Rown i'n meddwl y bydde hi'n newid trefn nifer o bethe - o leia yn cael gwared ar gader Madog - ond na, roedd hi am adel popeth fel yr oedden nhw, am y tro.

Pwy oedden nhw?

'Bygythiad i ni - dyna oedden nhw.'

Wrth wthio'n ffordd drwy'r swyddogion ac eistedd i lawr yn y neuadd o flaen Heng Samrin, fe ddaeth hi'n amlwg nad oedden ni'n twyllo neb, achos dirprwyaeth o Sri Lanka oedd y bobl o flaen ac wrth ochr yr Arlywydd.

Ond yn yr ail hanner fe ddangosodd De Affrica gymaint oedden nhw am ennill.

Roedd y rhan fwyaf o'r plant yn ddim ond ychydig fisoedd oed: eraill, ychydig flynyddoedd oed, a phan oedden nhw ar eu pennau eu hunain, bydden nhw'n crio am eu rhieni.

digwydd taro yn fy mhen i wnaeth y syniad pan oedden ni y tu allan.

Cyn y chwyldro, prin yr oedden nhw'n cael gadael eu cartrefi.

Fi a John yn sgrifennu caneuon ar acwstig gitar a chaneuon Saesneg oedden nhw.

Gan nad oedden yn byw yn y pentref, i gapel Beulah yr awn ni yn y prynhawn.

Nes i mi, oedd yn dod o gwm diwydiannol yn y de sylweddoli fod tymor wyn bach yn galw am ofal a bugeilio ymroddedig, ac wedi'r wyna, oedden, roedden nhw nôl yn eu seddau.

y dyn wrth y llyw - MAIR DAFYDD (CYFRES Y FODRWY) Wedyn, pan oedden nhw'n eistedd ar siglen fawr yn yfed diod, oedd yn fendigedig o oer, meddai Tom,"Fe fu+m i'n ystyried.

Mae Cymru wedi gwneud popeth oedden nhw'n moyn wneud - sef cyrraedd y rownd gyn-derfynol.

Ond roedd hi'n anodd ofnadwy, gan nad oedden nhw erioed wedi bod yn eu tŷ eu hunain dros y Nadolig o'r blaen a doedd Carol erioed wedi gorfod prynu'r nwyddau Nadolig.

Mi roedd gweddill y criw ffilmio yn teimlo'r un fath â fi, er nad oedden nhw'n Gristnogion yn yr un ffordd.

Oherwydd natur y gwledydd neu'r diwylliannau y rhoeson ni lawer o sylw i Israel neu'r Mohawks yng Nghanada ac mae'n wir fod llawer o'r pynciau wedi bod yn uniongyrchol berthnasol i Gymru - ond roedd llawer nad oedden nhw felly.

Roedd e'n dyfalu beth yr oedden nhw'n feddwl amdano am fod golwg trafferthus neu ofidus ar wynebau pob un.

Yn y bôn, roedd rhaid inni gredu os nad oedden ni yno, na fyddai'r milwyr, yr hofrenyddion, y pebyll, y feddyginiaeth na'r bwyd yno ychwaith.

Dwyt ti ddim yn cofio Dad yn ei ddangos i Mam ac yn dweud mai i'r fan honno, lle'r oedd y polîs yn chwilio amdano, yr oedden ni yn dod ar ein gwyliau?'

Ar ôl siarad â llawer o fenywod, fe ddaeth hi'n amlwg nad oedden nhw wedi cael yr amser na'r cyfle i alaru am eu hanwyliaid.

Peryg Mewn Ffrig - Pan glywson ni hon yn cael ei pherfformio'n fyw yn Sesiwn Fawr Dolgellau mi oedden ni'n gwybod ei bod yn mynd i fod yn un dda.

Pan ddywedodd yr Iesu wrth y disgyblion i fod e'n mynd i baratoi lle iddynt, a'u bod nhw'n gwybod y ffordd, a'r lle 'roedd e'n mynd, a thra oedd y gweddill o'r disgyblion yn meddwl dros y peth, yn pwslo ac yn ceisio dyfalu beth i'w ddweud, Tomos oedd yr un, y very one a ddwedodd wrtho yn blwmp ac yn blaen nad oedden nhw ddim yn gwybod o gwbwl, y ffordd na'r lle.

tra oedden nhw'n bwyta dywedodd e mai dyn busnes oedd e, a miguel oedd ei enw.

Mae nifer y cymunedau lle mae'r mwyafrif yn teimlo eu bod ar ymylon cymdeithas, o bosib, yn fwy yn 2000 nag oedden nhw yn 1945.

Awgrymodd y dyn camera y byddai'n ddarn mwy trawiadol pe bai modd gweld blaen gwn un o'r pedwar gwarchodwr arfog yr oedden ni wedi'u llogi cyn camu o'r awyren.

Yr oedden nhw'n gwybod.

Dyma fi'n dechrau pryfocio'r ddau lanc 'ma o Lanfairfechan trwy ddweud nad oedden nhw ddim yn 'molchi na newid o'u dillad gwaith gyda'r nos nes iddyn nhw ein gweld ni, a'n bod ni'n ein teimlo'n hunain yn genhadon.

Ond wedi cyfnod o arbrofi dwys - "blwyddyn a hanner, a ninnau heb wybod i ba gyfeiriad yr oedden ni'n mynd" - ar ddamwain y trôdd at gerddoriaeth boblogaidd.

Ac er fy mod i'n meddu ar luniau gwell ohono na'r papurau newydd a gyhoeddai luniau honedig ohono fyth a hefyd, nid oedden nhw wedi fy mharatoi.

Commodore oedd yr unig westy lle'r oedden nhw'n gallu gwarantu ein diogelwch ni.

Doedd y ffaith fod pobl yn mynychu capel ac yn gwisgo'n barchus ac yn siarad yn neis ddim yn meddwl nad oedden nhw ddim yn medru ymddwyn yr un mor sglyfaethus â'r pethau meddwon rheiny fyddai'n taflyd if yny hyd bob man ar eu ffordd adref o barti.

Mae rheolwyr un ysbyty yn awr am godi cwestiynau ynglyn â'u trefn ddiogelwch ar ôl i'r newyddiadurwraig gyrraedd y ward heb i neb of yn dim; yn y ddau achos arall, fe gafodd y gohebwyr eu holi ond of ynnodd neb am brawf gwirioneddol o bwy oedden nhw na pham yr oedden nhw yno.

Ar ben draw'r prom, dyma fo'n troi a gyrru'n ôl gan aros yn agos iawn i'r fan lle'r oedden ni.

Astudiodd y darlun unwaith eto, ac unwaith eto cofiodd beth oedd y ddau ohonynt yn ei ddweud ac yn ei wneud a sut yr oedden nhw'n teimlo.

Yn aml, byddai Mengistu yn dienyddio ei swyddogion ei hun os nad oedden nhw'n cytuno â strategaeth y rhyfel.

Mi roedd y rhan fwya'n mynd i aros yno nes y bydden nhw'n cael y rhyddid yr oedden nhw'n gwybod fyddai'n dod.

Eisteddai'r hen þr yn syllu trwy'r ffenest ar y bobl fel yr oedden nhw'n cerdded ar hyd yr heol.

Dim ond am wythnos yr oeddwn i yno, ond dydw i ddim yn meddwl fy mod i wedi cwrdd â'r un Beiruti oedd yn meddwl nad oedd yna ddim gobaith ac mi roedd eu balchder nhw yn rheoli'r ffordd yr oedden nhw'n meddwl.

Mae'r gyfrol yma yn egluro pethau fel yr oedden nhw ac yn gwneud hynny trwy sodro pethau yn eu cyd-destun cymdeithasol.

"Mae pethau'n waeth nag oedden nhw flwyddyn yn ôl," meddai.

Gwthiodd Geraint ei wyneb mor agos ag y medrai i'r agen, i gael rhyw syniad beth oedd i'w weld y tu allan, a lle'r oedden nhw.

Oedden ni'n mynd yn y bore i'r ysgol sul, cwrdd yn y pnawn ar ol cinio, ac ysgol gan ar ol te.

Fe glywais i beth ddywedodd o ar ei wely angau, fe glywodd fy mam a nhad a'm modryb i hefyd, ac yr oedden ni i gyd yn iawn.

Yn araf gwasgarodd y dorf, yr awydd am ymladd wedi'i ddeffro, a dau o'r plant iau yn dechrau arni, ond dim ond ein dynwared ni oedden nhw, ac ni allai smalio tila felly fyth ddigoni syched y dorf am waed go iawn.

Tra'n ffilmio caeau reis fe daeth menyw chwilfrydig heibio a gofyn beth oedden ni'n ei wneud.

Rhyw las gole oedden nhw, bob amser fel pe baen nhw'n sbio trwyddoch chi, a phan fydde fe'n wherthin - a phur anamal fydde hynny - fedrech chi byth deimlo'i fod e o ddifri.

Dim ond 2 - 1 oedden nhw ar y blaen.

Llew yn unigryw ymhlith awduron gan fod plant heddiw'n mwynhau'r un gweithiau ag yr oedd eu rhieni'n eu mwynhau pan oedden nhw'n ifanc.

Cuba a dalai am bopeth tra oedden nhw yno, ond gan fod y Rwsiaid wedi gwrthod talu am yr awyrennau i'w cludo, dim ond dwy fil o blant oedd wedi cyrraedd.

Yn Rhiwlas, lle'r oedden nhw'n byw cynt, byddai Mam yn gweithio rhan-amser yn y siop ffrwythau, ond yma doedd hi'n gwneud dim byd heblaw gofalu am Malu a glanhau'r tŷ, a doedd hynny ddim yn dod ag unrhyw arian i mewn.

Doeddwn i ddim yn gweld llawar arnyn nhw pan oedden nhw'n fach þ eu mam oedd efo nhw ar hyd y dydd." "Fel 'na mae hi.

Tra oedden ni yn Havana, fe gawson ni wahoddiad i ffilmio seremoni dadorchuddio cofgolofn i Lenin, y fwya' a'r hardda' o'r cofgolofnau a oedd iddo ledled y byd - ac roedd trideg- chwech o'r rheiny.

Yn ôl cyfarwyddwr yr ysbyty Terry Leadbetter, ond ychydig ddyddiau oed oedden nhw pan ddaethon nhw yno ac roedd ganddyn nhw anafiadau.

Roedd hi bellach yn cael ei defnyddio gan bobl i daflu'u hunain oddi arni pan oedden nhw'n methu â dod i delerau efo bywyd yn Beirut.

"Efallai y bydd rhai pobol yn dweud, 'os dyna safon iaith ysgolion Cymraeg y De-ddwyrain, byddai'n well hebddyn nhw'." Iddo ef, nid bratiaith yw'r gymysgedd o Gymraeg a Saesneg sy'n cael ei siarad gan bobol ifanc y deffroad iaith, gyda'u cam dreiglo a'u brawddegau 'anghywir'; iddo ef, mae hi'n dafodiaith ynddi ei hun, yn iaith yr oedd actorion amlwg fel Richard Lynch neu Jâms Thomas yn ei siarad pan oedden nhw'n iau.

Fe gyhuddwyd gohebwyr teledu'n gyson o dramgwyddo'r gwylwyr yn ogystal â'r trueiniaid yr oedden nhw'n eu ffilmio drwy roi mwy o bwys ar effeithiolrwydd arwynebol adroddiad nag ar ei gynnwys.

Y troeon hynny, welais i neb erioed mor fwriadol greulon; wn i ddim a oedd hi'n mwynhau'r peth hyd yn oed..." "'Eisiau bod yn ffrindiau' - Anita fach, elli di ddim gweld pa mor greulon oedden ni?

Pan oedden nhw ar eu ffordd adre o'r parc fe welson nhw Dad yn croesi tuag atyn nhw wrth y goleuadau.

Wrth iddi adael y ward yn drist penderfynodd Mrs Parker fynd at y ddesg unwaith yn rhagor i holi a oedden nhw wedi cael unrhyw newydd pellach.

Bu wrthi'n hel brigau oddi ar y coed (er nad oedden nhw'n fawr o bethau a hwythau ond megis dechrau newid eu lliw).

Sylwodd Geraint fod yna ffenestr, neu yn hytrach fwlch bychan a barrau haearn yn ei gau, yn y wal rhwng yr ystafell lle'r oedden nhw a'r nesaf ati.

Roedd 'na raniad barn, er mai dim ond dau neu dri o'r chwaraewyr oedd yn bendant nad oedden nhw am fynd i Belfast.

Diolch byth nad oedd Newcastle gystal yn yr ail hanner ag yr oedden nhw yn yr hanner cynta.

Deallais fod yn rhaid imi glosio at yr Arlywydd os oedden ni am gael llun ohono' i ac ef gyda'n gilydd.

A dyma nhw'n dod ac yn eistedd ar y llawr wrth ein traed ni, a chyda nhw roedd yna anferth o ddyn - 'Joe Louis' oedden nhw'n ei alw fo - ac roeddo'r un ffunud â'r bocsiwr ond mi fuaswn i'n cymryd fy llw ei fod o ddwywaith gymaint ag o.

Ond pan oedden ni ar fin hedfan ffwrdd, daeth y capten drwodd i'r cefn a dweud bod nhw'n gwrthod rhoi caniata/ d iddo adael.

Crafu byw'r oedd y bobl pan gyrhaeddon ni ac, er nad oedden nhw lawer mwy cyfforddus eu byd pan adawon ni, ni fyddai neb yn marw o newyn na syched.

Sut oedden ni'n mynd i fynd o'i chwmpas hi, yn wirfoddol neu dalu rhywun am wneud.

Rwy'n dweud wrthoch chi - yn y cyfnod y sgrifennwyd yr awdl yna yr oedden ni'n genedl a roedden ni'n poeni am Dryweryn, Adfer ar fin cael ei sefydlu ac yr oedd Cymdeithas yr Iaith ar waith 'da ni.

Yr oedden nhw'n cynaeafu cnau y goeden Cacao filoedd lawer o flynyddoedd cyn i Mr Cadbury drio'n gwneud ni i gyd yn Ffrþt an Nyt Cesus a chodi ei deml yn Bournville.

Yr oedden nhw yn paratoi achos llys, a Charlie yn disgwyl mynd o flaen ei well.

'Mae hi am fod yn llaw haws nag oedden ni'n feddwl,' meddai Gwyn yn sydyn.

OEDDEN ni.

Os oedden nhw am dreulio'r Nadolig yn Surrey, fe fyddai'n rhaid prynu llu o bethau.

Yr un pryd, wrth i'r bobl golli eu hiaith, roeddynt yn colli eu gorffennol hefyd: roeddynt yn ansicr pwy yn union oedden nhw; yn ansicr ynghylch y tir o dan eu traed.

Fe ddaethon nhw i nôl fi allan, a mynnu 'mod i'n arwyddo ffurflenni yn datgan nad oedden nhw wedi fy nghamdrin a 'ngorfodi i wneud unrhyw beth yn erbyn fy ewyllys.

Yng Nghymru gallai gwyr a gwragedd wahanu os oedden nhw eisiau.

Nid oedd y gweithwyr yn cael eu cyflog yn llawn ddim un wythnos, dim ond dyfalu faint o gynnyrch yr oedden nhw wedi wneud.

ellis owen yn troi 'r gornel am stryd y capel a 'r mans mans noson seiat, meddai seth harris yn gwta, a thewi pan aeth griff tomos ati i holi gethin ynghylch beth a ddigwyddodd, ble 'r oedden nhw 'n chwarae, beth oedden nhw 'n chwarae, sut fachgen oedd ffred, ai tal ynteu byr, tew yntau tenau, ac ymlaen ac ymlaen tra canolbwyntiai williams ar yrru cyn gyflymed ag y gallai.

Mae'n rhaid gen i bod degau os nad cannoedd o asynnod wrthi ynglŷn â'r gwaith hwnnw." "Neu ychydig yn llai os mai ychen oedden nhw," oedd ymateb cellweirus yr ych cryf.

Roedd yr olygfa yr oedden nhw newydd ei gweld yn un rhy ddifrifol i'w hanwybyddu.

'Roedd yn sefyllfa drychinebus - gweld yr holl bobl 'ma'n cyrraedd a'r unig eiddo oedd ganddyn nhw oedd beth oedden nhw'n oedd beth oedden nhw'n medru ei gario.

Efallai na chefais glywed amdanyn nhw am nad oedden nhw yn wyr a gwragedd o egwyddor fawr.

Yn awr fod merched yn pasion well na bechgyn yr esboniad syn cael ei gynnig ydi, nad yw bechgyn yn ymdrechu mor galed ag oedden nhw.

Cyn gynted ag yr oedden nhw wedi glanio dechreuodd Archie ddatod y strapiau.

unwaith, pan wnes i sioe yn Gymraeg yn y Rhyl, fe wnaeth rhywun ddweud nad oedden nhw'n lico'r jôcs.

Oherwydd agwedd newyddiadurwyr Cymraeg agwedd wahanol i'r un yr oedden nhw wedi arfer â hi, efallai roedd ymddiriedaeth yn tyfu.

Wrth inni gyfarfod rhai o reffaris Cymru roedd yn ddiddorol ceisio penderfynu i pa garfan oedden nhw'n perthyn.

Mi ddes i yma, fel y gwyddoch chi bellach, i gadw llygad ar Twm Dafis ac i geisio holi'n ddistaw bach ymhlith y trigolion a oedden nhw wedi sylwi ar wynebau dieithr hyd y fan yma yn ddiweddar.

Teithient i gyfeiriad y gogledd ac roedd hi'n amlwg nad i orsaf heddlu Rhos Goch yr oedden nhw'n mynd.

Rwyf wedi talu am fy ffolineb, fel y gwelwch.' 'Petawn i ond wedi sylweddoli ar y pryd i ble ac i ba amser yr oedden ni wedi dychwelyd .

Diffyg hyder pan oedden ni gymaint ar y blaen - dyna oedd y broblem.