Nid yw hyn yn dweud fy mod yn hoff o'r math ar fiwsig sy'n dynwared sþn natur, fel y mae Delius yn ei wneud yn y darn, 'Wrth Glywed y Gog Gyntaf yn y Gwanwyn'.

Yna'n cael nerth o rywle a dweud wrthi am ffonio Elsie ei hun (dim perygl iddi hi wneud hynny), ac nad oedd angen fy nghludo pnawn 'fory am fy mod i'n mynd i'r Rhyl yn y bore.

Nid rhyfedd felly fy mod i'n amheus i'r eithaf heddiw o'r criw diwinyddol yma sydd mor uchel eu cloch ar i ni gofleidio'r myth a'i chusanu, ac ymbriodi â hi, a chodi teulu gyda hi.

Efallai fy mod yn anghywir ond fe dybiais fod y cyflwyniad wedi'i wneud i gyflwyno neges - ymddiheuriad, efallai, am fod y wlad wedi creu'r fath elyniaeth.

"Cymrwch," medda fi, "fy mod i allan ar noson dywyll, a bod yna rywun yn intyffirio hefo fi - rhyw hen genod drwg neu rywbath felly - caniata/ u fy mod i'n gallu cadw fy nwylo i mi fy hun, mi fydda i'n chwythu hon, ac os y clywch chi hi, mi fydda i'n disgwyl i chi olwng pob dim a rhedag ata i."

Rydw i'n teimlo fy mod wedi dysgu llawer yn y dosbarthiadau yma, ac mi rydw i'n gobeithio y cofia' i rai, o leiaf, o'r pethau yma ac y byddant mewn rhyw ffordd yn help i mi ymhellach ymlaen mewn bywyd.

Roedd wrth ei fodd fy mod yn medru rhywfaint o'r iaith.

Mae'n rhaid 'mod i wedi gneud, achos pan glywodd y ddynas mai wedi dŵad yma ar 'y ngwylia' ro'n i, mi ddaru hi roi pisyn tair yn bresant i mi, i mi gael ei wario fo yn ystod yr wsnos.

Wel, tebyg fy mod yn geidwadol, ond rhywsut ni fedraf yn fy myw fodloni ar y detholion 'ma; y mae'n rhaid i mi gael y Llyfr i gyd, yn Lefiticus ac yn Gronicl ac yn bopeth.

A phan glywodd Rondol fod Pitar Wilias yn gwneud montibag ohono ar lwyfannau'r wlad, y cyfle cyntaf a gafodd fe ddwedodd wrtho, 'Weli di Pitar - ma'n nhw'n dweud wrtha i dy fod yn cymryd fy enw'n ofer am fy mod yn cymryd ambell i lasiad o gwrw, ac na fyddi byth yn son am dy ffrindia sy'n llyncu wisgi.

Pan welwch chi o, newch chi ddeud wrtho mod i'n chwilio amdano?" Ond ni throdd y llanc ei ben.

Yr hyn sy'n syndod yw, er fy mod yn bendant y dylid dileu hormonau hybu tyfiant ar BST, mae'n ymddangos bod y farchnad gig cywion yn tyfu a datblygu er ei bod yn wybodaeth gyffredinol bod hormonau tyfiant ym mwydydd y cywion ieir.

A phan welsant fi yn dyfod atynt, ac yn gwybod fy mod yn ddirwestwr, daeth un ohonynt o'r tu ôl i mi ac ymaflodd am fy nghanol a gwasgodd fy mreichiau, a chymerodd un araU hanner peint o gwrw, gan feddwl ei dywaUt i fy ngenau, er fy ngwaethaf, gwasgais innau fy nannedd mor dynn ag y medrwn, nes y methasant yn eu hamcan."

Mi ges i hwyl yn yr eglwys, achos mi oedd y bobl yn codi ar 'u traed ac yn eistedd i lawr ac yna'n codi wedyn, nes 'mod i ddim yn gwybod lle'r o'n i.

Teimlad fy mod yn un o'r elite wrth gerdded gyda fy security pass yn fy llaw i lawr y stryd syn arwain at yr hen adeilad mawr sy'n talsythu uwchben popeth araill.

A dweud wrthynt fy mod i wedi marw ac nad oes gen ti yr un ddima at fy nghladdu.

Am fy mod yn ddyn papur newydd roedd hi am imi weld pawb a phopeth.

Yn anffodus roedd wedi cloi ond gan fy mod yn mynd i lawr allt tynnais yr allwedd o'r 'ignition' i'w agor.

Gadael y traeth yn sydyn am fy mod yn dychmygu bod tonnau'r môr yn adleisio galargan i'r sawl sydd dan faich, ond hwyrach mai o Iwerddon y dôi'r dagrau, am fod y wlad anobeithiol honno mor agos i'r traeth yma.

Wrth gwrs fy mod in cydymdeimlo ar pedair mil o blant syn dioddef ond mewn oes pan ydym yn ymddiried cymaint o bethau i gyfrifiaduron y mae rhywbeth yn llesol mewn gweld nad yw y rheini mor anffaeledig ag y mae rhai ou gweision yn tybio.

Tan hynny, yr oeddwn i wedi bod dan yr argraff fy mod ar fy ngholled o fethu ag agor y drws arbennig hwn yn fy nheledu.

Wedi'r cyfnod o ddwy flynedd yn astudio Anatomeg bu+m yn ffodus iawn o ennill ysgoloriaeth fechan ac roedd hon yn werthfawr yn fy ngolwg gan fy mod hyd hynny wedi dibynnu'n gyfan gwbwl ar fy nhad am gefnogaeth ariannol.

'O?' 'Efo Ifan Paraffîn, yn y bus.' ''Ron i'n meddwl 'mod i'n gweld gola' ac yn clywad rhyw swn pan o'n i'n cau ar yr ieir.' Sylweddolodd Dora Williams ei bod hi'n sefyll yn llond y ffenestr yn ei choban, yn wyneb llafn o olau lleuad, a theimlodd ei hun yn cael ei dadwisgo'n gyflym.

Mi fyddant i gyd o'r capel 'rŵan, ac mi fydd pawb yn Nhraethcoch yn gwybod fy mod i ar goll,' meddyliodd.

Roeddwn i yn falch tu hwnt, falle am fy mod i yn gallu teimlo rhyw gysylltiad neu frawdgarwch gyda'r Gwyddelod yn fwy na'r gweddill.

Mae'n ymddangos fy mod i'n bodoli i raddau helaeth ar wres, fel pry copyn newydd anedig, ac mae'r tegeiriannau'n esgus dros gael gwres.

Ni pheidiais erioed â chael golwg ar y bedol o fynyddoedd sy'n gefndir i'r cwmwd, a'r rheini'n sefydlog arhosol ar orwel fy mod i ba le bynnag yr awn.

"Mi rydw i'n cofio amsar," medda fi, pan ges i gyfla i dorri ar ei draws o, "pan oeddwn i'n mynd hyd y ffyrdd yma hefo ceffyl a throl, ac wrth ddþad adra, yn gorfadd ar wastad fy nghefn yng ngwaelod y trwmbal yn sbio ar y cymyla, a'r gasag yn mynd ei hun, a phan fydda'r drol yn dechra sgytian, roeddwn i'n gwybod fy mod i wrth Tþ Gwyn, achos doeddan nhw ddim wedi tario ddim pellach na'r fan honno." "Rwyt ti'n drysu yn y fan yna," medda fo.

Edrychai arnaf yn rhyfedd cyn troi i fynd i'r gegin gefn fel pe bai arni ofn i mi ei dilyn ond er mod i dest a marw eisio cael sbec ar y dynion yn y parlwr, ymateliais.

Rhuthrais innau i mewn gyda'r cyntaf a dangosais i fechgyn y Cei fy mod o leiaf yn gallu marchogaeth ceffyl a hynny nid yn eistedd ond yn sefyll ar ei gefn.

Ac meddai a'i wyneb mor glo\s at fy nhrwyn nes fy mod yn teimlo dafnau ei boer ar fy mochau.

Amddiffynodd Hughes ei arddull cyn i'r cyhuddiad gael ei wneud ar bapur, beth bynnag: "...nerth ac anwadalwch, a dyfnder yr argyhoeddiad ar fy meddwl fy mod yn amddiffyn y gwirionedd, yn unig a bair i mi lefaru gydag eofndra a hyder, a lle y tybiaf bod genyf y gwir, yn y peth y mae y rhai a hoffaf wedi methu ei ganfod, cydnabyddaf y rhodd, a gostyngedig ddiolchgarwch a gau allan ymffrost", meddai.

Telyneg yw disgrifiad y lilith o'r fferm sydd ganddo i'w gwerthu, ond lle y buasai bardd yn sôn am fwthyn uncorn, gwyngalchog, y mae'r lilith yn fwy modern ei awen ac yn sôn am garthffosydd a mod.

Ond eto er fy mod wedi meddwl yn siwr y deuwn ar eu traws yn y plas, doedd dim arwydd fod neb yn byw yno .

Gofidiwn fy mod wedi anghofio llawer o'r geiriau a ddefnyddiai ef mor naturiol.

Yn amlwg, mae yna reswm pam fy mod i wedi dechrau ymddiddori, a bron na fyddwn i'n dweud mai cerddoriaeth ddawns sy'n gyfrifol am hynny.

Dyna rydan ni wedi bod yn anelu amdano ers 'mod i efo'r clwb.

Ar ei fynediad i'r ystafell gafaelodd yr Yswain yn ei law, ac ysgydwodd hi yn galonnog a chroesawgar, a datganodd ei ofid am ei golled, a'i lawenydd am nad oedd Harri wedi derbyn niwed, a dywedodd yn ddistaw yn ei glust: `Oni bai mod i'n gwybod fod ti wedi cael llawer o arian ar ôl dy dad, mi f'aswn i yn dy helpio di i neud y golled i fyny.

Nid oherwydd unrhyw hoffter ohonof fi, mi wyddwn, ond am fy mod yn ffordd ymwared iddo ar y funud.

Wrth foduro trwy Fethel, awgrymodd ef fy mod yn gyrru at y ffordd newydd ac anelu tua Bangor o gyfeiriad Castell Penrhyn, ffordd bur anghyfarwydd i mi.

Nid wyf wedi llwyddo i ddarganfod fawr o hanes yr ysgol hon er fy mod yn gwybod bod rhai o ferched Llannerch Gron, chwiorydd fy nhaid, wedi bod yno.

Ac wrth estyn croeso nôl yn oedfa gyntaf Medi, Gwilym Haydn yn dweud fod e'n gobeithio fy mod i'n hoffi'r lliw, lliw meddai oedd yn adlewyrchu tymer y gweinidog yng nghwrdd eglwys mis Gorffennaf!

Er mai prin oedd y stori%au Nadolig hefyd, gan ein bod ni yng Ngorllewin Beirut yn yr ardal Foslemaidd, mi ddigwyddodd un peth a wnaeth imi deimlo'n freintiedig fy mod i yno.

Waeth imi fod yn berffaith onest a chyfaddef fy mod i wedi methu perfformiad Hitchcock ar ddechrau'r Ddawns Ryng-golegol yn Aberystwyth y penwythnos diwethaf ond yn sicr mi oeddwn i'n bresennol pan gamodd Chouchen i'r llwyfan.

Mae'n siwr fy mod yn teimlo'n hapusach ar yr olaf o'r tripiau hynny nag y gwnawn yn awr ar y daith hon.

Dwedwch wrth Mr Bassett a Dic fy mod yn dod ymlaen yn iawn." Daeth y nyrs atynt.

'Diolch byth 'mod i wedi yfed gormod o de i frecwast bore 'ma, neu fyddwn i ddim wedi dod 'ma .

Mae'n rhaid cyfaddef fy mod wedi cael pwl o hiraeth i weld teulu a ffrindiau yn ddiweddar, felly doedd dim amdani ond pacio bag ac estyn am y pasport.

Roedd hi'n deud mae'n siŵr bod gen i fwy o nerth na hi wrth 'mod i'n ifanc, a wedyn mi fues i'n troi handl y mangl rownd a rownd a rownd.

Yr wyf yn ymwybodol wrth gyflwyno'r anerchiad hwn, sydd wedi ceisio codi cwr y llenni ar fyd ieuenctid a sefyllfa bresennol y Gymraeg, fy mod wedi codi mwy o gwestiynau ar y thema dan sylw nag ydwyf wedi gallu cynnig atebion iddynt.

Mae gen i ryw falchder mod i wedi datrys problem nad oedd neb arall yn medru ei datrys.

`Roeddwn i'n siwr mod i'n medru rhedeg yn gynt na'r lleidr.

(Pe bawn i yn anghywir, buasai Mr Hulse wedi sgrifennu i gywiro'r gwall: ni wnaeth hynny, felly mae'n rhaid fy mod i'n iawn.)

A gostyngeiddrwydd mawr, atebais innau fy mod yn credu y defnyddiai'r Arglwydd fi yn gyfrwng i'w hiacha/ u hi A'm calon yn llosgi ynof, dodais fy nwylo ar ei phen a gweddi%ais ag angerdd am i'r Arglwydd gyffwrdd â hi y foment honno yn ei gwendid a'i hiacha/ u.

Rwyf fi'n llenydda am fy mod i'n caru crefft llenydda, yn caru geiriau a rhythm geiriau; felly rwy'n tristau'n arw wrth feddwl y gellir fy ngalw - a hynny'n gyfiawn - yn ddieithryn yn fy ngwlad fy hun.

Yn hardd a galluog ond heb un ffrind a allai fod wedi trafferthu digon i gyflawni'r ffafr syml o'i chadw'n fyw..." "Paid." "...All siarad o nawr hyd Ddydd y Farn newid dim ar y ffaith mod i wedi'i lladd hi, cyn sicred a phe bawn i wedi suddo cyllell ynddi a throi'n llafn yn y clwyf." "Roeddwn i'n amau.

Nid wyf am geisio ail-ddweud hanes 'Fel Hyn y Bu', gan fod y gerdd yn ei ddweud ef yn gryno ddigon, a chan y bydd y rhai a glywodd Waldo'n ei adrodd yn helaethach, yn hynod anfodlon ar unrhyw ail ferwad a geir gennyf i, er ei bod yn weddus nodi fy mod innau'n ei gofio'n ychwanegu ambell damaid apocryffaidd, megis y sôn fod y brigâd tân wedi gorfod dod allan gyda'r heddlu i chwilio am y sbi%wr.

Yr oedd hi wedi sylweddoli erstalwm iawn nad oedd dim pwrpas dweud mai barn y rheithgor oedd yn bwysig ac nid ei barn hi, Yn ddieithriad, wedi iddi osgoi rhoi ateb pendant, y sylw wedyn fyddai, 'Ond rydw i am i chi gredu 'mod i'n ddieuog.'

Cefais yr argraff o'r hyn a wyddwn fod cymaint o hap a siawns yn perthyn i hanes y teulu nes rhyfeddu fy mod ar dir y byw o gwbl a'm bod yr hyn oeddwn.Roedd fy chwilfrydedd yn fawr.

Wrth feddwl am y peth, mae'n rhaid 'y mod i'n dipyn o ffrîc.

Rwy'n edrych ymlaen at wyliau yng Nghymru yn ystod y ddwy flynedd nesaf gan fy mod wedi addo Nadolig yng Nghymru i'r plant.

Fi'n gwneud y fath beth: mae'n rhaid 'mod i'n heneiddio.

Dwi'n teimlo fel mod i'n diodde o'r ffliw bob dydd.

Ac mae'n siŵr gen i fod fy niffyg ymateb i wedi tarfu mwy nag un er fy mod i'n gwneud ymdrech i wenu, o leiaf, rhag ymddangos yn dwp.

Yn wir, rwy'n amau fy mod i fy hun yn un ohonyn nhw.

'Doedd gen i ddim syniad be i'w ddisgwyl, i ddeud y gwir, ond doedd hynny ddim problem wedi i mi benderfynu fy mod i isio mynd.

Rhoi rhestr hir o gyfarwyddiadau i Wali a'r bechgyn gan obeithio fy mod wedi dewis wythnos weddol ddidramgwydd ar y ffarm.

Mae ffrindiau o'r farn fod rhywbeth yn drist yn y ffaith fy mod i'n meddwl fod dillad M&S yn rhy trendi - ond peth arall ydi hynny.

"'Ti'n gwbod 'mod i wedi blydi wel gweud.'

'Maen nhw'n meddwl 'mod i'n gwbwl ddi-werth, a bod yn onest.'

Yn ystod y cyfnod yng nghanol fy mywyd (hyd at fy nhridegau hwyr) golygai hyn fy mod yn hepgor llawer o weithgareddau oedd yn golygu llawer o gerdded neu os oedd fy arafwch yn amharu ar y gweithgarwch.

Mae llawer yn y byd busnes yng Nghymru yn falch mod i yn y swydd fel Ysgrifennydd Datblygu Economaidd gan fy mod i'n rhoi blaenoriaeth i'r hyn y maen nhw eisiau.

Yn naturiol chefais i rioed ddim arlliw o gefnogaeth gan Mam wedi iddi ddeall o ddifri fy mod am fynd i'r mor ac ar ol gadael yr ysgol yn bymtheg oed euthum i weithio yn y Post yn cario teligramau a negeseuon, ond fy nod o hyd oedd cael lle ar long.

Ni fynnaf drafod yma odid ddim ar yr Oesau Canol a pharhad y math (neu'r mathau) o genedlaetholdeb a geid yno, am y rheswm syml fy mod o'r farn inni gael yn rhan o'n cynhysgaeth o'r unfed ganrif ar bymtheg i lawr lun ar genedlaetholdeb diwylliadol 'newydd', cenedlaetholdeb ag iddo nodweddion anfediefal, cenedlaetholdeb yn y meddwl a'r dychymyg a oedd yn ymgais i wrthsefyll nerth y dylanwad allanol a oedd arnom.

Mi glywais y lleisiau a glywais yng Ngherrig Duon sawl tro wedyn mewn drama neu stori ar y radio a'r teledu, a theimlo mod i'n 'nabod cymeriadau Carreg Boeth (Hufen a Moch Bach) cystal â'r Parch.

Maen rhaid fy mod yn wyn fel y galchen.

Yn anffodus mae'r cyfan yn pwyso ar felltith cyflogaeth tymor penodol a'r ffaith bod fy nghytundeb i yn y gwaith yn dod i ben flwyddyn i fis Ebrill a mod i'n awyddus i drio canolbwyntio ar ambell i beth dwi heb ei gyflawni cyn bod fy nhymor i yn y swydd honno yn dod i ben.

Rhaid cyfaddef 'mod i'n credu ar y pryd mai celwydd golau oedd y stori hon am gwmni'r Bolshoi.

Ac felly y gwneuthum innau, oblegid ar fy ngwir, er fy mod yn hunangar nid oeddwn yn galongaled.

Rwy'n ddigon hapus heno fy mod yn medru adrodd peth o'r hen Gyffes sanctaidd gyda mam - "I believe in God the Father, God the Son and God the Holy Ghost," ond wyddwn i ddim byd beth a ddwedwn i!

Y peth pwysig oedd mod i'n cyrraedd dan fy stem fy hun: yn gorfforol annibynnol ac yn y prif ffrwd.

Go brin y byddai hynny'n gweithio yng Nghymru er fy mod i wedi prynu digonedd o lyfrau nad wyf wedi cael y mwynhad a ddisgwyliwn oddi wrthynt.

Yn wir mae eisoes yn bell ar hyd y ffordd fel fy mod yn amau weithiau faint o actio sydd raid iddo ei wneud, onibai am gofio'r sgript.

Dywedaf yn wylaidd fy mod wedi cael y fraint o fraenaru'r tir ychydig yng Ngheredigion ar gyfer ei ddyfod.

Clywodd un a oedd yn ymwneud â'r rhaglen fy mod am gynnwys y stori.

Ac er fy mod i'n meddu ar luniau gwell ohono na'r papurau newydd a gyhoeddai luniau honedig ohono fyth a hefyd, nid oedden nhw wedi fy mharatoi.

Rywsut, deallodd mod i o Gymru ac fe fynnodd ganu Calon Lân i mi.

D'wedais ùmod i wedi clywed ei fod yn cael ei wneud yn redundant yn fuan ond mai efo'r Cunard yr oedd e'.

A minnau'n meddwl fy mod i uwchlaw castiau dosbarth canol o'r fath, cefais fy hun un p'nawn ar Faes y Brifwyl, yn gwthio merched parchus mewn cotiau plastig yn ddi-seremoni o'm ffordd er mwyn i mi gyrraedd yn gyntaf at y cardiau 'Dolig yn un o'r pebyll elusennol.

Y cof nesaf yw fy mod wedi aros gartref yn y Gaiman ddydd Nadolig, efo Anti, tra'r oedd Mama wedi mynd i Drelew gyda'r plant lleiaf i basio'r W^yl efo Nain.

"O!" meddai, "am fy mod yn fachgen o'r wyrcws y anfonodd Samon fi at y sgŵl i gael slap.

Mi ddychrynais i pan gofiais i'n sydyn fy mod innau wedi dweud peth mor drosgynnol a hyn mewn rhyw gerdd...

Dyma nhw'n ein gwahodd ni i mewn i'r eglwys a, hyd yn oed mewn ardal oedd yn uffern ar y ddaear yr adeiladau wedi'u difrodi, tlodi aruthrol - dyma ni'n camu i mewn i'r eglwys a dydw i ddim yn meddwl fy mod i wedi profi heddwch fel yna mewn lle fel yna erioed o'r blaen.

'Dydw i mo'r un orau am werthfawrogi jôcs, yn arbennig y rhai sy'n mynd ymlaen mor hir nes fy mod i wedi llwyr anghofio'r dechrau.

"Ond wedi gweld y wlad a'r anialwch 'na i gyd," meddai, "sa i'n siwr mod i'n credu stori'r Moses yna'n croesi'r Môr Coch." Cynghorodd y morwr fi i fynd at 'filder' tir yr ochr arall i'r Castell.

Er fy mod erbyn hyn yn ei adnabod yn well, ni allwn ei ddeall yn llawn.

Ond pan ddaeth Galloway ei hun i'r siop tua hanner awr wedi naw a chlywed fy mod yn y llofft carlamodd i fyny'r ysgol ynghynt nag y gwneuthum i hyd yn oed.

paid a 'nghyhuddo i fel hyn, Marc, rwyt ti'n gwneud i mi deimlo 'mod i'n ceisio ei phardduo hi - ond fedra i ddim dioddef dy weld di mor anhapus pan nad oedd bai arnat ti.

Efalla' am fy mod i ar y pryd yn darllen Alun Mabon." "Ceiriog?" "Ia..

Er fy mod yn gwybod yn eithaf da sut dir sydd yno.