Ond llenor yn unig a fedrai ysgrifennu Cartrefi Cymru, neu'r ysgrif honno "Fy Nhad" yn Clych Atgof.

Yn y blynyddoedd hynny byddai llawer yn mynd i'r traeth o ddiwedd Ebrill hyd ddechrau Mehefin i ddal llymriaid, a chawn innau godi gyda'r wawr i fynd efo 'Nhad - y fo yn palu efo fforch datws a minnau'n dal y llymriaid arian, gwylltion a'u rhoi yn y bwced.

Becws bach oedd gan fy nhad ym mhentref Aberffraw yn Sir Fôn, ac yno y galwai pawb ar eu ffordd i'w gwaith.

Arferai 'Nhad ac amryw eraill osod cefnen - lein hir a bachau arni- i bysgota a defnyddient lymriaid yn abwyd.Dalient lawer o bysgod:lledod, draenogiaid a chathod mor yn bennaf.

"Roedd fy nhad yn golier ac mi fu+m i yn gweithio fel Bevin Boy am dair blynedd cyn mynd i'r Coleg Normal ym Mangor.

Clop, clop, un o'r drymiau mawr - fy nhad wedi cyrraedd adref o'i waith.

'Roedd Williams Post yn giamstar ar drin 'teledai' a chanddo fo y prynodd nhad un.

Ganed fy nhad ym Mhen-dre, Ty Nant, Plwyf Llangwm, fferm fechan oddeutu hanner milltir o Benyfed.

"Rwy'n dechrau deall 'nhad," meddai wrth y cŵn.

"Popeth yn iawn,' meddai fy Nhad-yng-nghyfraith, "Mi â' i â chi i orsaf Euston.' A dyma gytuno ar hynny.

'Champion,' meddai fy nhad.

Wil yma am oriau yn canu grwndi - mae'n hoff iawn o gadair 'Nhad.

'Roedd gan fy nhad lais da, ac yn ôl ffasiwn yr amserau mi fyddai'n canu weithiau a'm mam yn cyfeilio iddo wrth y piano.

Roedd fy nhad yn ddyn o egwyddor.

"Roedd fy nhad gyda'i anffurfioldeb arferol yn dymuno i mi atgoffa Miss Davies fod perffaith ryddid iddi ddod â ffrindiau neu deulu i aros yn y fflat unrhyw adeg, ond os bydd rhywun yn dod yno i fyw ar sail fwy parhaol, efallai y byddai hi garediced â gadael iddo fo gael gwybod er mwyn iddo gael trefnu ynglŷn â'r rhent.

Nhad wedyn yn trio codi'r blancedi efo'r llaw oedd yn dal y 'long johns', ia dyna'n union ddigwyddodd, fe ddisgynnodd y 'long johns' am ei draed, a nhad yn sefyll yng nghanol y 'stafell yn union fel daeth i'r byd.

Fel plentyn 'roeddwn wrth fy modd yng nghwmni nhad, ac i Gerrig Duon yr awn ni efo fo bob cyfle gawn i, mynd ar ffrâm y beic ar draws 'camp Mona'.

Clywais i fy nhad yn dweud ei fod wedi anfon gair at ddyn o'r enw Rhisiart Roberts yn Washington ynghylch cael gwaith iddo yno.

PORTREAD FY NHAD - Elsie Morgan, Bow Street

Adroddai fy nhad amdano yn ymweld a chymydog adeg y Nadolig.

Nhad yn chwilio a chwilio, yna "Lle dudoch chi ma' nghrys i Jini?" Mam yn cymryd pwffiad oddi ar y pwmp oedd ganddi i'w helpu anadlu cyn ateb, "Wel, yn yr 'airing cupboard' Charles".

Roedd nhad a Dai Sam a brodyr fy mam, sef Thomas,David a John i gyd yn gweithio ym Mhwll Tynybedw hefyd.

Gallaf dystio'n debyg am fy nhad.

Oedd y ddau deulu yn ffrindiau erioed a phump oed oedd fy nhad pan dorrodd y dant cynta i fy mam.

Fydd dim iws i chi fynd wedi iddo foddi!' Cychod a chychwyr oedd o'm cwmpas bob dydd, a chwch wedi i 'Nhad ei wneud oedd un o'r teganau cyntaf a gefais.Fel bron bawb o'r dynion lleol, 'roedd gan fy Nhad gwch, a chofiaf yn dda am Elizabeth fy chwaer a minnau yn hwylio efo fo.

Gyda llawer ebychiad o 'Ie, ie, rwy'n cofio Nhad yn dweud,' a 'Dyna oedd y stori glywes i gyda Mam, druan,' gwrandawyd arno'n rhestru gweithredoedd y tadau.

Wedi'r cyfnod o ddwy flynedd yn astudio Anatomeg bu+m yn ffodus iawn o ennill ysgoloriaeth fechan ac roedd hon yn werthfawr yn fy ngolwg gan fy mod hyd hynny wedi dibynnu'n gyfan gwbwl ar fy nhad am gefnogaeth ariannol.

Roedd gan bob un ei waith yn y cwt a gwaith fy nhad oedd ei frwsio.

'Anobeithiol: meddai 'nhad.

Nid tafodiaith y Cei oedd tafodiaith yr aelwyd a chlywn gryn dipyn o Welsh English y Rhondda o enau fy mam a 'nhad.

Mi fuo' nhad yn hynod o garedig efo plant y fro y pryd hynny (a wedyn o ran hynny).

Nhad yn gweiddi'n uwch 'Cysgwch hogia'.

Gofynnais iddo tybed a fuasai yn medru cael lle imi, a dywedodd y gyrrai air i Mr Owen, y met, i ofyn.Addawodd hefyd ddod i gael gair efo 'Nhad a Mam.

Na, fe ddyle nhad fod wedi cyhoeddi llawer, llawer mwy.

Gadael llonydd i nhad yn y r ardd.

'Roedd yr hyn ddigwyddodd wedyn fel ffars Brian Rix; nhad yn neidio o'i wely, y tŷ'n ysgwyd, drws ystafell gysgu mam a nhad yn agor a chau, drws ystafell gysgu ni yn agor, yr ystafell fel bedd, Wili a Glyn yn y gwely mawr yn cuddio o dan y blancedi a finna yn y gwely bach un lygad ar agor yn gwylio'r digwyddiadau, a gweld nhad un llaw yn dal y 'long johns' i fyny a belt yn y llaw arall yn colbio'r gwely.

Fodd bynnag yn ôl i'r noson hwyr: nhad yn gweiddi o'r stafell gysgu - "Cysgwch hogia%.

Hanai fy nau dad-cu o sir Gar Thomas Griffiths o Lannon, Llanelli a Thomas Bowen o'r Pwll, Penbre yn agos i Lanelli, a'm mam-gu o du fy nhad, Dinah Davies o'r Bwlchnewydd, Llannewydd, yn ymyl Caerfyrddin.

Fy nhad oedd biau'r busnes.

Nansi oedd wedi ngwahodd i yn y Cwrdd nos Sul trwy nhad.

LIWSI: (Wrth y gynulleidfa) 'Chi newydd gael cipolwg prin iawn ar 'y nhad yn effro.

Mi addawodd Tom Ellis, Tan Bwlch, fynd efo nhad a'r hogia i weld un yn Llannerchymedd.

'We'll talk about it again,' meddai fy nhad, gan ysgwyd ei ben yn araf.

'a byddai pregethau lu ar ei gof yn cael eu gweu yn sgwrs ddiddorol, tra byddai nhad yn porthi yma ac acw fel bo cyfle, a chario ymlaen â'r gwaith yr un pryd.

Clywais mam a nhad yn sôn llawer amdanynt.

Pan glywodd fy nhad hyn, dywedodd, 'Mi fydd yn difaru ar hyd 'i oes.' Ond nid felly y bu hi.

Dileodd y rhain lawer iawn o ddiflastod beunyddiol y gorchwylion cyffredin - golchi, glanhau, gwresogi, smwddio, coginio, cadw bwyd, ac i mi eillio, oedd yn gas beth gen i a fy nhad, gyda'r asarn hen ffasiwn.

“Fy nghof cynta pan yn blentyn oedd gweld fy nhad yn ei wisg llongwr,” meddai Hywel, a fagwyd ym Môn.

'Roedd o a 'Nhad tua'r un oed ac yn gyfeillion bore oes.

'Lle rwyt ti'n mynd?' meddai 'nhad wrth weld Dic yn pacio'i fag.

Fe gymerodd fy nhad y cyngor ac mewn llai na chwe mis mi ddois ymlaen er mawr foddhad iddo.

Byddai fy nhad yn galw Ede arni neu weithiau Edie.

Lawer tro y clywais nhad yn dweud ei fod am anfon map i Manweb er mwyn iddyn nhw ffeindio'i ffordd i Fodffordd.

"Pam oedd golwg mor ofnadwy ar 'nhad, gyda'i jersi yn wlyb ac yn dyllau i gyd?

'Y nhad ydi hwn.

"Ond does neb ond 'nhad a all ddweud sut y daeth o'r cae i'w wely," meddai wrth y gwningen pan roddodd fwyd iddi yn ystod y dydd.

Roedd fy nhad yn digwydd trafod y tywydd gyda fo ar fore rhewllyd yn Ionawr.

Fe ddywedodd nhad lawer gwaith yn gyhoeddus nad oedd y tŷ o'r gwneuthuriad gorau, a fod yna gap rhwng y ffenest a'r parad.

'Doedd clywed mam a nhad yn ffraeo byth yn ein poeni ni fel plant, gan y gwyddom i sicrwydd na fyddai'r ffrae yn para yn hir iawn, mi fydda sylwadau doniol nhad, neu rhyw edrychiad slei, yn toddi mam.

Wel wrth gwrs da' chi'n gorfod cofio mai Sais Gymry oedd fy rhieni i ynte a phan symudodd fy nheulu o Gaerdydd, wel Morgannwg, i Gaergybi roedd fy nhad yn swyddog ar y llongau ac roedden ni yn ymdroi ymhlith y Saeson neu'r Sais Gymry ynte.

Rydw i'n cofio fel petai o'n ddoe dyn bach o'r enw Dafydd Bach Goch, arbenigwr yn ei grefft, yn sefyll o flaen cwt fy nhad a gofyn iddo, 'Sut mae Willie bach yn dod ymlaen?'

Doedd Gruffydd Hughes yn fawr o longwr a doedd fy nhad yn fawr o chef; ond ei fod yn ddigon ffodus i fedru gwneud tipyn o beef tea i'w gyfaill, oedd yn ei wely yr holl ffordd o New York i Lerpwl!

"Ma'ch trefen chi," meddai hi wrth nhad sawl gwaith, "yn mynd yn fwy o Gyrdde Pregethu bob 'dy, a 'rych chi'n disgwyl diwygiad ymhob math o gyfarfod.

'William Davies' oedd enw tad fy nhad, ac y mae gennyf gymysgedd rhyfedd o atgofion amdano.

'Dwi'n mynd i'r chwarel i ddysgu crefft fy nhad - gwneud setia'!'

Tŷ cyngor digon cyffredin i deulu digon cyffredin, a dyn bach cyffredin oedd nhad, pen y teulu.

Ni welid fy nhad fyth yn yr ysgol Sul yn y Cei.

"Yr argian fawr, trowsus 'nhad!" meddai'r dyn pan welodd Rex yn dychwelyd ato'n cludo rhywbeth yn ei geg.

Nhad yng nghyfraith yn dechrau combeinio'r ŷd.

Nid oedd ond fy Nhad ac Ann y forwyn i wneud bwyd.

"Be ydi mêc fy nghrys i Jini?" Mam druan yn atab "Dwfal", a medda nhad fel ergyd o wn - "Tydw i'n 'dwfalu' fama ers oriau!" Saib - nhad, mam, a ninnau'r plant yn sylweddoli beth oedd o wedi'i ddeud, a phawb fel côr adrodd 'Steddfod Genedlaethol yn chwerthin efo'n gilydd.

Yn y cyfamser, 'roedd nhad yn awyddus iawn i brynu set

Cafodd 'nhad strôc neithiwr!" gwaeddodd y mab i'r ffôn wrth of yn am help.

Yr oeddwn wedi croesi bwlch mwy difrifol na bwlch Val Viola cyn i'r newydd am fy nhad ein cyrraedd.

Fe wyddai'n iawn mai fi oedd ei fab, ond doeddwn i ddim mor siŵr mai yntau oedd fy nhad.

(Troai fy nhad yn ei fedd pe gwyddai beth wy'n mynd i'w ddweud yn awr ar goedd gwlad am yr hen lanc duwiol - dyn da oedd y Parch.

Mae fy nhad ar streic ac ychydig iawn o arian sy'n dwad i'r tŷ rwan.

Pan ddaeth Catherine Pierce yma gyntaf i aros 'roedd fy nhad mor benderfynol a dieflig am gadw'i hen wraig fel y penderfynodd werthu'i stoc.

Ie, teithiwr garw oedd fy nhad.

"Ddaru 'Nhad ddim sôn wrthat ti am y cynlluniau ar gyfer y blanhigfa?' Naddo.

'Dwi'n cofio iddo wneud hynny mewn dwy fferm nid nepell o Fodffrodd sef, Cerrig Duon a Frogwy Fawr, ia fel yna y bydda nhad yn cael ei 'Supplementary Benefit'.

Ymddengys y medrai'r halen wella dyn hefyd, oherwydd credai fy nhad yn gryf iawn yn yr halen Epsom, ac fe gymerai Iwyaid ohono cyn gynted ag y teimlai'r oerfel yn disgyn arno.

Y bora arbennig hwn, a'r tywydd yn oer, mam yn ei gwely efo 'asthma' a ninnau'r plant yn ein gwelyau, neu'n chwara'n y llofft, dyma lais nhad fel angel o waelod y grisiau (parch i mam am ei bod hi'n sâl) "Lle ma' nghrys i Jini?" mam yn ateb â gwich yn ei llais, "Yn yr 'airing cupboard' Charles." Nhad yn rhuthro i fyny'r grisiau, 'roedd yr 'airing cupboard' ar y landing, dros ffordd i lle'r oedd Mam yn cysgu.

Braidd symud 'y nghoese fedrwn i 'neud, ac yn yr eiliade poenus hynny, fflachiodd y cof am ddamwain 'Nhad yn ôl i mi, a'r boen a ddioddefodd e am gyfnod mor hir.

A waeth i nhad heb ag achwyn oblegid llwyn y wermod lwyd chwwaith.

Yr amser hynny y byddai nhad yn siarad, a dweud straeon am hen gymeriadau Bodffordd a'r fro.

"Fe ddylai 'nhad fod yn dal i gysgu, a'r golau wedi diffodd," meddai wrtho'i hun gan frysio ymlaen i weld beth oedd o'i le.

Roedd y lluniau'n debycach i 'nhad nag i'r person anhysbys o'm blaen.

Fe'i ganed hi yn y Dinas, Rhondda yn ferch i Benjamin Rees o Eglwysilan ac Ann Butler o Landwyfog, Cwm Ogwr, ac yn Nhreorci, y Rhondda y digwyddodd i 'nhad a'm mam gael eu geni.

"Fe gafodd fy nhad ei feirniadu a'i ddilorni am ei fod wedi tynnu' r glowr i lawr oddi ar ei bedestal.

Ni byddai fy nhad yn caniatau i ni'r plant gario clecs neu glaps am neb o aelodau'r capel nac am unrhyw un o'r trigolion.

Un swllt ar ddeg a chwecheiniog yr wythnos, os cofiaf yn iawn, a dalai fy nhad am lety i mi a gofalai yntau wedyn anfon bagiad o datws a swej ac wyau a chig moch i'r hen wraig o dro i dro.

canlyniad y diffyg diwylliant llenyddol Cymraeg yn fy Nhad a'm Mam, oedd nad oedd ganddyn nhw ddim ohono i'w drosglwyddo i ni'r plant.

Rwyn teimlo bod 'nhad yma 'da fi o hyd.

Fodd bynnag, 'rydw i am geisio ateb cwestiynau sydd wedi eu gofyn lawer o weithiau i mi - "Ydi dy dad yn un mor ddoniol ar yr aelwyd ag ydi o yn gyhoeddus?" Neu bellach wrth gwrs "Oedd o?" (Ydi mae'n anodd dweud 'Oedd o?' am nhad.

Eisteddodd fy nhad ar flocyn o garreg a chael tynnu tri ar ddeg o ddannedd a mynd yn syth at ei waith.

Rhoes Waldo deyrnged i'w dad yn 'Y Tangnefeddwyr' Mae Gwirionedd gyda 'nhad meddai yn y pennill olaf, ac yn y trydydd, Angel y cartrefi tlawd Rhoes i 'nhad y ddeuberl drud : Cennad dyn yw bod yn frawd, Golud Duw yw'r awel fyd.

Y diwedd fu i Ann bwdu, i 'Nhad roi'r ffidil yn y to, ac i bawb fynd i'w wely'n gynnar gan anghofio popeth am y Nadolig am y tro hwnnw.

Sawl tro y ces i fy rhoi yn fy lle wedi i mi wneud sylwadau fel, "Ddim yn meddwl llawer o 'Pobl y Cwm' heno nhad," mi gawn yr atebiad "Pa bryd wyt ti am sgwennu pennod?" Wiw i mi chwaith ddweud fod actor neu actores ddim yn dda, neu mi fyddwn yn cael darlith am gynhyrchu drama deledu o'r top i'r gwaelod.

Mi roeddwn i wrth fy modd pan oedd hi'n bwrw glaw, gan y byddai nhad wedyn yn gweithio yn y stabal, neu'r tŷ gwair, neu'r beudy.