Mae Sian Howys, aelod amlwg o Senedd Cymdeithas yr Iaith Gymraeg, sydd hefyd yn weithwraig gymdeithasol yng Ngwynedd wedi anfon llythyr at Rhodri Morgan y Prif Ysgrifennydd sy'n galw ar i'r Comisiynydd Plant a apwyntir yng Nghymru i fod yn berson dwyieithog.

Mae hyn yn amlwg iawn wrth edrych ar y diwydiant defaid yng Nghymru.

Dyma swm a sylwedd ein perthynas â'r cyhoedd yng Nghymru ac mae hynny'n gosod cyfrifoldeb mawr ar ein holl staff.

Crynhoi'r cyfan ynghyd ( drwy gyfrwng cerddi'r Eisteddfod yn ystod dau ddegawd olaf y ganrif ), a diweddu'n weddol optomistaidd ar ôl canrif gythryblus, gan edrych ymlaen at gyfnod newydd cyffrous yn hanes Cymru, ond gan sylweddoli ar yr un pryd fod problemau yn bod yng Nghymru o hyd, ac y bydd sawl brwydyr i'w hymladd yn y dyfodol.

I raddau, maent hwy hefyd yn debyg iawn i gymunedau'r Oesoedd Canol, neu'n hytrach i gymunedau'r oesoedd Celtaidd yng Nghymru - cyfnod y tywysogion i'r dim.

Fel y mae hi yn drai ar ein heglwysi yng Nghymru.

Mae'r un peth yn wir i bob tîm yng Nghymru, wrth gwrs.

Mae nifer o'r rhaglenni hyn yn adlewyrchu cryfder BBC Cymru o ran newyddiaduraeth materion cyfoes, ac roedd hyn yn amlwg trwy gydol y flwyddyn gyda chyfraniadau i ddarllediadau ar radio a theledu o ddigwyddiadau megis yr Uwch-gynhadledd Ewropeaidd yng Nghaerdydd, a phrif raglenni dogfen ar y teledu megis Place of Safety, am yr ymchwiliad i gam-drin plant yng Ngogledd Cymru, ac In The Red Corner, a ddilynodd gystadleuaeth arweinyddiaeth y Blaid Lafur yng Nghymru.

Hyd at hynny yr oedd y Blaid wedi datblygu fel ymbarel i'r cwbl o'r mudiad cenedlaethol yng Nghymru.

Dechrau gwaith Comisiwn Crawford i ddarlledu yng Nghymru.

Deddf a fyddai yn cydnabod y Gymraeg fel iaith swyddogol yng Nghymru, yn ymestyn i'r sector breifat (dyna pam y targedwyd blychau ffôn BT) ac a fyddai yn effeithio hefyd ar faes technoleg gwybodaeth.

Gyda'r gwin (y Pino-shite o Chile) bellach yn llifo, cafwyd trafodaeth hir a ffyrnig hyd yr oriau mân ar safonau newyddiadurol yng Nghymru.

Ein tuedd ni, yma yng Nghymru, pan yn cyrraedd ffordd drol yw arafu a rhoi'r car mewn gêr cyn lleied a phosib.

Cyfeirlyfr ar bob lefel o lywodraeth yng Nghymru.

Bu'r blasuron Groeg a Lladin yn sylfaen i addysg yng Nghymru, fel yng ngweddill Ewrob, o'r Oesoedd Canol hyd y ganrif ddiwethaf.

Ond fe gollir popeth a fu'n werthfawr erioed gennym yng Nghymru os â Hitler ymlaen i ychwanegu eto at y galanastra a wnaed ganddo'n barod; ni buasai'n bosibl i mi nac i tithau, gyfaill, a fagwyd yn nhraddodiadau rhyddfrydig a dyngarol Cymru, fyw o gwbl mewn unrhyw wlad a orchfygwyd ganddo ef na chan Mussolini lwfr na chan Franco grefyddus.

Gellir dadalau fod cynifer o systemau amaethu yng Nghymru ag sydd o ffermydd, ac mae hyn yn adlewyrchu'r cyfuniad o ddylanawadau lleol sy'n effeithio ar ffermydd unigol.

Cytundeb eang (75%) y dylai'r Gymraeg a'r Saesneg gael statws cyfartal yng Nghymru.

Bu agor ar y Sul yn destun trafod yng Nghymru unwaith eto.

Ni allaf feddwl am unrhyw wlad arall yn y Gorllewin oddi ar yr unfed ganrif ar bymtheg, ddim hyd yn oed wlad Babyddol, lle y tra-arglwyddiaethwyd mor llwyr ar y gair printiedig gan weithiau crefyddol ag y gwnaed yng Nghymru'r ganrif ddiwethaf.

Beth felly yw y sefyllfa yng Nghymru.

Anglicanaidd yng Nghymru yn dod i rym, ond oherwydd y Rhyfel ni weithredwyd y ddeddf hyd 1920.

Ein cais yn syml yw ar i'r Cynulliad ddatgan - yn ystod ei thymor cyntaf - fod y Gymraeg yn iaith swyddogol yng Nghymru.

A allech ddychmygu un o'n swyddogion pwysig yn dweud, "Y Gymraeg yw'r peth pwysicaf yn y Cwricwlwm Cenedlaethol yng Nghymru%?

Er bod nodweddion a dosbarthiad y prif fathau yn adlewyrchu'r sefyllfa gyffredinol yng Nghymru mae'r patrymau o fewn ardaloedd yn fwy cymhleth.

Cynllun amherthansol a thegan mawr drud yw'r cynllun i gael pictiwrs teithiol yng Nghymru, yn ôl rheolwyr rhai sinemâu.

Mae rhai wedi codi amheuon ynghylch ymarferoldeb darparu gwasanaeth cyfieithu ar y pryd yn y Cynulliad gan honni hwyrach nad oes digon o bobl ar gael gyda'r arbenigedd yma yng Nghymru.

Nid dim llai na chwyldroad yw adfer yr iaith Gymraeg yng Nghymru heddiw.

Er ei fod yn offeiriad yn yr Eglwys Babyddol, yr oedd yn ŵr priod, fel llawer iawn o offeiriaid eraill yr oes yng Nghymru.

Cymysgedd yr ydw i'n dechra amau y byddai o ddirfawr les i Gruff acw wrthi - achos mai fo ydy'r unig ddyn yng Nghymru, synnwn i ddim, sy'n cwyno ei fod o wedi blino gormod a bod ganddo fo gur yn 'i ben ar yr un pryd.

Amcan y Blaid Genedlaethol yw - nid cadw'r Gymraeg fel ffetish yng Nghymru - ond ci gwneud hi'n bosib i bob Cymro fyw bywyd llawn, gwaraidd, dedwydd, cain.

Fel y dywed Islwyn Lake, Cadeirydd Cymdeithas y Cymod yng Nghymru, yn ei Ragair i'r gyfrol hon, gwnaeth Dr Gwynfor Evans gymwynas â ni wrth gofnodi "stori'r dystiolaeth heddwch" mewn dull mor hwyliog a hwylus.

Nid yw'r un o'r papurau ymgynghori yn cyfeirio at ddyfodol hyfforddiant mewn swydd, nac yn enwedig sut y gellir darparu digon o athrawon (a darlithwyr mewn colegau addysg bellach ac uwch) a fydd yn medru gweithio trwy gyfrwng y Gymraeg ac yn medru cyflwyno'r Gymraeg fel ail iaith i'r holl ddisgyblion a myfyrwyr eraill yng Nghymru.

BBC Cymru Wales yw'r unig ddarlledwr sy'n cynhyrchu gwasanaethau yn y Gymraeg a Saesneg ar radio, teledu ac ar-lein, gan adlewyrchu bywyd a thalentau Cymru yn eu holl amrywiaeth mewn rhaglenni a gynlluniwyd yn benodol ar gyfer cynulleidfaoedd yng Nghymru.

Ar hyn o bryd mae grŵp yn Lloegr yn ymgyrchu yn erbyn y cynllun, sef yr Ilusu Dam Campaign, ond y mae ymgais i sefydlu grŵp tebyg yng Nghymru - yn arbennig o gofio am y cysylltiad agos â phrofiad Tryweryn.

Ac os yw ysgrifennu a siarad Saesneg cywir yn bwysig yn Lloegr, onid yw ysgrifennu a siarad Cymraeg cywir yn bwysig yng Nghymru?

Beirniadwyd yr ysgolion yn arbennig gan Symons yn yr Adroddiad ar Frycheiniog, Maesyfed a Cheredigion am eu diffyg sylw i hyfforddiant moesol a oedd, yn ei farn ef, mor hanfodol yng Nghymru.

Ni fyddai'n dderbyniol i'r Pwyllgor petai'r ymwneud presennol yn y broses hon sydd gan athrawon a thiwtoriaid dosbarth o bob awdurdod lleol yng Nghymru yn cael ei leihau.

Mae'n siŵr bellach fod rhywrai o'r darllenwyr wedi ail gynhyrchu darluniau yn llygad eu meddwl o'r mawnogydd welsant wrth deithio tros ucheldiroedd, ac yn îs i lawr o ran hynny hefyd, digon yng Nghymru heb sôn am rannau eraill o Brydain, ond rhaid sylweddoli nad yw pob math yn addas.

Fe ddylai pawb sy'n ennill ei fara yn y cyfryngau yng Nghymru ddarllen y gyfrol yma.

Mae'n terfynu'r traethawd drwy son am Geiriog fel bardd gwladgarol: 'yr oedd yn nofio ar donau y llanw gwladgarol sydd yn cryfhau yng Nghymru bob dydd.'

HTV yn gyfrifol am deledu annibynnol yng Nghymru yn lle TWW.

Gwelir Gwyddau Dalcen-wen yn ymweled heddiw â Gwarchodfa Ynys las yn y canolbarth, ac â rhai ardaloedd eraill, ond prin iawn yw'r rhywogaethau eraill yng Nghymru.

Gosododd deledu Saesneg yng Nghymru ar lefel newydd, gan gyflwyno dulliau newydd o weithio, talent newydd ac ategu ein gwasanaeth analog yn llawn.

Mae peth o'r clod yn ddyledus i Blas y Cilgwyn ei hun, sef y plas yn Adpar, Castellnewydd Emlyn, ergyd carreg o'r wasg argraffu gyntaf yng Nghymru.

Mae bwriad i adeiladu stadiwm newydd yn Nulyn ac yng Nghymru mae Stadiwm y Mileniwm.

Gall hi adael hynny i'r awdurdodau lleol Cymreig a'r pleidiau politicaidd yng Nghymru.

Deffrôdd y Times ar unwaith i ddweud y dylid ymarfer '...' yng Nghymru, cyn iddi hithau godi Cynghrair Tir a throi'n ail Iwerddon.

Anfonodd Duw ei Fab Iesu i'r byd yn gyflawn o'r bywyd perffaith i'n dysgu amdano ac i'n gwahodd bawb, gwerinoedd yr holl ddaear ,i mewn i'w Deyrnas ei Hun." Oblegid ei fod yn gweld "Gormes gyfalafol-imperialaidd yn caethiwo plant y Tad yng Nghymru ac yn eu difreinio%, meddai Gerallt Jones, "Y mae'n genedlaetholwr Cymraeg o Gristion".

Mae hon yn foment dyngedfennol sy'n dangos yn glir bellach mai twyll oedd datganoli i hwyluso gweinyddu polisiau Llundain yng Nghymru, yn hytrach na chymryd y cam cyntaf tuag at ffurfio polisiau datganoledig gwirioneddol Gymreig.

Galw ar i'r Cynulliad osod esiampl dda drwy weithredu'n hollol ddwyieithog ac ysytyried effaith pob polisi ar bobl ifanc yng Nghymru.

Dim ond un agwedd o'r dirywiad yng Nghymru yw argyfwng yr iaith.

Fel yr oedd darllenwyr yr Almanaciau gynt yng Nghymru yn ymhe/ l ag arwyddion y sidydd neu'r sodiac, dengys y colofnau poblogaidd mewn papurau Cymraeg a Saesneg y diddordeb mawr sydd heddiw (yn arbennig ymhlith merched) mewn astroleg - credu neu led-gredu yn arwyddion y planedau a darllen horosgôb - yr un hen awydd am gael gwybod yr anwybod.

Cafodd budd llawn y buddsoddiad ychwanegol o £6 miliwn a wnaed gan y BBC yng Nghymru, yng ngoleuni datganoli, ei weld a'i glywed ar draws pob un o'i wasanaethau.

Darperir pecyn integredig i godi hyder athrawon yn eu defnydd o TGCh ar draws y cwricwlwm yn dilyn cynllun NOF Ystyrir yrhaglenni teledu a'r ddarpariaeth Arlein, CD ROM a phrint fel un pecyn a fydd wedi eu teilwra'n benodol i gwrdd ag anghenion athrawon yng Nghymru trwy gyfrwng y Gymraeg.

Awgrymwyd i mi yn ddiweddar gan amryw o garedigion y LLENOR mai da fuasai cael nodiadau bob chwarter gan y Golygydd ar bynciau'r dydd yng Nghymru ac yn gyffredinol.

Fe ddigwydd dihewyd mewn enwau lleoedd eraill yng Nghymru hefyd.

Bwriad y tasglu sy'n cwrdd ym Mhen-y-bont yw lleddfu'r ergyd i'r diwydiant yng Nghymru.

Mae'r rali yng Nghymru am y tro cynta a dwi'n mwynhau hynny.

O safbwynt cyfnewidiad cymdeithasol yr oedd Rheolau a Dybenion y Cymdeithasau Neillduol yn mhlith y Bobl a elwir y Methodistiaid yn Nghymru yn dra arwyddocaol.

Arwyddai marwolaeth John Davies (Mai 15, 1644) ddiwedd pennod yn hanes llên yng Nghymru.

Mae bodolaeth cynlluniau iaith yn brawf fod angen cynllunio bwriadol ar gyfer y Gymraeg ond nid ar gyfer y Saesneg wrth ddarparu gwasanaethau dwyieithog yng Nghymru.

Ceir cofebau a chroesau o garreg sy'n dyst i weithgarwch Cristnogol cynnar ac adlewyrchir enwau'r saint yng Nghymru mewn enwau lleoedd megis Llandeilo, Llanddewi, Llansantffraid.

Gwir bod yna lenorion yng Nghymru o hyd sy'n ddigon ffodus i gael y Gymraeg yn famiaith, ond y maen nhw dan bwysau hefyd.

Mae goff ar gael i fwy o bobol yng Nghymru nawr, ond mae'n dal i gael ei gweld falle'n elitaidd.

Hen blasdy gyda'r ucha o'r môr yng Nghymru - wedi ei adeiladu fel plas saethu i fyddigions troad y ganrif.

Dyma rywbeth newydd yn Gymraeg, er nad yw'r teitl yn datgelu hynny, sef llyfr ar Ieithyddiaeth, pwnc nad yw wedi cael llawer iawn o sylw yng Nghymru hyd yma, ac y mai'n dda ei gael.

Dilynwch y cysylltiadau ar y dudalen hon i ddarganfod mwy am y ffordd mae'r BBC yn cael ei redeg yng Nghymru, a sut i gysylltu a ni.

Casglodd y cyfarwyddwr artistig Michael Bogdanov y dalent orau yng Nghymru ynghyd gan gynnwys Shirley Bassey, Tom Jones, Charlotte Church, Jonathan Pryce, Ioan Gruffudd, Lisa Palfrey, Angharad Rhys a Dennis O'Neill.

Mae gwaith y chwaraewyr yn y gymuned yn gwneud Cerddorfa'r BBC yn uniongyrchol berthnasol i fywydau llawer o bobl yng Nghymru – yn enwedig y rheiny nad ydyn nhw hwyrach wedi tywyllu drws neuadd gyngerdd o'r blaen.

Er mor ddiddorol ac atyniadol yw rhai o'r ffresgoau a'r ffenestri hyn, y gellir eu gweld o hyd mewn ambell eglwys yng Nghymru a gwledydd eraill, ni ellid honni ar unrhyw gyfrif eu bod yn ddigonol i gymryd lle darllen y Beibl a myfyrio arno.

Dyma'r math o gymdeithas, a fodelwyd yn glos ar y gymdeithas yn 'yr hen wlad'; y ceisiodd y wasg ei gwasanaethu, ac nid yw'n syn mai'r cylchgronau enwadol a lwyddodd orau, fel yng Nghymru ei hun.

Argraffwyd holiadur ynglŷn â'r ysgolion Sul yn y ddwy iaith yn y prif gylchgronau a newyddiaduron yng Nghymru, gan of yn i bawb lenwi'r manylion perthnasol yn barod erbyn y deuid heibio i'w casglu.

'ofynwn i chi felly sianelu'r gwariant ychwanegol yng Nghymru drwy'r Awdurdodau Addysg Lleol ar gyfer datblygu gwasanaethau ar lefel sirol i gefnogi ysgolion e.e. athrawon symudol sy'n arbenigo ar ddysgu Cymraeg a phynciau eraill, canolfannau adnoddau a hybu cydweithio rhwng yr ysgolion.

Nodwedd arbennig y cyfarfodydd hyn, fel ym mhobman yng Nghymru ar y pryd, oedd fod pobl yn cymryd rhan yn ddigymell, llawer ohonynt yn bobl nad oeddent wedi cymryd rhan yn gyhoeddus erioed o'r blaen.

Gwyddom yng Nghymru o brofiad chwerw a phoenus bod mwy i ddemocratiaeth na bwrw pleidlais pob pum mlynedd.

Fel yr oedd Thomas Jones Llanuwchllyn, a roes wasanaeth mor wiw i lywodraeth leol yng Nghymru ac i'r Eisteddfod Genedlaethol.

Dyma'r cyfnod pan gollodd Cymru gannoedd o'i phobl ieuainc ddisgleiriaf, y bechgyn a'r genethod a ddaeth allan o'n colegau a'n prifysgolion, ac a orfodwyd i fynd dros y ffin i Loegr i chwilio am swyddi am nad oedd gwaith ar eu cyfer yng Nghymru.

Arweiniad i hanes y Rhufeiniaid yng Nghymru, ar gyfer y darllenydd cyffredin.

Er gwaethaf anogaeth y Times, papur Llundain, i Ymneilltuwyr ymatal rhag ymroi i goffa/ u marw Barrow, Greenwood a Penry, 'those misguided men', ni fynnai arweinwyr yr eglwysi yng Nghymru wrando.

Etholwyd Keir Hardie yn aelod seneddol cyntaf y blaid newydd yng Nghymru ym Merthyr Tudful ym 1900.

Enwi'r Drenewydd ym Mhowys yn ail o'r trefi newydd yng Nghymru.

Cred Cymdeithas yr Iaith Gymraeg fod lle unigryw ac arbennig i'r iaith Gymraeg yng Nghymru fel priod iaith Cymru ac y dylid cydnabod yr egwyddor hon yn swyddogol mewn deddf gwlad.

Digwydd enwau anifeiliaid ac adar pur gyffredin mewn enwau hen dafarnau yng Nghymru ac y mae'n debyg fod arwydd yn dangos llun yr anifail neu'r aderyn yn crogi y tu allan i'r dafarn gynt.

Cafodd yr unig bwll nofio yng Nghymru, o safon Olympaidd, ei chwalu o'r neilltu er mwyn gwneud lle i'r deml rygbi newydd y byddai Graham Henry yn Archoffeiriad ynddi.

A wna'r Iaith Gymraeg yn unfraint â'r Iaith Saesneg ym mhob agwedd ar Weinyddiad y Gyfriath a'r Gwasanaethau Cyhoeddus yng Nghymru.

Bu protestio yng Nghymru a ffurfiwyd mudiad Cylch Dewi, y gr^wp protest cyntaf yn ymwneud â darlledu yng Nghymru.

O ran chwaraeon, cafwyd darllediadau cynhwysfawr o fyd pêl-droed yng Nghymru gan BBC Cymru, o'r lleol i'r rhyngwladol, yn ogystal â dangos gêmau'r ddau brif glwb rygbi, Caerdydd ac Abertawe.

Arweinlyfr annibynnol i fannau bwyta yng Nghymru.

A yw hi'n bryd i ni ystyried pwysigrwydd y pentrefi "pasio drwodd" 'ma yng Nghymru?

Ond dwi wrth fy modd yma; mae'n fywyd hollol wahanol - y pace yn slofach, fel oedd hi yng Nghymru, mae'n siwr, hanner can mlynedd yn ôl.

Ni welir llawer o hyn yng Nghymru.

Ar ôl dehongliad llawn bywyd o Land of Hope and Glory, daeth y digwyddiad yng Nghymru i ben gyda'r emyn Calon Lân a gyfansoddwyd yn Abertawe wedii ddilyn gan Hen Wlad Fy Nhadau ac arddangosfa tân gwyllt drawiadol.

Mae miloedd o bobl yng Nghymru na chawsant gyfle teg i ddysgu'r Gymraeg tra yn yr ysgol ac sy'n dymuno cael cyfle yn awr i ddysgu'r iaith.

Mae yna le o hyd felly i ganu traddodiadol yng Nghymru ac mi fydd y cystadlu ar y llwyfan nos Sadwrn yn para tan yr oriau mân.

m : dwi'n teimlo'n anghysurus iawn iawn i'n wrthgrefyddol yng nghymru oherwydd mi wn wn i'n brifo ac yn tramgwyddo pobl ddiffuant iawn.

Cynnal y Refferendwm cyntaf i benderfynu a ddylid agor tafarndai ar y Sul yng Nghymru.

Galwodd Mrs Q D Leavis, gwraig y beirniad F R Leavis, sylw at ryfeddod y dosbarth hwn yn Lloegr, ac nid oedd ei ryfeddod yng Nghymru yn llai.

Caiff dyletswyddau y Cyngor Darlledu eu rhestru yn Siartr y BBC. Yn fyr, maent yn cynnwys: sefydlu a monitror farn gyhoeddus am raglenni a gwasanaethau drwy ymchwil cynulleidfa; cynghorir BBC ar sut mae'r amcanion yn adlewyrchu buddiannau Cymru; cynorthwyor Gorfforaeth i lunio amcanion, eu monitro a helpur gwaith o ddosrannu cyllid ar gyfer rhaglenni a gwasanaethau o fewn cyllideb gyffredinol Cymru; cyflwyno barn i'r BBC os oes newid arwyddocaol yn sail adnoddur Gorfforaeth; gwneud yn siwr fod unrhyw sylwadau, cynigion a chwynion a wneir gan gynulleidfaoedd yng Nghymru yn cael eu trin yn addas; adolygu a mynegi barn am raglenni â gynhyrchir gan BBC Cymru fel rhan o'r Adolygiad Perfformiad Blynyddol; gwneud yn siwr fod anghenion talwyr y ffi drwydded yn cael eu diwallu yn gyffredinol; gwneud sylwadau ar y cyd-destun cystadleuol a gwleidyddol yng Nghymru i'r graddau y maen effeithio ar raglenni a gwasanaethau BBC Cymru.

Bu Alison Quinn hefyd yn ymweld â Mexico a Montserrat i recordio rhaglenni oedd yn edrych ar y gwaith elusennol a wneir gan Gymry ym mhob cwr o'r byd yn For Love Not Money, tra y teithiodd y gohebydd materion cymdeithasol, Gail Foley, i Chernobyl gyda grwp o blant o'r ardal yn dychwelyd adref ar ôl gwyliau yng Nghymru, i weld sut y mae trychineb 1986 yn parhau i effeithio ar eu bywydau bob dydd.