Mae deng mlynedd wedi mynd heibio er pan enillodd Alun Jones Wobr Goffa Daniel Owen gyda'i nofel Ac Yna Clywodd Swn y Mor, ac roedd cyhoeddi'r nofel honno flwyddyn yn ddiweddarach yn garreg filltir go bendant yn hanes y nofel Gymraeg.

Ond drwy gydol y nofel hon cawn ein paratoi'n ofalus gam wrth gam ar gyfer tro%edigaeth ysbrydol Harri.

Bu nofel arall o'i eiddo, Dr Jekyll and Mr Hyde, nid yn unig yn destun ffilmiau ond hefyd yn destun sawl parodi yn y sinema.

Heb i Hiraethog fynd heibio i'r cyntaf anodd fyddai ystyried ei chwedl yn nofel o gwbl; ac yn yr ail gam ceir datblygiad rhesymegol o'r technegau a'r deunydd gwrthdrawiadol a welir yn ei lyfrau eraill.

Nofel adnabyddus arall o'i eiddo oedd Kidnapped.

Mae'r nofel hon, a ymddangosodd cwta fis ar ôl ei farwolaeth, yn un o weithiau llenyddol mwyaf sylweddol ei gyfnod yn yr iaith Lydaweg.

Ond er mai apel gyfyngedig sydd i'r nofel mewn cymhariaethau, mae iddi role ddiwylliannol o bwys, ac mae'n bwysig nad yw'n cael ei gwasgu i farwolaeth am resymau economaidd yn unig.

Dangos y mae yn ei nofel nad oedd yn rhaid i hynny fod.

Mae Gwasg Gomer wedi cyhoeddi ymron ddeugain o'i lyfrau i blant, mwy nag un y flwyddyn, ac mae ganddo nofel ar ei hanner ar hyn o bryd!

Ar gyrion y nofel Gymraeg y bu gwleidyddiaeth - hyd yn oed yng ngwaith Kate Roberts a T.

Ac er y gellir barnu bod y dro%edigaeth ysbrydol yn un gonfensiynol iawn, y mae profiad o'r fath yn llawer llai dibynnol ar gyfundrefn resymegol y mae'n rhaid ei gweithio allan yn ofalus, ac mae hefyd yn nes at draddodiad y nofel Gymraeg y dylanwadwyd arni i gymaint graddau gan y cofiant.

Aeth John Griffith Williams a ni i gyfnod Owain Glyndwr yn ei nofel swmpus Betws Hirfaen.

Bywyd y Cymry a ymfudodd i Benbedw ar dro'r ganrif a gyfleir yn I Hela Cnau Marion Eames - y fwyaf darllenadwy o'r holl nofelau hanes, a chan ei bod yn ymdrin a chyfnod y mae atgofion amdano wedi'u trosglwyddo'n deuluol i'r awdures, mae'n pontio rhwng y nofel hanes a'r nofel gyfoes.

Pam nad yw'r nofel yn gwneud fawr mwy nag enwi'r gwir wrthddegymwyr - Ffranc Bryan y Bryniau, John Jones y Rhos Uchaf a Samuel Jones y Tŷ Glas?

Nofel yw Colette Baudoche sy'n rhoi hanes Ffrances ifanc o Metz, ar y ffin rhwng Ffrainc a'r Almaen.

Nid yw'n syndod yn y byd mai'r stori fer yn hytrach na'r nofel yw ffurf ryddiaeth fwyaf poblogaidd ieithoedd lleiafrifol.

Cracyr o nofel yw Noson yr Heliwr er bod angen rhybuddio nad yw'n llyfr i'w ddarllen os oes gynnych chi nerfau gwael neu galon wan.

Os yw'n haws i rai nesau at oes Llywelyn Ein Llyw Olaf trwy ddarllen nofel Marion Eames na llyfr hanes Beverley Smith, yna boed felly, ac efallai y bydd blas y naill yn codi archwaeth at y llall.

Rhaid cymryd y teledu a'r ffilm gymaint gymaint o ddifri fel cyfryngau a'r nofel neu'r ddrama lwyfan.

Nofel ar gyfer dysgwyr am newyddiadurwraig yn ceisio datrys dirgelwch.

Ymdrinia'r nofel hon â hen broblem oesol ac un sydd ar gynnydd heddiw yn ôl y sôn – sef trais o fewn perthynas.

Mae nofel olaf Hiraethog yn gymysgedd ryfedd o'r hen a'r newydd, y cryf a'r gwan.

Nofel wreiddiol yng Nghyfres Corryn yn trafod cyfnod yr Ail Ryfel Byd.

Honnir ar siaced lwch Y Gaeaf Sydd Unig Marion Eames, er enghraifft - nofel sy'n trafod cyfnod Llywelyn Ein Llyw Olaf : Er bod cymdeithas wedi newid yn ddybryd ers yr amser hynny, mae'r nofel yn dangos nad oes terfynau amser ar ymateb y natur ddynol i broblemau oesol cariad, cenfigen, dyletswyddau a marwolaeth.

Yn sicr, ni ellid dweud fod y nofel hon yn llusgo gan fod tempo y digwydd yn gyflym.

Nofel gyfoes gan awdur Rancid Aluminium.

Rheol rhif un wrth ysgrifennu nofel yw creu cymeriadau cyflawn sy'n taro deuddeg.

Mae tebygrwydd sylfaenol rhwng y ddwy nofel yn eu defnydd o ffurf y cronicl dogfennol sy'n cofnodi hanes un teulu dros gyfnod hir, yn cyfateb mwy neu lai i flynyddoedd cynnar y ddau awdur.

Gwobrwywyd traethawd Dafydd Jenkins, Y Nofel: Datblygiad y Nofel Gymraeg ar ôl Daniel Owen , a enillodd yn Eisteddfod Genedlaethol 1946.

er bod cymeriadau hoyw ynddi nid hon fydd y nofel hoyw.

r : fe ddywedai rhai mai chwarae â chymeriadau a digwyddiadau yr ydych, ac nad oes i'r nofel galon thematig.

Efallai'n wir fod y nofel wedi tyfu o ran statws yn sgil datblygiad y cyfryngau torfol.

Nid aeth dewin yn agos at broflenni Samhain - nofel ffantasi sy'n fwrlwm o ddwiniaid a chreaduriaid rhyfedd a chymeriadau - ambell i necromanser, hanner-ore a chewri wedi eu gwneud o bridd sy'n cymysgu gyda'r camgymeriadau gosodi.

Mae'n adrodd yr hanes yn ddirdynnol yn ei nofel Un Nos Ola Leuad.

ac eto mae hi'n nofel sy'n torri allan o'r mowld realaidd.

Efallai y byddai yn rhagorach cyfrol o fod wedi closio at arddull y nofel, dyweder.

Mae gogwydd wleidyddol y nofel yn cael ei phennu gan y ffaith mai'r aristocrat ifanc, Harri Vaughan, yw'r prif ladmerydd.

Mae hynny ynddo'i hun yn arwyddocaol; mae'n ein gwneud yn ymwybodol o'r tyndra rhwng y grefydd 'newydd' a'r hen fywyd, ac yn pwysleisio mai mudiad gwerinol yw Methodistiaeth, ond ein bod ni yn y nofel yng nghwmni arweinwyr y mudiad - teulu cefnog Gwern Hywel (ac i Saunders Lewis y dosbarth pendefigaidd hwnnw, uchelwyr mawr neu fach, yw'r rhai sydd a'u gwreiddiau ddyfnaf mewn hanes), a'r uchelwyr newydd - y gweinidogion.

Lawrence yn creu cynnwrf drwy ddisgrifio dau ddyn yn ymladd yn noeth yn ei nofel Women in Love.

Tenau yw plot y nofel ac mae'r rhan fwya' o'r llyfr yn ceisio crynhoi gwahanol safbwyntiau a daliadau ynglŷn â'r ymgyrch losgi.

Ynghanol ei ddigalondid, awgrymodd ei wraig y dylai roi cynnig ar lunio nofel.

Damwain mae'n siwr ydy'r ffaith fod prif gymeriadau'r ddwy nofel yn ferched ifanc, hyderus a'u bod yn ceisio datrys dirgelwch o ryw fath.

Nofel am ferch sy'n gwirioni ar gariad cyntaf.

Ni lyncwyd Alun Jones nac Aled Islwyn gan y cyfryngau, ac er bod William Owen Roberts yn ennill ei fara menyn ym myd y teledu, mae'n ymddangos fod y nofel yn gyfrwng a apeliodd yn arbennig ato am ei bod yn rhoi cyfle iddo fynegi'i weledigaeth mewn modd mwy myfyrdodus na'r teledu.

Erlyn cwmni cyhoeddi Penguin am ffieidd-dra am gyhoeddi nofel D.H. Lawrence Lady Chatterley's Lover.

Nofel antur sinistr yn astudio nodweddion mwyaf eithafol y natur ddynol.

O dan ei ddwylo efyn anad neb y tyfodd y nofel Gymraeg yn arf lled wleidyddol am y tro cyntaf.

Nofel arbrofol i oedolion.

Hwyrach mai dyna sy'n esbonio pam y mae'r dilyniant yn aeddfetach nofel na'r un gychwynnol; rhyw ffureta o gwmpas a wnâi Harri'r myfyriwr yn ymhe/ l â maes nad oedd yntau'n fwy na'r nofelydd a'i creodd yn gwbl o ddifri ynglŷn ag ef.

O ystyried y nofel fel cyfanwaith y mae'r dystiolaeth yn pwyso'n drwm o blaid safbwynt John Gwilym Jones.

Mi awn mor bell a dweud mai'r nofel yw'r ffurf lenyddol Gymraeg fwyaf arwyddocaol yn ystod y cyfnod hwn, a hyn er gwaethaf pob arwydd allanol i'r gwrthwyneb.

Mae hyn yn ein harwain oddi wrth gyfatebiaethau achyddol arwynebol at wedd fwy thematig ar y nofel ei hun.

Er fod techneg ffilm wedi datblygu'n frawychus yn ystod y ddegawd olaf, ochr yn ochr â theledu, ac er fod gwaith Spielberg, er enghraifft, yn gwneud defnydd rhyfeddol o effeithiau gweledol, eto y mae'r ffilm 'lenyddol', ffilm sy'n rhoi'r pwyslais mwyaf ar rinweddau'r nofel - cymeriadaeth, ethos lle ac amser ac yn y blaen - yn parhau'n boblogaidd ac yn gwbl dderbyniol ar unrhyw lefel.

r : deallaf fod gennych gyfrol o stori%au, saith pechod marwol, ar fin ymddangos, a'ch bod yn awyddus hefyd i sgwennu nofel hir.

Un esboniad ar y wedd hon ar y nofel (ar wahan i ysgogiad cychwynnol amodau cystadleuaeth yr Eisteddfod Genedlaethol, a ofynnai am nofel yn ymdrin a thair cenhedlaeth) yw hoffter y Cymry o hal achau, yr ymhyfrydu mewn tylwyth mawr dyrys.

Mae'r stori rhywsut - hwyrach na hyd yn oed y nofel.

Nofel dditectif yn y gyfres Datrys a Dirgelwch.

Credai ef fod crefft y stori fer wedi mynd yn 'ail natur' iddi ac nad oedd ganddi'r un afael ar grefft y nofel.

Nofel a addaswyd ar gyfer teledu yw'r naill, cyfres deledu a addaswyd yn nofel yw'r llall, ac fe adlewyrchir hynny'n amlwg yng nghrefft y ddwy.

Dyma drydedd nofel Shoned Wyn Jones ac mae nofel sydd yn ddarllen byrlymus rhwydd fel hon yn haeddu derbyniad gwresog.

Dychmygwch fy syndod, rai oriau yn ddiweddarach, o sylwi imi fod ar goll yn y nofel ers oriau.

Gellir galw'r gwaith yn fath o nofel hanes, gan mai adeg y Rhyfel Byd Cyntaf yr ysgrifennwyd ef, a'i fod yn cyfeirio'n ol at ddiwedd wythdegau'r ganrif ddiwethaf.

r : mae nofel y fedal eleni, dirgel ddyn, eisoes wedi ennyn ymateb brwd.

Trwy hyn, mae'r nofel yn codi drych i wyneb y ddarllenwr.

Yn awr, wrth i ferch Kitchener Davies, Manon Rhys, baratoi at addasu Cwmglo ar gyfer y llwyfan modern, mae yna nofel a drama arall a allai siglo'r sefydliad.

A phan aeth yn weinidog i ardal lewyrchus o Bowys, dyma blot ei nofel gyntaf yn dechrau ym ffurfio: mab i fferm lewyrchus yn mynychu'r coleg ym Mangor ac yn profi tro%edigaeth Gomiwnyddol.

Cymerwyd yn ganiataol, mae'n debyg, mai ar sail bwriad yr awdur y dylid beirniadu'r nofel.

ond nid fy lle i yw dweud wrth ddarllenwyr beth yw'r allwedd neu'r allweddi i'r gwaith, neu fyddai na ddim pwynt llunio'r nofel.

Jones yn Y Winllan Wen (dyddiadur Stephen Hughes), a chan Nansi Selwood mewn nofel sy'n mapio ardal newydd ac yn creu naws hyfryd gyda'i thafodiaith, sef Brychan Dir.

Ond beth am y ffaith fod y fam ei hunan wedi dod o Lyn yn y nofel, yn ogystal a'r hen nain?

wynn thomas fod y ddinas yn echel i dirgel ddyn ; y stryd, stryd yn y cymoedd, fydd canolbwynt y nofel hon ond peidiwch â disgwyl disgwyl green was was valley arall.

Ac er bod John Williams yn rhwygo ymaith ei fasg rhagrithiol yn y cyfarfod dathlu ar ddiwedd y nofel, nid edifarhau ei fod wedi bradychu'r achos a wna, nid ymddiheruo i'r gwrth-ddegymwyr eraill ei fod wedi tynnu gwarth ar yr egwyddorion y buont hwy'n brwydro'n ddiffuant drostynt, ond ymdrybaeddu mewn hunan-gyffes sy'n arddangosfa lafoeriog o'i ostyngeiddrwydd a'i onestrwydd!

Nofel y Mis emosiynol sy'n portreadu poen a chreulondeb cariad.

Meddai Henry Rees yn y nofel: 'Yng Nghymru heddiw dyma'r alwedigaeth uchaf oll, ac y mae'r werin yn gwybod hynny.

Dim ond un Alun Jones sydd gennym, ond er mor annhebyg iddo yw nofelwyr eraill diwedd y saithdegau a'r wythdegau, mae'n ymddangos i mi inni gael adfywiad ym maes y nofel yn ystod y deng mlynedd diwethaf.

Un o nofelau Cystadleuaeth Nofel 2000 Gwasg Gomer.

Ond y mae'r nofelydd y mae Hywel Teifi yn cyfeirio ato fel un allai greu y nofel lofaol fawr Gymreig wedi dweud wrth Y Cymro nad oes ganddo ef gynlluniau i gyhoeddi dim byd yn y dyfodol agos.

Cyflwyno cymeriad Margaret Evans yw trobwynt y nofel.

ai g'm yw'r cyfan, neu a oes yna allwedd i ystyr y nofel?

Eto, nid oes yn y nofel ddisgrifiad o gwbl o'r garwriaeth.

Ef a'i dad yw'r ddau arwr, ac ar echel eu gwrthdaro cynnar hwy ill dau y try gweddill y nofel.

Is-deitl y nofel oedd 'Deffroad Enaid Cyffredin.

O gynnwys Eric, wyr bach Jane Gruffydd sy'n dod ati hi fyw, mae pum cenhedlaeth yn dod i mewn i'r hanes, a champ y nofel yw'r modd y mae'n dangos bywydau'r rhain yn gorgyffwrdd ac yn effeithio ar ai gilydd (thema amlwg yn ei straeon diweddarach, fel 'Gwacter' yn y gyfrol Gobaith).

Bu Saunders Lewis yn feirniadol iawn o'r nofel hon ar y darlleniad cyntaf.

Fe aeth yntau oddi wrth ei wobr at ei waith, a chynhyrchu dwy nofel boblogaidd arall - Pan Ddaw'r Machlud ac Oed Rhyw Addewid, a gobeithio nad yw ei yrfa fel nofelydd ond megis dechrau.

Mae ei ymddygiad dirwestol a chyfiawn yn gosod Robert Pugh y Trawscoed - ei gymydog agosaf - yn y cysgod gydol y nofel o ran synnwyr cyfiawnder a phob dim arall.

Un weithred rywiol, dreisgar, yw'r 'nofel' hon.

Nofel ar gyfer dysgwyr am ferch ifanc yn ceisio darganfod beth ddigwyddodd i ganwr pop enwog.

Ar ddechrau'r nofel, mae hi ar fin gadael yr ysgol ar ôl cwblhau ei harholiadau lefel A.

Efallai ei fod wedi osgoi'n ymwybodol ysgrifennu nofel gyffrous, ond synhwyrir hefyd ei fod yn ystyried mai styntiau arddangosiadol oedd llawer o'r helyntion a godai yn sgil yr arwerthiannau.

Fe fydd drama newydd gan Sion Eirian yn ymwneud â phuteiniaid Cymraeg eu hiaith ac fe fydd nofel gan John Owen o'r Rhondda yn rhoi 'bratiaith' a rhegfeydd yng ngenau plant yr ysgolion Cymraeg.

Y sbardun i'r drafodaeth yng Nghanada oedd fod un o brif nofelwyr y wlad, Saul Bellow, nid yn unig wedi cyhoeddi nofel newydd ond hefyd wedi dod yn dad unwaith eto ac yntaun 83 oed.

Nofel am hud a lledrith i blant.

Yn y nofel, nain Ifan Gruffydd o du ei dad a ddaeth o Lyn yn bedair oed.

Yr oedd yn awdur toreithiog, a llyfrau hanes, dyddiaduron gwir a dychmygol, erthyglau di-rifedi, ac un nofel hanesyddol yn llifo o'i bin ysgrifennu.

Am nad oedd yr ochr yna i tywyd y cymoedd wedi cael cyfiawnder mewn llenyddiaeth Gymraeg yr aeth Rhydwen Williams ati i sgrifennu cyfres o dair nofel am ei ieuenctid ef.

Nofel yn seiliedig ar fywyd a hanes Gerallt Gymro.

Mae hanes y briodas yn digwydd ar lefel myth yn hytrach na nofel, sef fel patrwm o ddigwyddiadau ag iddynt ystyr symbolaidd nas gwireddwyd yn uniongyrchol drwy gysylltiadau ac amgylchiadau cymdeithasol y byd sydd ohoni.

Na, ni chymer y nofel y frwydr o ddifrif o gwbl.

Nofel hunangofiannol yw, a Myrddin Tomos, y prif (a'r unig) gymeriad, yw Gwenallt ei hun.