn dechrau o'r Cynulliad Cenedlaethol yn dilyn rali a gynhelir yno am 11 o'r gloch ar Ddydd Owain Glyndŵr (Sadwrn, Medi 16eg). Bydd Jill Evans ASE a Moelwen Gwyndaf o UCAC yn siarad yn y rali.

Ar ol gadael twnel mawr pedair milltir Alvra neu Albula, mae'r trenau prysur, prydlon yn mynd trwy saith twnel sylweddol arall wrth ddisgyn dros fil o droedfeddi i Bravuogn, gan droi o'u hamgylch eu hunain bum gwaith, y rhan amlaf y tu fewn i'r graig.

Fe archwilion ni hyd at bum milltir o gylch y castell heddiw.'

Gan dderbyn cymorth tîm arbenigol o nofwyr tanddwr o'r Llynges Frenhinol (LLF) i ddechrau, yn ogystal â rhai nofwyr amatur, archwiliodd y tîm yn systematig chwe milltir sgwâr o wely'r môr gan ddefnyddio dull gwifren nofio y LLF ('...' ).

Buom yn cerdded am tua milltir yn eu dilyn ar hyd y Broadway - yn gofyn ambell gwestiwn i un a'r llall, ac yn gweled y derbyniad cynnes a roddid iddynt gan y New Yorkiaid ar eu taith drwy eu dinas tua'u cartref.

Bugail oedd Ivan ac roedd ef, ei ddiadell a'i gŵn sawl milltir o'u gwersyll.

Rhaid croesi Bwlch Maloggia (Maloja) dros ugain milltir i ffwrdd ym mhen uchaf y dyffryn, i gyrraedd Chiavenna a Milan ond nid yw'r ffordd fawr yn gorfod ymdrechu yr ochr yma i'r bwlch hwnnw, dim ond dilyn cwrs Afon En (yr Inn yn Awstria) ar ei thaith dros y dolydd eang ac, yn agosach i'w tharddiad, trwy gyfres o lynnau mawr heb eu hafal.

Yng Nghymru mae'r cwricwlwm i blant dan bump yn adlewyrchu materion Cymreig drwy gyfrwng yr iaith a thrwy brofiadau sy'n arwain plant ifanc at ymwybyddiaeth o Gymreigrwydd eu cymuned arbennig nhw, eu milltir sgwar.

'Rwan 'ta, Owain, beth am ganu "Dacw Mam yn Dwad" i Guto i basio'r amser nes inni gyrraedd y caffi?' Roedden nhw wedi canu 'Dacw Mam yn Dwad' dair gwaith a 'Mi welais Jac-y-Do' ddwywaith pan welodd Carol yr arwydd oedd yn datgan fod y gwasanaethau nesaf ymhen deunaw milltir.

Dim ond y ffaith eu bod yn sownd yn eu seddau ac allan o gyrraedd ei gilydd a'u cadwodd rhag ymladd yn gorfforol, ac oni bai ei bod yn teithio ar raddfa o saith deg milltir yr awr ar draffordd brysur byddai Carol wedi troi rownd yn ei sedd ac ysgwyd y ddau ohonynt - er na fu iddi erioed wneud y fath beth o'r blaen.

Bryd hynny lledodd ceudwll y mynydd tanllyd dros ddeugain milltir sgwar ar un ochr i'r ynys.

'Beth sy' gen' i dwi'n 'i roi a beth dwi'n gael dwi'n 'i gadw,' meddai hi a phocedu'r goron.) Ailgychwyn o Bontarelan; lle mae'r ffordd yn gwyro i'r chwith rhyw hanner milltir tu hwnt i'r bont, gadael y car a cherdded ar hyd yr hen ffordd las sy'n mynd ar letcroes i fyny'r llechwedd i'r dde.

'Yn Llydaw, rhyw hanner can milltir i'r de o Cherbourg,' atebodd y Ffrancwr.

Mae dau o'n haelodau - Huw Lewis, 20 oed o Aberystwyth, a Dylan Davies, 20 oed o Bencader - yn bwriadu cerdded bob cam o'r 150 milltir.

Lan môr Nefyn?' 'Fuo raid i mi gerddad hannar milltir cyn y gwelis i dy o gwbl.' 'Ty pwy oedd o?' 'Rhyw foi dal cwningod.

Yr oedd yn Sarah Owen, meddai ef, 'ryw ddefnydd anghyffredin', nid yn unig yn gorfforol - cerddodd bedair milltir a deugain un diwrnod gwresog gan gario plentyn ar ei braich y rhan fwyaf o'r ffordd - eithr hefyd yn feddyliol, oblegid er ei bod yn anllythrennog, yr oedd ganddi gof cryf a chariai lawer o lenyddiaeth arno.

Sefydlwyd perthynas dynoliaeth ag adnoddau adnewyddol ac anadnewyddol ein planed, yn bwnc canolog ar lefel ein milltir sgwâr ac ar lefel y pwerau mawrion.

ddilynodd y nofelydd Rosie Thomas ar y rali geir 16,000 milltir o Peking i Paris, ar BBC Dau, a hefyd The Deadness of Dad, ffilm gan Philippa Cousins a enillodd wobr BAFTA UK.

Yna rwyt yn troi pen dy geffyl i ddilyn yr afon, ac ar ôl milltir neu ddwy gweli'r rhyd a'r ffordd sy'n arwain o'r afon i Glan Gors.

Ni ddaeth, a gorfu i ni neidio i drên oedd eisoes yn llwythog, a mynd i San Servito, tua chwe milltir i'r gogledd o'r dref.

Y ddau deithiwr fydd yn cael eu noddi ar y daith 150 milltir yw Huw Lewis o Aberystwyth a Dylan Wyn Davies o Lanfihangel ar Arth, Pencader.

Ddydd Iau, unwaith eto ail hwylio am y Falkands a phan oedd yn gwawrio ddydd Sadwrn gwelwyd ynys Beachene, ddeng milltir ar hugain i'r de o'r Falklands.

Erbyn hyn yr oedd y gwynt yn chwythu oddi ar y tir ond bore ddydd Llun, er mawr syndod iddynt, nid oedd y tir ond pum milltir i ffwrdd a glaniwyd wrth ymyl goleudy Pembroke, Port Stanley, ar ôl wythnos ofnadwy yn y cwch.

Trwy lwc a bendith newidiodd y ddau grychydd eu cwrs ac yn lle mynd drosodd i'r 'Ynys Werdd', troesant eu hwynebau tuag adref gan ollwng eu llwyth ar Fanc Dihewid rhyw bum milltir o Silian.

Ugain milltir ymhellach dyma aros mewn caffi ar ochor y ffordd - caffi llawn pryfed oedd hwn, yn ôl arfer y wlad honno.

Roedden ni tua saith, wyth milltir o Bontsenni, ac Aberhonddu'n bellach fyth.

"Bob yn ail ddiwrnod," ebe Owen Owens, gan aros i boeri i'r tân, 'y ngwaith i oedd mynd lan ar hyd llwybr mynydd i ryw hen dŷ allan tua milltir o'r tŷ ffarm, a llanw'r rhastal â gwair o'r dowlad, a rhoi gwellt glân o dan y bustych ac edrych eu bod nhw'n iawn.

Dywedir bod gyrrwr yr Irish Mail yn troi'r ager ymaith dair milltir cyn cyrraedd Caergybi, a gallem feddwl am rywun o fewn y tair milltir hynny, wrth ei weld yn mynd heibio'n urddasol, yn ddi-ager a di-stwr, yn ymfalchio ynddo o'i gymharu â'r trenau bach a byffia heibio, heb wybod mai sefyll o anghenraid fydd ei hanes cyn bo hir, mai yn~ n~m y ~allu a drowyd ymaith yr â hyd yn oed

Yn y pedwardegau, sefydlwyd cymdeithas arall yn Albany, prifddinas y dalaith, rhyw saith milltir i'r dwyrain.

Cyfaill dall wrth f'ochr fel petai'n teimlo taith yn ymagor o'i flaen fesul milltir.

Roedd cynffon hanner milltir o hyd o bobol i'w gweld drwy'r drws allan - pob un yn awyddus i brynu tocyn ar gyfer y reslo, a phwy oedd yn gwerthu'r tocynnau ond y dyn ei hun!

Tref fechan, brysur, ar lan y môr oedd Tywyn, a ninnau'n symud oddi yno i dyddyn yn y wlad tua thair milltir o'r dref.

Bu 50 o gefnogwyr yn cerdded gyda nhw y 15 milltir allan o Gaerdydd ddydd Sadwrn diwethaf ar y rhan gyntaf o'r daith yn dilyn rali wrth y Cynulliad.

Wedi i ni basio swyddfa dollau'r Almaen yn ddi-rwystr, cawsom ein hunain yn gyrru rhyw hanner milltir hyd nes cyrraedd swyddfa'r ochr Gomiwnyddol.

Cychwyn o Villa Vasto am un o'r gloch yn y prynhawn, a chael fy nghludo gan Americanwr cymwynasgar bob cam i'r Autostrada;~ Yn ystod yr ymgom fer rhyngom, dywedodd ei bod yn gwbl ddealledig na châi neb o'r milwyr Americanaidd, oedd wedi bod yn ymladd yn Ewrop, ei yrru i faes y gad yn y Dwyrain Pell.~erdded am bedair milltir o Torre Annunzato hyd o fewn dwy filltir i'r mynydd.

Cofiaf adegau o orfod rhedeg, gan gario'n pac a'n dryll, am bum milltir a hynny mewn deugain munud, ac yn ddiweddarach gwelais (os cofiaf yn iawn) orfod rhedeg deng milltir mewn awr a deugain munud.

Un stori am gymeriad felly a adroddai oedd honno arn y pregethwr cynorthwyol hwnnw - a alwyd ryw Sul i bregethu mewn dwy eglwys, ryw dair milltir oddi wrth ei gilydd.

Agor tair milltir ychwanegol o'r M4 yn Llansawel.

Fe ffonia i 'nôl.' Chwarter milltir o'i flaen, diflannodd Sierra glas Davies o amgylch cornel wrth i ddarn syth o ffordd ddirwyn i ben.

Yr oedd yn rhaid iddo gychwyn taith o dair milltir at ei waith, a hynny ei hyn heddiw.

Amser a lle: unfed ffens ar bymtheg, cwrs tair milltir dros y perthi, Sandown Park, dydd Gwener, Tachwedd, mewn glaw mân oer cyson.

Cymerodd ein bws awr gyfan i ddringo'r pum milltir o ffordd droellog a arweiniai at y ffin.

O ganlyniad, Gwent a gynhyrchodd Islwyn, bardd Cymraeg mwyaf y ganrif ddiwethaf, a ganed Daniel Owen, ein nofelydd mwyaf, yn Yr Wyddgrug, o fewn tair milltir i'r ffin Seisnig.

Ras dros bum milltir fel arfer ac mae'n werth i'w gweld gan fod y camelod mor fawr ac yn medru symud mor gyflym.

Ni wyddai Hadad ddigon am ddaearyddiaeth ethnig a ieithyddol gogledd Affrica i synnu bod bagad o Dwaregiaid yn ymddangos fel hyn rhyw wyth can milltir i'r dwyrain o ffiniau eu cynefin, ac ni ddaeth fyth i ddeall y rheswm am y siwrnai.

Byddai rhain yn naddu cerrig a'u taflu, yn ôl Dafydd Jones, hyd at hanner milltir.

Gadewch i ni dderbyn gwahoddiad yr Iesu ac ystyried degawdau'n gerrig milltir ar y ffordd i'r Gogoniant.

Byddai'r ffordd dramiau hon yn mynd â'r glo draw hyd dir Penllwyn ac yna gadewid y tramiau i lawr i'r gwastadedd gan ddefnyddio'r Main & Tail, ac yna'r dair milltir i lawr at afon Gwendraeth.

maent i gyd yma, ac ar du ôl drws y granar yn Hafod Elwy - yn ôl Huw Williams yn ei gyfrol Fy Milltir Sgwâr, mae'r pennill traddodiadol yma wedi ei sgrifennu:

Roedd hi'n dywyll, yn bygwth glaw ac mae milltir yn gryn ffordd i gerdded dan bwysau horwth o beiriant recordio.

Roedd yna bentref o'r enw Yr Adfa rhyw bedair milltir o Manafon, a thu draw i fanno roeddech chi'n teimlo eich bod chi yn y Waendir, a'r ychydig bobl fasa chi'n cwrdd a nhw yn Gymry Cymraeg.

Ar ôl rhyw ugain milltir o ddreifio mewn distawrwydd, dywedwyd wrth y dreifar am aros er mwyn inni gael ateb galwadau natur.

Ac yr oeddem, gan nad beth, wedi cerdded tua phedair milltir ar ddeg, gan fod y pellter i Bencader, yn ôl yr awdurdod yn Stoke-on-Trent, yn bedair milltir ar ddeg a thri chwarter.

Rhan o'i ddyletswydd beunyddiol cyn iddo ymddeol oedd cerdded ar hyd trac y rheilffordd ar hyd y gangen a arweiniai o lein Aberystwyth i gyfeiriad Castellnewydd Emlyn pellter o ddeng milltir, i wneud yn siwr fod pob allwedd, os hynny yw'r term sy'n cyfieithu 'key', yn ei lle rhwng y cledrau ac ochr allanol y cwpanau dur a i daliai.

Cerdded o gylch yr hollt enfawr, tua milltir neu fwy o dro.

Arferai Hugh Owen Talgwyn Isaf gario "visitors" o Lerpwl, Manceinion a Chaer yn ei "waggonett" dau geffyl o Stesion Pentraeth i'r Traeth Coch am ychydig sylltau, a'r un modd o'r Benllech gan fod tua hanner milltir i'r pentre pryd hynny, ond sydd erbyn hyn yn dref reit dda.

Y tro y cafodd ei chipio gan sipsiwn, y tro y rhwystrodd geffyl gwyllt drwy gydio yn un o'r afwynau a chael ei llusgo am hanner milltir - roeddem yn eu credu fel efengyl.

Mi fydda i'n ddeugain ymhen rhai misoedd ac yn cael ychydig ar y naw o ymarfer corff, i'r fath raddau fel fy mod i wedi dechrau cerdded milltir neu ddwy bob nos er mwyn ceisio cadw'n fwy heini.

capel oedd y Babell, capel bychan gyda rhyw bump ar hugain o aelodau, cangen o gapel Methodistaidd Beili-du, rhyw dair milltir i lawr y cwm.

"Os ydych chi'n gorfod teithio naw milltir a ffeindio lle i barcio - rydych chi'n dewis rhwng hynny a gwneud rhywbeth arall." Yn ôl llefarydd ar ran Swyddfa'r Eisteddfod, roedd rhybudd wedi cael ei gyhoeddi adeg Eisteddfod Llanelwedd y byddai lle yn Nghwm-nedd yn brin ac mai'r cynta' i'r felin fyddai hi.

Roedd yr awyren ddeng mil o droedfeddi lan a chyn hir roedd y ddau ddyn yn plymio tua'r ddaear ar gyflymdra o gan milltir yr awr.

Dros y penwythnos un digwyddiad na fydd yn cael ei ganslo oherwydd y prinder petrol fydd y daith gerdded 150 milltir a drefnir gan Gymdeithas yr Iaith Gymraeg o'r Cynulliad Cenedlaethol yng Nghaerdydd (11 o'r gloch Dydd Sadwrn) i'r Senedd yn Llundain.

Christ I could turn quicker than him nowl" Gymaint oedd yr angerdd yn ei lais yn ystod yr araith honno nes fy mod i'n teimlo fel weud Anghofiwch y anio bois gadewch i ni gael gafael yn Lloegr nawr"' Yn sydyn roedd bywyd gyda thîm pêl-droed Cymru wedi cyflymu i gan milltir yr awr.

Ac roedd hwnnw wedi bod yn crwydro ar draws mynyddoedd Pumlumon o fewn cylchdaith o bymtheng milltir i'w gartref ers naw mis crwn.

Yn y rhan yma o Eifionydd sefydlwyd tri chlwb o fewn rhyw chwe milltir i'w gilydd sef Llanystumdwy, Bryncir a Phorthmadog.

ac ni welwch chi braidd ddim heb law war crop yn tyfu ar hyd yr holl ffordd oddi yma i Chesterton - wyth can milltir o daith, os ydych chi yn mynd mor belled ag yno.'

O'r un ucheldir y deuai Jac Glan y Gors, Taliesin a Llew Hiraethog, Tom Owen Hafod Elwy a llawer un aral y gellid ei enwi heb fynd nemor pellach na deuddeng milltir o gartref William Jones yn Hafod Esgob, Nebo.

Cyrraedd Dulyn ddydd Llun, trên wedyn cyn belled ag yr âi o, car mail trwy le diffaith am rai milltiroedd i bentre' bychan, a ffflôt a cheffyl oddi yno am bedair milltir eto.

Bu'r morwr diwethaf hwn farw pan nad oeddynt ond chwe milltir o'r tir.

Nid oes unman yng Nghymru ymhellach na chan milltir oddi wrth ffin yr anferthrwydd hwn.

Gwelem Mekong o'r awyren fel llinell arian yn llifo drwy'r wlad; mewn rhai mannau mae'n dair milltir o led ac yn ddigon dwfn i longau o'r môr mawr i hwylio i fyny cyn belled â Phnom-Pen .

Agor Llwybr Arfordir Penfro yn rhedeg 185 milltir o Lanrhath i Aberteifi.

Miloedd o ferched yn ffurfio cadwyn brotest 14 milltir rhwng Comin Greenham, Aldermaston a Burghfield.

Byddai llawer o ardal Mynytho, ddwy neu dair milltir i ffwrdd, yn cerdded i'r traeth i'w hel hefyd.

Ar y dde ymhen hanner milltir saif fferm y Dderw lle'r ymosododd Plant Mat, yr ysbeilwyr adnabyddus o Dregaron, ar ryw ffarnwr ar ei ffordd i'r Sesiwn Fawr, a'i ladd.

Ond ni wyddai Seren y bore hwnnw fod ei rhyddid i'w ymestyn am ddeng milltir hir hyd Gastell Newydd Emlyn.

Gan Catrin Owan y cawn frechdan wrth ddwad adra o Ysgol Llanrhuddlad, cyn wynebu'r tair milltir trwy'r caeau am Frynteg lle'r oeddem yn byw.A dyna fyddai Catrin Owan yn ei ddweud wrtha'i bob dydd, 'Tasat ti yma ddoe mi fasat wedi cael jam arni!'.

Ond rhyw wyth gan milltir o Muscat, ger y ffin ag Yemen mae tref o'r enw Sulalah sy'n wyrth o le.

Wyddoch chi, fydd o ddim yn gan milltir, na dim byd felly.'

Yna, ymlwybrodd am hanner milltir drwy'r dorf yn y sgwâr i'r Eglwys Gadeiriol.

Pryddest sy'n cyfateb yn thematig i awdl y Gadair, gyda'r orsaf rocedi yn Aber-porth yn symbol o allu dinistriol dyn, a'r 'hil' yn y bryddest, gwerin milltir sgwâr y bardd, yn cynrychioli grymoedd cynhaliol a chreadigol dyn ar hyd yr oesoedd ‚ dyn fel dinistriwr a dyn fel goroeswr a dyfeisiwr.

Rhyw ddeuddeng milltir sydd yna o un pen i Ynys Santorini i'r llall a rhyw bedair milltir ar ei thraws.

Roedd y chwarel rhyw dair milltir o'r fferm, fel yr hed y frân.