Ac i brif arweinydd y mudiad, John Henry Newman, yn arbennig, datblygodd hwn i fod y cwestiwn pwysicaf oll.

Tueddai Pusey i gydymdeimlo â'r bwriad hwn, er mwyn profi nad oedd gan y mudiad gydymdeimlad ag Eglwys Rufain, ond ni fynnai Newman na Keble gael dim i'w wneud ag o.

Am gyfnod Newman a'u cadwodd yn ôl.

'Roedd sibrydion am Littlemore eisoes ar led; dywedid fod Newman wedi'i lunio ar ffurf mynachlog.

Credai ef mai gweithred o eiddo rhagluniaeth oedd y Diwygiad Protestannaidd ­ edrychai ar Eglwys Loegr fel adran o'r wir eglwys, a bu'n locs iddo ddarganfod fod Newman mor feirniadol o'r Diwygiad â Hurrell Froude.

Ond, fel yr awgrymwyd, 'roedd carfan o'r mudiad a oedd yn barod i ddilyn Newman yn hyn, ac yn tueddu i fynd ymhellach nag ef, hyd yn oed, gan haeru fod gan Eglwys Loegr gymaint i'w ddysgu oddi wrth Rufain ag oedd gan Rufain oddi wrth yr Anglicaniaid.

Galwyd Newman, Pusey ac Isaac Williams ac eraill yn fradychwyr i Eglwys Loegr.

Nid ydym wedi cael un Binney i'n dysgu i blygu yn wylaidd syn yn yr olwg ar y 'Goleuni Tragwyddol', nac un Alford i'n galw gyda 'Forward be our watchword' i adael ofn y diffydd, a gweled goreu Duw a dyn yn y dyfodol; ac ni chawsom un Newman i weddio gyda ni am arweiniad yr 'hawddgar oleuni'.

Ymrestrodd amryw o wŷr amlwg yn y Brifysgol tu ôl i Newman, fel William Palmer, a fu'n llugoer ei deimladau tuag ato er pan gyhoeddwyd Remains Hurrell Froude, a Dr Pusey, a apeliodd am amser a chyfle i Newman gael ei amddiffyn ei hun, er nad oedd yn cytuno â rhai adrannau o'r Traethawd.

O ganlyniad, daeth Pusey yn naturiol i gymryd lle Newman.

Ac er i Newman wadu wrth Esgob Rhydychen mai mynachlog ydoedd, wrth i'r amser gerdded a dynion ifainc yn dod yno i aros, ymdebygai bywyd Littlemore yn fwyfwy i fywyd sefydliad Pabyddol, gyda phwyslais neilltuol ar ddisgyblaeth a llymder personol, yn enwedig yn nhymor y Grawys.

Cynhyrfwyd Newman ac aeth i weld yr esgob a chynnig rhoi terfyn ar eu cyhoeddi.

Yng ngolwg llaweroedd, dychmygol yn unig oedd y rhagfuriau rhwng Lambeth a'r Fatican, a derbyniodd Esgob Bagot, Rhydychen, lu o lythyrau yn galw am ddiswyddo Newman.

Yn y Traethawd dadleuai Newman nad oedd yr erthyglau, o'u dehongli'n gywir, yn wrth-Gatholig nac yn wrth-Babyddol.

Gadawodd ymneilltuad Newman i Littlemore y mudiad heb arweinydd yn y Brifysgol.

Ond effeithiodd yr helynt yn ddirfawr ar Newman ei hun.

Y tîm fydd: Cardey; Delme Williams, Watkins, Winn, Mark Jones; Sweeney, Cooper; Booth, Steve Jones, Duncan Jones, Newman, Griffiths, Hywel Jenkins, Popham (Capten), Gavin Thomas.

Yn y Traethodau i'r Amseroedd dangosodd Newman nad oedd yn hoffi'r gair 'Protestant' ac ymddangosai fel pe bai eisiau diwygio'r Diwygiad.

Eu prif lwyfan oedd cylchgrawn o'r enw The British Critic, a olygwyd gan frawd-yng-nghyfraith Newman, Tom Mozley.