Yn ôl y Parchedig William Jones, Rheithor Nefyn:

Yr arweinydd cyntaf oedd Mr Goronwy Jones, dyn gweithgar yn yr ardal oedd yn gweithio yn y Ffatri Laeth yn Rhydygwystl ac yn cadw siop gyda'i wraig ym Mynydd Nefyn.

Daw'r gwendidau gweinyddol i'r golwg yn ddigon amlwg yn yr enghreifftiau ym Mhwllheli a Nefyn sy'n profi sawl pwnc.

Perfformiwyd rhai ou caneuon newydd megis Graffiti Cymraeg, Llenwi Fy Llygaid a Gweld y Llun - does dim dwywaith y bydd y caneuon yma yr un mor boblogaidd â Cae Yn Nefyn, Chwarae Dy Gêm, Dawns y Glaw ar clasuron eraill.

Lan môr Nefyn?' 'Fuo raid i mi gerddad hannar milltir cyn y gwelis i dy o gwbl.' 'Ty pwy oedd o?' 'Rhyw foi dal cwningod.

"Dyna i chi fi y noson o'r blaen," meddai, "yn fy ngweld fy hun yn trafaelio drwy'r nos mewn cylch o amgylch Pwllheli, Aberdaron a Nefyn."

Onid oedd gan wraig ei lety yn Nefyn feddwl mawr ohono.

Mewn cyfres o erthyglau i'r Tyst ar Fonedd Dyn' aeth ati i amddiffyn syniadau Tom Nefyn am ymgnawdoliad ar dir esblygiad gan ddal ar y cyfle yr un pryd i amlinellu'r hyn a olygai 'traddodiad' iddo yntau:

Byddai'r gwrandawyr yn gwybod ar unwaith wrth glywed 'Morgan Hyderus' yn sôn fod y Cymry'n caru yn y gwely, mewn ffordd mor wahanol i'r Saeson diwair, mai parodi oedd o dystiolaeth William Jones, ficer Nefyn, ac ni allai fod unrhyw amheuaeth ynglŷn â'r sylwadau ar y Gymanfa Bwnc gan 'Haerllugrwydd Cableddog Troedyraur' (t.

Mynydd Nefyn

Ond yn yr achos arbennig yma fe welwyd yn dda i ychwanegu pwt o hanes trwy ddweud fel y byddai Laura Richards lawer gwaith yn cyrchu gyda'i chymdogesau ar Ddydd yr Arglwydd i chwarae gyda'r delyn; yr oedd yn cofio cadw ffeiriau llestri pridd ym mhorthladd Nefyn a chwarae y Bowl Haf'.' Trwy holi'r Amgueddfa Werin yn Sain Ffagan cefais wybod mai ar y cyntaf o Fai y chwareuid y `Bowl Haf'.

Serch hynny, yr oedd newyddion da oddi wrth ei wraig: yr oedd merch wedi ei geni iddynt ac yn chwe mis oed pan gyrhaeddodd yn ôl i Nefyn.

Tom Nefyn yn cael ei ddiarddel gan yr eglwys Fethodistaidd am heresi.

Bu Clwb Ffermwyr Ieuainc ym Mynydd Nefyn a chynhelid y cyfarfodydd yn y Festri.

Ond mi glywais i Tom Nefyn yn pregethu unwaith.

POBOL O BELL Heblaw am y plismon o Fadagascar, y carcharoro o Efrog Newydd a Matron y carchar o Hanover, yr oedd eraill ymhell o fro eu mebyd; dyna i chi Stuart Kirby o Stryd y Castell a anwyd yn y Punjab; Emma Jones, gwraig y cyfrifydd yn Heol Clwyd o Wlad yr Haf; Owen Fox, tincer o Mayo, dyn oedd yn crwydro cryn dipyn mae'n rhaid oherwydd ymhlith ei lu o blant ganwyd Michael ym |Mwlchgwyn, Bridget yn Nefyn, Owen yng |Nghroesoswallt, Rossey ym Mhentrefoelas, Thomas ym Mhenybont Fawr, Kitty ym Mryneglwys a Maggie yn Nhreffynnon.

A chofiwch ei fod yntau'n un o Ddifrycheulyd Saint aelwyd Ceiriog, Mynydd Nefyn gynt.