Yn y graig honno mae ogof Rhys Gethin, un arall o gefnogwyr Glyndwr yn y gymdogaeth.

Ac ar yr eiliad nesaf, fel edrych i mewn i ddwy ogof a'r haul yn eu pen draw yn mynd rownd y ddaear yn ôl astonomeg y Dyrchafael a'r peth hwnnw a elwir mor chwerthinllyd o anghywir yn Gredo'r Apostolion.

I'r ogof hon y byddai Glyn Dþr yn dianc o flaen ei elynion yn ôl yr hanes.

Yna, ymhen rhyw ugain llath, lledodd y sianel yn ddwr llonydd, dwfn o flaen ceg yr ogof.

Pe bai o'n medru glanio gallai gael lluniau o'r wagenni a'r rheiliau o'r tu mewn i'r ogof.

Roedd Jabas wrthi'n brysur yn tynnu lluniau, a chyda'r lens sbienddrychol diweddara a gafodd gan Ab Iorwerth credai ei fod yn cael lluniau gwych o hen simne'r gwaith yn syth uwchben yr ogof ar y clogwyn.

Trodd yn ei ôl o'r diwedd i ddiddosrwydd yr ogof a chanfod y Cripil yn gorwedd ar ei hyd ar ddarn o groen anifail o flaen tanllwyth.

Cruglwyth o dan cwlwm eirias, ac ogof goch yn ei graidd lle dywedwyd wrthi droeon yr ymgartrefai teulu'r Ddraig Goch.

Ac ar ôl ei brofiadau yn yr ogof, doedd Geraint ddim am fod mewn unlle caeedig am hir iawn.

Taflodd hynny ddwr oer ar ben unrhyw awydd i ddilyn y gŵr i mewn i'r hen siafftiau plwm a arweiniai o'r ogof.

Y peth cyntaf y sylwodd Gatti arno oedd y drewdod dychrynllyd a ddeuai o'r ogof.

Beth am ogof y morloi.

Dechreuodd ei lygaid fflacho fel grisial, yn union fel y gwnaethon nhw yn yr ogof.

Funudau'n ddiweddaach, wedi ymlâdd ac yn foddfa o chwys, roedd y fforiwr allan o'r ogof - ac yn paratoi i nodi ei lleoliad ar ei fap.

I lawr wrth yr afon gyferbyn â'r ogof mae Cam Lewsyn, dan bentan o graig, un o bobtu'r afon lle y gallai'r herwr lamu dros Irfon i ffoi rhag ei elynion.

Roedd ef wedi goroesi `Ogof Angau', ac wedi dod ohoni gydag esboniad paham nad oedd unrhyw fforiwr arall wedi dianc ohoni yn fyw!

Agorwyd yr ogof yr wythnos yma ar ôl ei chau er dyfodiad y dyn gwyn.

Yr wythnos ddilynol ('chwanegol!) bum innau'n ddigon dewr i stwffio i mewn ac eistedd ar y silff - da- acyna prowla 'chydig o amgylch yr ogof yma heb gwmni, mae yn anodd mynd ati ac yn ddigon peryglus i raddau heb dipyn o brofiad cerdded creigiau ag ochr mynydd uwchben y mor aflonydd....

Prin y gallodd ei gorff bregus ymdopi â mân weithgareddau'r ogof erbyn hyn.

Gellir gweld ogof Lloches Lewsyn yn y graig lefn sy'n codi'n serth o'r dþr ar ochr ddwyreiniol Llyn Cerrig Llwydion Isaf ond rhaid cymryd gofal wrth fynd ati gan mor ddwfn ac iasoer yw'r dþr yn y fan honno.

Ar ei phen hi, y tu ôl i graig, roedd twll bach - y fynedfa i `Ogof Angau'.

Er i'r holl bobl ac anifeiliaid fyw yn yr ogof ac er yr holl danau, nid oedd arwydd o unrhyw fath.

Roeddem mewn ogof wedi'i goleuo gan danau brwyn ar y wal,'roedd fel pafiliwn ac yn ddistaw fel y bedd.

Myn rhai bod ogof a fu'n lloches iddo ynghudd rywle yng Nghraig Irfon a bod rhywun wedi darganfod olion lludw o'i dân wrth gloddio yng ngenau'r ogof.

Unwaith erioed y bu+m i yn yr ogof hon a hynny yn ifanc iawn efo Griffith Elis, Brithdir Mawr.

Bu dyfalu brwd beth oedd pwrpas Clint yn Ogof Plwm Llwyd.

Rholiodd y memrwn o'r diwedd yn ofalus a'i gadw yn y gist bren yng nghornel bellaf yr ogof.

`Ogof does neb yn dod ohoni'n fyw - mae'n rhaid fod rhywbeth sy'n werth ei ddarganfod yno.' `Mae hyd yn oed rhywun fel fi wedi clywed am y lle hwn,' meddai'r meddyg.

Doedd hi ddim yn hawdd i'w anwybyddu ond dechreuodd baratoi i fynd i mewn i'r ogof.

Yn “l yr hanes roedd y Brenin Arthur wedi cuddio mewn ogof yn y clogwyn pan oedd yn dianc ar “l colli brwydr.

Bu Bro Gþyr yn gartref i ddynion ers cyn hanes ac mae'r sgerbwd a ddarganfuwyd yn Ogof Pafiland yn profi fod dyn wedi trigo yma am o leiaf ddeunaw mil o flynyddoedd, sef ers Oes yr Ia!

Fedrai o fyth fentro datblygu'r lluniau gwerthfawr ei hun rhag ofn difetha'r dystiolaeth ynglŷn a phwy oedd y cymeriadau yn Ogof Plwm Llwyd.

Drannoeth dechreuodd y fforiwr ar ei daith i ddod o hyd i'r ogof fygythiol hon.

Dim ond bryd hynny y sylwodd y pedwar fod un o'r dynion ar ol ac yn sgrialu ar hyd y rheiliau rhydlyd i dywyllwch yr ogof; roed yn cario rhyw fath o sach ar ei gefn.

O'u cwmpas roedd cannoedd o filidowcars a gwylanod yn sgrechian eu protest wrth i'r cwch pysgota bychan lithro'i ffordd i fyny un o'r hafnau a arweiniai i Ogof Plwm Llwyd.

Gellid taeru mai hon oedd yr union gwch a welsent ger Ogof Plwm Llwyd.

Dyma a welais i yn yr ogof: Roedd ei thu mewn fel rhyw fath o glai o liw arian.

Nid oedd Ogof Owain Glyn Dþr o lawer o ddiddordeb i ni'r plant bryd hynny.

Maen nhw'n dal i gredu ym metamorffosis y teigr-ddyn sy'n cuddio yn ei ogof pan ddigwydd y trawsffurfiad syfrdanol.

Cysgu roedd ef mewn ogof rywle yn Nyfed, ac fe ddeuai'n ôl ryw ddiwrnod i achub ei bobl pan fyddai ei angen, ac i hawlio ei etifeddiaeth fel gwir Dywysog Cymru.

Byddai'r hen bobol yn deud y gallasai Owain orchfygu mil o wþr wrth iddynt geisio dod i'r ogof.

Os ewch chwi dros grib y mynydd yma i olwg Beddgelert mi ddowch o hyd i Ogof Owain Glyn Dþr, yn ôl traddodiad.

'Roedd Cellan Ddu wedi sleifio allan o geg yr ogof ac yn gwthio'i ffordd yn llechwraidd o lech i lwyn tua Nant Gwynant.

A honno yn sicr oedd yng ngheg Ogof Plwm Llwyd brynhawn heddiw.

Os oedd yr ogof yn dwll o le, roedd fan hyn yn waeth byth.

Ar ol pystachu stwffio drwy rhyw le cyfyng mae'r ogof yn agor allan ychydig ac mae dwr y mor yn llenwi'r gwaelod, 'n ol a mlaen ac yn lluchio'r trochion i fyny weithiau.

`Fe'i gelwir hi yn "Ogof Angau% ac mae pawb synhwyrol yn cadw draw.' Dim ond gwenu a wnaeth Attilio.

Roedd y llwyfan wedi troi'n ogof hud a lledrith, lle'r oedd holl gymeriadau hoffus a hardd y Nadolig, yn goed ac adar, tylwyth teg, angylion, cor a Sion Corn ei hun yn ein swyno a chreu naws y tymor gydag amrywiaeth hyfryd, hyd at uchafbwynt y cyfan yn nrama'r Geni.

Roedd y corachod wedi llwyddo i ddod allan o'r ogof ac wedi bod yn gorffwys yn lluoedd ar fin y coed, yn aros, fel y lleill, i'r wawr dorri.