Ond barn ysgolheigion yw na bu'r Rhufeiniaid erioed yn gweithio mwyn yng Ngheredigion.

Mae'r Swyddfa Ystadegau Cenedlaethol ar hyn o bryd yn cynnal 'ffug gyfrifiad' yng Ngheredigion a Gwynedd fel ymarfer ar gyfer y Cyfrifiad go iawn gynhelir yn y flwyddyn 2001.

Felly sefydlodd un ohonynt yn Llanddewi Brefi yng Ngheredigion ac un arall yn Llangadog ym Mro Myrddin.

Awn ati'n awr i wneud arolwg brys o'r sefyllfa yng Ngheredigion a Chaerfyrddin a cheisio hybu strategaeth gadarnhaol newydd ar gyfer ysgolion gwledig.

Dywedaf yn wylaidd fy mod wedi cael y fraint o fraenaru'r tir ychydig yng Ngheredigion ar gyfer ei ddyfod.

Nodir pum peth sy'n llygru bywyd ysbrydol Cymru: y gwersylloedd gwyliau yng Ngheredigion, y cloddio am olew ym môr Iwerddon, y rocedi yn Aber-porth, yr orsaf niwcliar yn Nhrawsfynydd, a'r ymchwil am aur yn Sir Feirionnydd.

Ychydig o'u hoffer sydd wedi'u darganfod yng Ngheredigion ac am yr ychydig enghreifftiau o gladdu dan gromlech sydd yn y sir, tybir mai i gyfnod diweddarach y perthynant.

Ar y diwrnod cyn y bydd y Cynulliad Cenedlaethol yn cynnal dadl ar yr iaith Gymraeg am y tro cyntaf, mae Cymdeithas yr Iaith Gymraeg wedi cysylltu gyda holl Aelodau'r Cynulliad yn tynnu eu sylw at y gweithredu a fu gan aelodau'r Gymdeithas y bore yma yn erbyn mast ffôn symudol Orange yng Ngheredigion.

Y mae yng Ngheredigion un ar ddeg ar hugain o feini ag arysgrifau arnynt.

O sylwi'n fanylach ar sefyllfa'r Gymraeg mewn ysgolion cynradd gwledig yng Ngheredigion, sy'n nodweddiadol o rannau gwledig eraill o Gymru, gwelir effeithiau'r newidiadau a grybwyllwyd yn glir, a hynnyn sicr yn achos pryder.

Dihewyd Plwyf a phentref yng Ngheredigion yw Dihewyd.

Y MAE trigain a deg o hen eglwysi yng Ngheredigion, deugain ohonynt wedi eu cysegru i seintiau Celtaidd; y mae'r mwyafrif wedi cadw eu henwau gwreiddiol.

Gellir cysylltu'r enw ag enwau afonydd cyffelyb, megis Hoddnant ym Maesyfed, Morgannwg a Phenfro, Hoddnan ym Morgannwg a Hoffnant yng Ngheredigion.

Yn ddiweddar yng Ngheredigion, er enghraifft, cafwyd sefyllfa lle roedd yr Archwilydd Dosbarth wedi paratoi adroddiad a oedd yn ffafrio un opsiwn penodol - opsiwn a fyddai'n golygu cau nifer o ysgolion gwledig y Sir.

Y mae deg o eglwysi yn dwyn ei enw ef yng Ngheredigion.