Yn erbyn cefndir yr ymgyrch hon y clywn ei lais yn galw ar ddynion i gymryd i fyny'r groes a'i ddilyn - anogaeth sydd ar y naill law yn eu cyfarwyddo i gerdded ffordd tangnefedd ac ar y llaw arall yn eu gwahodd i gyfranogi o ddioddefaint y Selotiaid yr oedd eu cyrff meirwon weithiau i'w gweld ar groesbrennau mewn mannau amlwg ym Mhalestina.

Y bore wedyn roedd Merêd yn awyddus i fynd i grwydro naill ai ar hyd yr arfordir i gyfeiriad An Spideal neu i fyny'r dyffryn i gyrion Loch Coirib er mwyn cael mwynhau'r golygfeydd a'r tawelwch digymar; ond mynnodd Dilys gysgu ymlaen ar ôl cyfeddach y noson cynt.

Felly y gwnaem o'r naill ran i'r fraich i'r llall gan gynnwys cymalau ac esgyrn; ac mae i bob asgwrn ei hyd a'i ffurf, a'r ffurfiau i gyd wedi eu creu gan y cyhyrau.

Hynny yw, byddai unrhyw beth a ddywedid neu a ysgrifennid yn y naill iaith ag iddo'r un grym â phe bai wedi ei wneud yn yr iaith arall.

Yn sicr, yr oedd rhai yn y naill ar eu ffordd i'r llall; ond cyffes arall ydi honno.

Nid wyf yn cofio'n iawn beth a ddywedwyd, ond rwy'n meddwl inni gytuno mai ymgais yw'r naill a'r llall i roi trefn ar amrywiaeth mawr o elfennau gwasgarog, a'i bod yn werth inni ddyfalbarhau.

Y ddau bennill allweddol, gennyf i, yw'r rhai hyn: Mae'n chwerthin eto'n aros ar y ffordd, A'n prudd-der eto 'nghadw ar y rhiw, Ac mae'n distawrwydd o'r naill du dan glo Yng nghoffrau creigiau Arfon heb na siw na miw.

Ni allai'r ysgwieriaid godi ond ar draul y mân wŷr rhyddion ar y naill law a'r caethion ar y llaw arall (er i rai o'r rheini lwyddo i oresgyn pob anhawster a thyfu'n ysgwieriaid eu hunain).

Dilynodd y naill Nadolig ar ôl y llall heb ddim byd neilltuol i dynnu sylw ato.

Daw'r eira cyn y bore, meddai'r naill wrth y llall, gan wrando ar ddolefiad y gwynt a chofio'r gaeaf rhewllyd chwe blynedd ynghynt.

Yna cofiodd Willie i Ellis Gruffudd ddweud nad llond bol o un peth a geid i ginio ond pigiad o'r naill beth ar ol y llall a hynny heb dalu ecstra.

Fy amcan i yn yr ysgrif hon yw mynd gam ymhellach,a gosod gweithiau Cymraeg a Saesneg ochr yn ochr, nid er mwyn cyffredinoli ynghylch hanfodion neu ragoriaethau y naill na'r llall, ond gan obeithio y daw natur arbennig rhai gweithiau unigol yn amlycach o'r cyferbynnu.

Seiliodd ei sylwadau ar wybodaeth a dderbyniodd naill ai ar lafar neu

Dyma'r amwysedd nodweddiadol Victoraidd a welir yn narluniau rhybuddiol Richard Redgrave neu Augustus Egg ar y naill law a synwyrusrwydd goludog gwaith artistiaid fel William Etty, Edward Poynter, Frederic Leighton a Laurence Almatadema (i nodi dyrnaid yn unig) ar y llaw arall.

Mae gwahoddiad cynnes i ddisgyblion Cymraeg Ail Iaith Cyfnod Allweddol gwrdd â Rapscaliwns - dwy garfan o ffrindiau, y naill yn byw yn y De a'r llall yn y Gogledd.

Hwyrach mae ein taflu at ein gilydd yn y ffordd fwyaf dinistriol ac annymunol fydd y canlyniad, wrth i ni fod yn esgymun gan weddill y byd, heb neb gan y naill ond y llall i afael ynddo a phwyso arno.

Ystyried manteision dwyieithrwydd a sut y gall gwybodaeth yn y naill iaith gryfhau'r cysyniadau pynciol yn y llall.

Ar y naill law nid oedd tristwch ymhell gan fod bechgyn yn cael eu gwysio i'r lluoedd arfog ac yn diflannu o'n mysg - rhai ohonynt am byth.

Ar yr un pryd y mae'n bur ochelgar ynglŷn â defnyddio'r gair 'dylanwad'; e.e., ar ôl brawddeg aneglur sy'n awgrymu fod rhaid fod arferion y Trwbadwriaid wedi dylanwadu ar arferion y Gogynfeirdd, 'fel y rhaid bod y naill wedi dylanwadu ar y lleill, neu eu dyfod o ffynhonnell gyffredin i ddechreu', â rhagddo i sgrifennu.

Bu amser pan wyddent beth oedd y naill a'r llall yn ei feddwl a'i deimlo, a phryd y gallai siarad yn agored ag ef.

Yn syml: mae'r naill a'r llall yn graddio patrymau.

Yr oedd yn rhaid credu i'r pen - naill ai mewn Cristnogaeth uniongred neu Farcsiaeth.

Mae gennyf ryw deimlad fod y sawl a oedd am droi ei gefn ar galedwaith y pwll glo a chlawstroffobia'r ffas yn y cyfnod gorthrymus yma yn hanes y glofeydd yn mynd naill ai i'r weinidogaeth neu'n mynd yn dramp.

Os yw'n haws i rai nesau at oes Llywelyn Ein Llyw Olaf trwy ddarllen nofel Marion Eames na llyfr hanes Beverley Smith, yna boed felly, ac efallai y bydd blas y naill yn codi archwaeth at y llall.

Mae'r naill a'r llall yn meistroli mecanwaith cnewyllyn yn y meddwl, ac yn dysgu amrywio o'i fewn.

Yn achos Cymraeg Cynradd yr oedd pawb a atebodd wedi derbyn hyfforddiant naill ai gan athrawon ymgynghorol y sir neu gan yr Hyfforddwr Cenedlaethol.

Y naill a'r llall yn uniongyrchol, pwysant ar yr enw am gynhaliaeth.

Naill ai ni chlywodd Nain neu fe benderfynodd nad oedd hi eisiau clywed.

Gwelwyd hefyd ddylanwad llenyddiaeth Lloegr a Ffrainc yn treiddio i'r traddodiad Cymraeg, nes bod llenorion yn benthyca naill ai destunau cyfan i'w cyfieithu a'u haddasu ar gyfer cynulleidfa newydd, neu'n codi enwau ac elfennau naratif unigol o'r ffynonellau estron, i'w hymgorffori mewn testunau cyfansawdd.

Codir arwydd ffordd yn y llannerch gyda'r naill saeth yn pwyntio am yn ol i'r henfyd - Y Gorffennol - a'r llall yn pwyntio ymlaen i'r newyddfyd - Y Dyfnodol.

Credwn fod Cadeiryddion y Pwyllgorau yn allweddol wrth greu amgylchedd lle mae aelodau o'r Pwyllgorau ac eraill sy'n cyfrannu iddynt yn teimlo'n gwbl rydd i ddefnyddio'r naill iaith neu'r llall yn ôl eu dymuniad.

Ond nid yw llwyddiant cyfarfod dwyieithog (h.y. cyfarfod lle mae pawb yn teimlo'n rhydd i ddefnyddio'r naill iaith neu'r llall ac yn gwneud hynny) yn dibynnu ar sgiliau ieithyddol unigol y Cadeiryddion yn unig.

Ond y neges bwysicaf i'r cadwriaethwyr oedd bod yn rhaid i ddoethineb a phrofiad yr oesoedd gael cyfle i ymdreiddio i gof yr hil o'r naill genhedlaeth i'r llall.

Rhyw hanner milltir y tu hwnt i derfyn y coed mae adfeilion dwy luest (hafod), y naill, Nantygorlan, ar yr ochr dde a'r llall, Aberceinciau, ar yr ochr chwith i'r afon.

Ceir dewis rhwng gweithio'n gyflym gynyddol ar y naill law, neu gymysgu'n araf ddryslyd flêr ar y llaw arall.

Aiff y ddwy, y naill i Gwm Irfon a'r llall i Gwm Elan, â chi i olwg sawl lle o ddiddordeb hanesyddol neu chwedlonol.

Naill ai ein bod o ddifri ynghylch adfer y Gymraeg yn brif iaith Sir Gaerfyrddin neu ein bod yn gwastraffu arian yn y byd addysg.

Teimlai hwnnw'n ofnus oherwydd gwyddai mai neges annerbyniol iawn oedd ganddo i'w rhoi, ond dywedai wrtho'i hun mai nid ei fai e oedd fod llawer o'r ceffylau yn y fintai naill ai wedi, neu ar fin colli eu pedolau.

Taith annifyr a gafodd o'r naill orsaf i'r llall.

Mae'r elfennau eraill o fewn y broses cyhoeddi yn cael eu cyflawni naill ai gan y cwmni masnachol sydd wedi atgynhyrchu'r adnawdd neu'r ganolfan adnoddau sydd wedi comisiynu'r atygynhyrchu.

Haedda dau o'r rhain, y naill yn Sais a'r llall yn Gymro, sylw neilltuol.

Oni wyr archifwyr cenedlaethol Ffrainc y dylsid naill ai gadw rhywbeth fel hyn yn wastad, heb ei blygu o gwbl?

Mewm un cornel o'r stafell y tu ôl i un o'r pileri, roedd mintai fechan o ddynion wedi troi'u cefnau ar y dawnswyr ac yn crynhoi eu sylw ar y dis bach du a gwyn a daflwyd gan y naill ar ôl y llall ar y bwrdd.

Arhosai'r rhai yn y naill giw yn amyneddgar i brynu tocyn, ac yr oedd y rheini yn y ciw arall yn disgwyl cyfnewid eu tocynnau am rai o'r ychydig nwyddau oedd ar gael.

Perthynai'r ddwy, yn eu ffyrdd gwahanol, i fudiad llenyddol pur boblogaidd yn Ffrainc tua dechrau'r drydedd ganrif ar ddeg: mudiad a welai ar y naill law ymgais i gysylltu'r chwedl Arthuraidd (cyfraniad mwyaf Cymru i ddychymyg Ewrop, o bosibl) â chyfnod y Testament Newydd a sefydlu'r Greal Sanctaidd yn un o brif themâu llên Ffrainc, a mudiad a oedd yn dyst ar y llaw arall i symud pendant oddi wrth yr hen arfer Ffrengig o gyfansoddi naratif ar fesur ac odl i lunio stori%au rhyddiaith.

Yr oedd yn rhaid i'r gweithiwr ffwrnais roddi'r platiau'n drefnus yn y ffwrnais, rhai yng nghefn y ffwrnais, eraill yn yr ochrau a rhai yn y blaen, a'u symud o'r naill le i'r llall fel y byddent oll o'r un tymheredd.

'Roedd heolydd yn croesi'r rheilffordd y naill ochr i orsaf Lanelli.

Ni ddewisodd neilltuo'r naill iaith na'r llall i feysydd arbennig yn unig.

Yn naturiol, does dim modd bwrw golwg feirniadol o ddifri ar bum cyfrol wahanol iawn i'w gilydd o fewn cwpas erthygl fer: hwyrach, serch hynny, fod rhywfaint o bwrpas mewn croniclo bras- argraffiadau sy'n codi o ddarllen cynifer o stori%au gwahanol y naill ar ôl y llall o fewn ychydig ddyddiau, a'r cyfan ohonyn nhw, rhaid dweud, yn gynnyrch llenorion go iawn sy'n grefftwyr yn y maes ac sydd, o'r herwydd, yn gwybod beth y maen nhw'n ceisio'i wneud.

Estynnwn groeso pwyllog i ddau fesur eleni, y naill gan y Llywodraeth, y llall gan Gomisiwn y Gyfraith, a ddylai gynnig gwell amddiffyniad yn y dyfodol.

Mae'n gwestiwn gen i a oes 'na Gymro yn y stafell hon heno nad oes ganddo berthnasau naill ai yn Awstralia, Seland Newydd neu Ganada.

Ond mae Birmingham yn ystyried gofyn i Gynghrair Nationwide am ail chwarae ar ôl i'r heddlu fynnu y dyla'r ciciau gael eu cymryd o flaen cefnogwyr Preston yn hytrach nag ym mhen arall y cae lle nad oedd cefnogwyr y naill dim na'r llall.

Mae'r naill neu'r llall yn dibynnu'n gyfan gwbl ar gryfder cymeriad y wraig.

Ni ddilyd gorbwysleisio'r gwahaniaethau rhwng y ddau ddehongliad hwn: golyga undeb â Christ ynuniaethu, mewn rhyw fodd, â'r dwyfol tra nad oes lle mewn theosis i'r syniad naill ai am berffeithrwydd dibechod neu am ymgolli digyfrwng yn y duwdod.

Ac un o'r rhai lleiaf sicr o gadw ei le sgoriodd gais gyntaf Cymru - Dafydd James yn gwthio'i wrthwynebydd o'r naill du cyn rhedeg yn glir ar ôl ychydig dros ddeng munud.

Etifeddai'r naill ddosbarth eu heiddo yn ôl y gyfraith Seisnig, a olygai etifeddu gan y cyntafanedig, a'r llall yn ôl y gyfraith Gymreig (neu Gyfraith Hywel fel y'i gelwid), a olygai rannu'r etifeddiaeth yn gyfartal rhwng meibion, a hynny o fewn uned deuluol ddiffiniedig.

Yn ol yr Athro, 'Dangosir diffyg cysondeb prydyddol Elphin a gwendid ei ddychymyg yn y chwechawd uchod lle y mae'r gair "adennydd" yn y llinell olaf yr un mor amlwg yn dynodi, yn y cyd-destun, ddifodiant.' Awgrymwn i, serch hynny, fod y gair olaf 'hwy' yn bwysleisiol ac yn gyferbyniol, bod 'aden' ddifodol Cwsg ac Angau, a bod y newid o'r naill i'r llall yn eironig arwyddocaol.

Y mae hyn yn arbennig o wir am unrhyw newidiadau yn ymwneud â'r dreth incwm, naill ai yng nghyfraddau'r dreth, neu yn y lwfansau personol.

Er ei fod ef ei hun, fel aelod o deulu o Grynwyr, wedi treulio rhannau o'i blentyndod yn y naill gymuned a'r llall, mae'n gwybod am bobl a gyrhaeddodd eu deunaw oed cyn iddynt gyfarfod neb o'r 'ffydd arall'.

Roedd Huw Gwyn wrthi'n llwgu ei hun, neu ar fin cerdded o Langefni i Gaerdydd neu rhywbeth; naill ffordd neu'r llall ro'n i'n recnio na fydda fo o gwmpas yn hir iawn a'i bod hi'n saff i mi ymaelodi -- ysywaeth...

Rhoddwyd y rhain gan Albion Concrete Cyf., a chawsan nhw eu cludo i'r union lecyn gan y fyddin, fel y gallai'r ysgolion gael naill ai fan plannu neu wely wedi ei godi.

Fe ddywedwn bellach y dylai dyletswyddau'r naill fwydo gofynion y llall.

Cyhuddodd Cymdeithas yr Iaith y cwmni 'Cymreig' anferth 'HYDER' heddiw o danseilio cymunedau Cymraeg drwy israddio eu canolfannau yn y gorllewin - gan naill a'i orfodi eu gweithwyr i adael neu eu symud i ardaloedd di-Gymraeg.

Nid yw un o'r rheini y naill beth na'r llall.

Rhoddaf rwymau amdanat fel na elli droi o'r naill ochr i'r llall nes iti orffen dyddiau dy warchae.

Y mae'r diagram yn dangos y gall dyodiad naill ai fod yn ddŵr arwyneb a fydd yn rhedeg i ffwrdd ac yn llifo'n uniongyrchol i lawr yr afon, neu gall suddo i mewn i'r tir drwy broses a elwir yn ymdreiddiad.

Nofel a addaswyd ar gyfer teledu yw'r naill, cyfres deledu a addaswyd yn nofel yw'r llall, ac fe adlewyrchir hynny'n amlwg yng nghrefft y ddwy.

Mae astudio adroddiadau arolygwyr yn ei gwneud yn amlwg fod gan y naill beth effaith ar y llall h.y. fod creu amgylchfyd diogel a bywiog i blant, lle cant eu hadnabod a datblygu fel unigolion, yn hybu'r broses o ddysgu.

Nid oedd ganddynt ronyn o amynedd tuag at grefydd na'r Eglwys gan fod y naill beth fel y llall yn eu golwg hwy yn gwbl amherthnasol.

Fedrwn ni byth guddio!" "Na fedrwn Gwgon, y naill yn rhy fach a'r llall yn rhy fawr, ond mi fedrwn gynllwynio a gyrru eraill ar siwrneiau sbi%wyr...

Yn y dosbarth hwn mae'r oedolion a'u hepil yn barasitig, gan amlaf ar naill ai aderyn neu famolyn.

Roedd cyfleusterau teithio yn hollol wahanol i'r hyn a welir heddiw a'r rhan fwyaf ohonom yn teithio naill ai ar droed neu ar feic.

Y mae rhan sy'n cyfresu dymuniadau y gwyr sy'n awchu am naill ai ddoethineb neu wybodaeth neu ieuenctid parhaus neu arian.

Ar y naill ochr a'r llall y mae hen hanes yn dylanwadu ar ymddygiad pobl ac y mae'n bwysig os ydym byth am ddeall ein gilydd ein bod yn sensitif i'r dylanwadau hyn.

Dengys y digwyddiad hwn ei bod yn bosibl i berson gael y dolur oddi wrth berson sy'n dioddef wrtho, ond fe all gael Brech yr Iâr yn lle'r Eryrod; ac mae'n bosib i'r digwyddiad fod yn wrthwyneb i hyn hefyd - hynny yw, cael naill ai Brech yr Iâr neu'r Eryrod oddi wrth berson sy'n dioddef o'r Frech.

Clywais rywun yn dweud unwaith fod llethrau'r cwm lle saif Pontycymer mor serth nes bod modd i drigolion y naill ochor ysgwyd llaw â phreswylwyr y tai ar yr ochor arall.

Ond bydd y ddau'n ffit ar gyfer eu teithiau haf, y naill gyda'r Llewod, y llall gyda Chymru.

Iaith y canu oedd Profenseg neu la langue d'oc, dit aujourd'hui l'occitan, ond yr oedd ei diriogaeth wreiddiol yn ehangach na Phrofens, oblegid cynhwysai hefyd Languedoc, Aquitaine (gan gyfrif Limousin, Perigord, etc) ac Auvergne, a defnyddiwyd yr iaith fel cyfrwng canu gan y beirdd i'r deau o'r Pyrenees, gan y beirdd Catalanaidd ar y naill law a chan feirdd gogledd yr Eidal ar y llaw arall.

Gwelwyd yn fuan bod y rhai a oedd yn defnyddio cyffuriau mewn modd anghyfreithlon, gan rannu offer chwistrellu, yn fwy tebygol o ddioddef; hefyd y rhai, o blith y ddau ryw, a oedd yn anllad ac yn mwynhau rhyw gyda nifer o bartneriaid o'r naill ryw neu'r llall.

Ymhob un ohonynt, dadansoddir y testun yn bwyllog, symudir o bwynt i bwynt yn rhesymegol, dosrennir y pwyntiau'n is- adrannau, nodir yr athrawiaethau sydd yn ymhlyg ym mhob rhan, a goleuir y datganiadau a wneir gan brofion, sef cymariaethau, trosiadau, cyferbyniadau, daduniadau, oll wedi'u tynnu naill ai o'r Ysgrythur ei hun, o lyfrau a ddarllenasai Rowland, neu o'r byd naturiol yr oedd ei ddarllenwyr yn gynefin ag eś Mae iddynt fframwaith o resymu clir.

Ar y naill law yr oedd yn pleidio diffiniad a phendantrwydd, ond eto'n croesawu llenyddiaeth a seiliwyd ar Gristnogaeth uniongred neu anffyddiaeth filwriaethus.

Ar dudalennau'r Llenor, gydol y dauddegau a'r tridegau, cynhaliwyd trafodaeth ar Hanes Cymru, hanfodion Cymreictod a pherthynas Cymru ag Ewrop rhwng Saunders Lewis ac Ambrose Bebb ar y naill law, y ddeheulaw, a W. J. Gruffydd ac R. T. Jenkins, ar yr aswy.

Ar y naill law mae'n gofyn hyder a mentro buan; ar y llaw arall mae'n gofyn pwyll a chyfrwystra arbennig wrth gloriannu'r camau priodol i'w dilyn.

Honnai'r naill blaid a'r llall fod y gwrthwynebwyr yn atal papurau cyfreithiol oddi wrth ei gilydd.

Ni allai ddeall, canys yr oedd popeth a ddymunai naill ai ganddo eisioes neu ara ddyfod iddo o'r pridd di-feth.

Yr Enw sy'n dal y naill neu'r llall, ac y maent yn dibynnu arno: y naill, i adeiladu ymadrodd, y llall i adeiladu brawddeg.

Dau lolyn i brancio o amgylch - y naill yn cynrychioli'r elfennau a'r llall y Fam Ddaear.

Nid oedd ei lygad tro ef na'r ffaith fod ganddo y naill fraich beth yn fyrrach na'r llall yn ei wneud ef yn ŵr arbennig o ddeniadol i neb.

Cysgai hwnnw yr un mor dawel â'i nain ond ni chynigiai llonyddwch trwm y naill na'r llall rithyn o gysur iddi.

Un o drychinebau'r sefyllfa bresennol yw bod y ddwy garfan hyn, er yn coleddu'r un nod, yn mynd i amau cymhellion a dulliau ei gilydd, a bod hynny yn ei dro yn esgor ar elfen o anoddefgarwch yn agwedd y naill at y llall.

Fel y gwelsom gyda'r stori gyntaf, mae cadernid enwog y dderwen ar y naill law a gwendid gostyngedig y brwyn ar y llaw arall.

Ond cymaint fu'r ysgaru artiffisial rhwng y gwyddorau a'r celfyddydau mewn addysg uwch nes bod gwŷr llen a gwŷr gwyddoniaeth yn dra anwybodus am weithiau y naill a'r llall, nid yn unig yng Nghymru ond trwy Brydain.

Rhoddodd Siân Phillips fyd y seren Marlene Dietrich i'r naill ochr i chwarae rhan unigryw yn The Magicians House, sef drama prynhawn dydd Sul hudolus i blant.

Naill rydyn ni yn clochdar yn y dull mwyaf ansensitif neu rydyn ân pennau yn ein plu.

Roeddan nhw wedi cael eu chwistrellu hefo pob math o sothach drud at bob dim nes yr oedd yn syndod nad oedd eu crwyn nhw'n gollwng!y misus, Anti Lw mewn unigrwydd urddasol ar y naill ochr, Huw Huws a minnau ar y llall.

Fe hoffwn awgrymu hefyd fod y siliwm hir sengl yn gweithredu fel derbynnydd dirgryniad a bod yr aparatws basal arbennig yn gweityhredu, naill ai i gynnal y siliwm , neu i drawsyrru negeseuon pan fo'r siliwm yn dirgrynu.

Yn baradocsaidd, felly, cysylltid Santes Dwynwen, ar y naill law, â diweirdeb sanctaidd ac, ar y llaw arall, â chariad bydol.

Gallwn naill ail eistedd yn ôl i sgwennu pryddest am hyn ac ochneidio neu gallwn wynebu'r her a gweithredu'n bositif.

Does ond eisiau edrych ar hysbysebion yn siopau Caerdydd i weld pa mor hawdd yw mynd i'r gors drwy lenwi'ch pocedi gyda chardiau credyd y naill siop ar ôl y llall.

A gafodd bachgen erioed well siawns i fod naill ai'n eithriadol o grefyddol neu'n eithriadol o groes i hynny?