"Doedd gen i ddim rhyw lawer o feddwl ohoni hi, wir.' 'A chwithau'n mynd i bregethu,' meddai.

Wedi i'r trên fynd am ychydig filltiroedd, yn sydyn, teimlais bwysau ar fy ysgwydd dde; roedd un o hogiau'r eroplens, yr un â'r cetyn, ar fy ysgwydd dde ac heb gymaint ag '...' wedi gwneud clustog ohoni.

Gresynu oedd Ms Clwyd, ar ran 'miloedd o Eisteddfodwyr', ein bod wedi ymosod ar Mr Hague, 'blondyn bach del efo gwên ddigon o ryfeddod', rhinweddau gwleidyddol sylfaenol yn yr oes sydd ohoni -- well spotted Hefina.

Y mae'r Beibl yn gyfrol gorffol ac er bod rhannau allweddol ohoni'n siarad yn uniongyrchol a chlir wrth y darllenydd, y mae llu o bobl, arferion, geiriau ac athrawiaethau y mae angen cymorth i werthfawrogi eu harwyddocâd.

Cydnebydd Tegla i'r gyfrol gael "canmol mawr arni gan wyr cyfarwydd a chondemnio mawr arni gan wyr cyfarwydd, yn ôl eu dehongliad gwahanol ohoni%.

Ei ddymuniad o ydi'r drefn sydd ohoni.

Cyn hir dechreuodd ysgrifennu'r llyfrau hynny a ddaeth yn rhan mor ddiddorol a phwysig o ryddiaith lenyddol Gymraeg, llyfrau gŵr dysgedig o lenor yn ysgrifennu ar gyfer y genedl fach y cododd ef ohoni.

a dyfod ac ambell un i'r wybodaeth ohoni yw un o brif amcanion y gadair y dydd heddyw'.

Cafwyd goleuni newydd ar rai o ddamhegion yr Arglwydd Iesu, hynny'n dod â'r aelodau'n nes at ddeall natur Teyrnas Dduw a'i dylanwad ar y rhai hynny sy'n amcanu at fod yn aelodau ohoni.

Weithiau gwelir pethau a allai fod yn gyfeiriadau at leynddiaeth glasurol neu yn atsiniau ohoni, heb fawr o arwyddocâd ehangach efallai.

Un o'r cashiwaltis cymdeithasol ac un math o berson a ddylid gosod "gorchymyn gwarchod" arno yn yr oes sydd ohoni yw'r cymeriad rhyfeddol hwnnw - y dyn celwydd golau.

Dim ond rhyw bluen felen neu ddwy a fyddai ar ôl ohoni pan ddychwelai ein rhieni o Gaerdydd.

Bu mwy nag un yn y Gadair Goch yn ystod y flwyddyn ddiwethaf heb ddyfod ohoni'n fyw.

Dyma'r platelayers yn gosod ffordd haearn ar hyd y bonc, neu fel y byddent yn dweud gosod ffordd union, ac yn torri branches allan ohoni a phob cangen yn cario i'r graig.

Afraid sôn am gryfder y Saesneg yn ein cymdeithas yn gyffredinol; mae'n treiddio i bron bob cilfach ohoni, yn yr ardaloedd gwledig fel yn y trefi a'r dinasoedd.

Tecwyn Lloyd am yr ardal - neu ran ohoni:

Heb amheuaeth, yr oedd yn euog o deyrnfradwriaeth yn erbyn y wladwriaeth yr oedd yn ddinesydd ohoni.

Fel y cyfeiria yn y rhagair, mae i Ystad y Goron gefndir o fil o flynyddoeddt a phan gollodd Cymru ei hanibyniaeth yn 1282 aeth darnau ohoni yn rhan o'r Ystad.

Hiraethwn am liw ac am lun y byd masnach byrlymus sydd ohoni, er da ac er drwg, yn y gorllewin.

Fe dderbyniodd dyn un rhan o'r etifeddiaeth ar amrantiad ei genhedlu oddi wrth ei rieni, ac fe ddaeth y rhan arall ohoni oddi wrth ei fagwraeth, yr hyfforddiant a'r amgylchedd o'i grud i'w fedd.

Cyfres o dameidiau oedd blwyddyn a rhoddid pwyslais ar bob cymal ohoni yn ei dro.

Mae'n amlwg na ellir tynnu'r gwenwyn o'r cawl, fwy nag y gellir dadansoddi cymdeithas i dynnu'r llygredd allan ohoni.

Credai cynifer o Gymry'r cymoedd diwydiannol hyn fod y Gymraeg yn isradd, yn hen ffasiwn, yn annigonol ac yn amherthnasol i anghenion y byd sydd ohoni.

Y tro hwn mae'n anodd iawn gweld yr alaeth o gwbl, ac mae'r rhan fwyaf ohoni yn anweladwy oherwydd disgleirdeb yn awyr.

Son yr oedd pen chwaraewraig tenis Cymru am lun a gafodd ei dynnu ohoni hi a chwe chwaraewraig arall o Brydain yn sefyll yn noeth y tu ôl i Iwnion Jac fawr.

Er bod rhannau ohoni wedi eu cyhoeddi o'r blaen, dyma'r tro cyntaf iddi ymddangos yn ei chyfanrwydd.

Yr oedd hyn yn weddus gan fod Anti wedi dwyn fy Mam i fyny, a rhoi addysg iddi, ar yr oedd Mama'n hoff iawn ohoni, ac yn ddiolchgar.

Dyma ddeuoliaeth glasurol Methodistiaeth Calfinaidd - ffydd emosiynol oedd yn ffynnu o'r galon, ond ffydd oedd â phrofion ohoni i'w canfod gan reswm ym mhob man yn y byd allanol, unwaith yr oedd llygad y galon wedi'i hagor i'w gweld.

Doedd o erioed wedi gweld Cli%o cyn hyn gan fod Seimon yn byw yn Rhiwlas, heb fod ymhell o'r ysgol, ond roedd yn bur debyg i'r disgrifiad a gawsai ohoni hefyd; yn cyrraedd bron at ben-lin Seimon, côt wen lefn, gyda chlytiau o frown a du drosti, pwt bach o gynffon a chlustiau pigog, ond bod un o'r pigau'n troi at i lawr.

Nid oedd yr amgylchiadau cymdeithasol ac economaidd oedd ohoni yng Ngogledd Cymru yn gyfryw i feithrin na chynnal arlunydd o ddifri.

Cofiaf Dr Jamieson unwaith yn rhoi gwers i ni ar y rhannau o'r benglog ac roedd yr astudiaeth ar rannau esgyrniog ohoni yn un bur fanwl.

Yr wyf yn amau nad oedd gan ein gwron fawr o amynedd chwaith at ei gyfoeswyr ymhlith y beirdd yr oedd cynffon y weledigaeth hon yn chwipio'u dychymyg, sef y rhai megis Saunders Lewis a Gwenallt a fynnai gysylltu'r Gymru oedd ohoni yn y tridegau gyda rhyw Gymru reiol ufudd-Gristionogol mewn gorffennol di-ffaith.

Mae'r math o ddefnydd a wneir ohoni yn mynd i ddylan- wadu ar y math o insiwleiddio sydd ei angen i wrthsefyll yr oerni a thywydd garw.

Bu'r cyfuniad o onestrwydd ac unplygrwydd a'r penderfyniad diysgog i gadw'n driw i'r ddelwedd ohoni ei hun heb geisio cyfaddawd â neb yn wrthwenwyn effeithiol i'r wên ffals'.

'Rhaid i ni ddechrau rwan os ydan ni am wneud rhywbeth ohoni.

Aberthai rhieni lawer cysur er mwyn cymhwyso eu plant gogyfer â'r gystadleuaeth lem am ddyrchafiad, ac aberthent y genedl Gymreig a'i hiaith er mwyn chwyddo nerth a gogoniant yr Ymerodraeth fawr yr oedd Cymru'n rhan ddinod ohoni.

Fel y gŵr drwg ei hun." "Cychwyn i'r lle chwech wnaeth hi," meddai Mam, "ond welson ni ddim golwg ohoni wedyn.

Dysgid elfennau ffurfiol ohoni yn ôl graddfa o anhawster.

Mae India'n llawn o bobl, pob modfedd ohoni.

Beth ddeuai ohoni petai Rick yn priodi'r hogan 'na?

Yr ydw i yn un o'r rhai syn cael mwynhad mawr ohoni.

Cyn gynted ag y cyffyrddodd Sandra'r blanced, fe gododd honno ohoni'i hun, a daeth rhyw sgrech fyddarol, annaearol o rywle.

(c) Mynychu cyfarfod o unrhyw gymdeithas o awdurdodau y mae'r Cyngor yn aelod ohoni.

Ond mae'n debyg i'w hawdur drefnu i'w hargraffu ar daflen a'i dosbarthu ymhlith ei gyfeillion a'i gydnabod, a gwelodd y llyfryddwr Charles Ashton o Ddinas Mawddwy un o'r taflenni hyn, a cheir disgrifiad ohoni ymhlith ei bapurau.

Yn raddol fe ddaw'r hen bâr, ac yn arbennig yr hen ŵr, o gryn ddiddordeb i'r adroddwr, sydd yn ei weld fel cynrychiolydd yr hen ddiniweidrwydd gwerinol a wrthgyferbynnir â bydol-ddoethineb y byd sydd ohoni.

Yn yr oes faterol sydd ohoni, byddai rhai'n galw'r gonestrwydd hwn yn styfnigrwydd, ond dyw'r cwmni ddim heb ragflaenwyr nodedig yn hyn o beth - roedd agwedd debyg yn nodweddu'r cwmni%au Saesneg llwyddiannus a enwyd ar ddechrau'r erthygl.

Mae cariad wedi taflu rhwyd O sidan am fy nwyfron Per swynol rwyd o wead serch Y ferch a bia 'nghalon Ac yn y rhwyd 'rwy'n byw a bod Ni fynnwn fod ohoni Ac yn y rhwyd y gwnaf barhau Nes gwnawn ein dau briodi.

Pryder ynglyn â chrebachu'r iaith yn y cadarnleoedd, ei dirywiad fel iaith gyntaf ar yr aelwyd, ac yn y defnydd a wneir ohoni mewn cyd-destunau 'traddodiadol'; gobaith ynghylch y cynnydd yn niferoedd y bobl ifanc sy'n ei siarad, y cynnydd yn y defnydd a wneir ohoni mewn cyd-destunau newydd ac yn y cyfleoedd newydd i'w defnyddio.

Yn hytrach na cheisio ymgodymu â holl gymhlethdodau'r byd sydd ohoni o'r cychwyn cyntaf, y dull arferol o weithredu mewn Economeg yw symleiddio cymaint ag sy'n bosibl ar y cychwyn, ac yna symud ymlaen i ollwng y tybiaethau dechreuol fesul un gan sylwi ar y gwahaniaeth y mae hyn yn ei wneud i'r casgliadau gwreiddiol.

Daeth i lawr o'i chartref yn Llandeilo'r Fân yn ddiweddar i dþ ei brawd, Tom Davies, ym Mhontsenni, i sôn wrthyf am y fro a'u hatgofion ohoni.

Y mae defnydd ohoni wedi'i chyfyngu i'r llafar gan nad oes iddi ffurf ysgrifenedig gydnabyddedig na gramadeg sustematig, na dim o'r offer ieithyddol ychwanegol fyddai ei angen i'w haddasu'n iaith ar gyfer addysg, gweinyddiaeth a defnydd swyddogol ffurfiol.

Ac roedd yna lun o olwyn - hanner ohoni y tu mewn i leiandy, a'r hanner arall y tu allan.

Roedd ef wedi goroesi `Ogof Angau', ac wedi dod ohoni gydag esboniad paham nad oedd unrhyw fforiwr arall wedi dianc ohoni yn fyw!

Pe baech chi'n digwydd mynd yno welach chi dim rhyw lawer ohoni, o achos y tywydd.

Yn ôl Cyfrifiad 1991 rhyw 142,000 sydd â rhyw wybodaeth o'r iaith -- canran is na 10% -- a llawer iawn o'r rheiny wedi dysgu'r iaith yn yr ysgol a heb gael y profiad ohoni fel iaith gymunedol fyw, er gwaethaf eu hymdrechion i'w meithrin felly.

Roedd yr þyl yn arddangos nid yn unig gyfoeth cerddorol y wlad, o'r oesoedd canol hyd at Chopin, Szymanowski, ac yna gyfansoddwyr yr oes sydd ohoni, ond hefyd fryn dipn o bensaerni%aeth, drama a llenyddiaeth fodern ynghyd â hannes twf a datblygiad Pþyl yn y cyfnod comiwnyddol sydd wedi dirwyn i ben yn ddiweddar.

"Paid â chymryd sylw ohoni." Gallai daeru bod yr wylan wedi gwyro'i phen ac wedi gwenu'n sbeitlyd arno pan ddywedodd hynny.

Y rhaglen Saesneg yr wyf yn hoff ohoni yw "All Creatures Great and Small", y gyfres sydd wedi ei sylfaenu ar fywyd y mil-feddyg James Herriot.

Oes rhywun wedi tynnu lluniau ohoni?

Dyma Hiraethog yn datblygu adroddiad estynedig sydd yn adlewyrchu amgylchiadau'r byd sydd ohoni.

Daliodd i'w olygu hyd ddiwedd ei oes, a daliodd i ysgrifennu ar gyfer y werin yr oedd ganddo ddarlun mor ddelfrydol ohoni yn ei galon.

"Dwn i ddim lle ar y ddaear yr aeth hi." "Welsoch chi ddim golwg ohoni, naddo?" gofynnodd eu mam.

Yn y straeon am Sir Gaernarfon yr un modd, y gwragedd biau trin a bwydo'r anifeiliaid: yr oedd y chwarel yn mynd â holl egni'r gwŷr - y chwarel a'r daith hir iddi ac ohoni.

Dyna wnes ac mae yna yn archif BBC neu HTV erbyn hyn lun ohoni yn ynganu y frawddeg enwog yn dda iawn yn Aberystwyth.

Roedd e'n arfer bod yn fasnachwr yn Hargeisa, ac mae e newydd ymweld â'r ddinas - o leiaf, yr hyn sydd ar ôl ohoni.

Mae nifer o stori%au Aled Islwyn yndarlunio ymdrech yr unigolyn i ddal ati ac hyd yn oed i geisio cynnal gwerthoedd yn wyneb diffyg strwythur a diffyg raison d'être y gymdeithas sydd ohoni, yn wyneb yr unigedd mewnol anochel sy'n rhan o brofiad cynifer.

Y mae dwy brif ffordd o gael gafael ar fferm yn y byd sydd ohoni hi rhentu un neu brynu un.

Rhoddwyd cyfle iddynt i gyd-drafod a mynegi eu barn ar y ddogfen ymgynghorol yn gyffredinol, ac yn benodol ar y rhannau ohoni a berthynai i'w priod feysydd.

Mae hanes y briodas yn digwydd ar lefel myth yn hytrach na nofel, sef fel patrwm o ddigwyddiadau ag iddynt ystyr symbolaidd nas gwireddwyd yn uniongyrchol drwy gysylltiadau ac amgylchiadau cymdeithasol y byd sydd ohoni.

Mae'r ansoddau sy'n hoff gan awdur y Pedair Cainc, sef gostyngeiddrwydd, diweirdeb a ffyddlondeb, yn groes i ansoddau'r gymdeithas arwrol y datblygasai'r Prydeinwyr a'r Cymry ohoni ac a ddethlid ganddynt yn eu llenyddiaeth.

Yn y Gymru sydd ohoni heddiw, nid oes ateb llenyddol i'r broblem lenyddol.

Parodd eu hedmygedd hwy a'u balchder ohoni, yn arbennig wedi iddi ennill ysgoloriaeth i Ysgol Sir Caernarfon, iddi gredu yn ei gallu i gyrraedd unrhyw nod a osodai iddi ei hun.

Ma' rhyddid yn beth mawr, wyddoch chi a rydw i am ddal 'y ngafal ynddo fo." Ar yr un gwynt, ychwanegodd yn ddyn i gyd: "Rydw i am fynd i weld tipyn ar y byd cyn iddi hi fynd yn rhy hwyr arna i." Agorodd ceg Maggie Huws, ond cyn iddi hi gael yr un gair allan ohoni hi, roedd Willie Solomon wedi cyrraedd ei ddrws ac wedi rhoi clep arno yn ei hwyneb.

Cytundeb cryf (88%) fod yr iaith yn rhywbeth i fod yn falch ohoni.

Roedd rhaid i foi gael rhywun; fedrai neb loetran o gwmpas ar ei ben ei hunan; ond a bod yn onest doedd e erioed wedi meddwl rhyw lawer ohoni.

Darfu'r naws a darfu'r gwirod, Darfu'r sôn am hedd yr Hafod, Darfu'r hen chwerthinus gwmni Darfu'r byd oedd gynt ohoni.

Yr un fath ag efo llongau pan aeth berfa bren yn ferfa haearn yr aeth y rhamant ohoni.

Allwn i ddim gneud na thin na phen ohoni.

'Dwyt ti ddim ymhell ohoni,' meddai, 'ond fe ddarllena' i un arall i ti nawr.'

Yn ôl esiampl yr Ysgrythurau eu hunain, rhaid rhoi'r flaenoriaeth i briod-ddull yr iaith y cyfieithir ohoni wrth gyfieithu'r Ysgrythurau.

Ni allwn siarad Saesneg ac nid oedd fy nealltwriaeth ohoni fawr fwy.

Iawn yw i arglwydd ennill clod a bod yn batrwm i'w farchogion, oherwydd nid gweithgarwch 'diffrwyth' mohono bellach gan ei fod yn foddion cyfoethogi 'ei lys a'i gydymddeithon a'i wyrda o'r meirch gorau ar arfau gorau ac o'r eurdlysau arbenicaf a gorau'.' Trwy'r adran hon gwelir yr awdur, ac mae'n debyg ei gynulleidfa a'i noddwr, yn ymhyfrydu ym mhasiant y llys, gloywder lliwiau a helaethrwydd anrhegion a gwleddoedd ac yn urddas gosgorddion 'yn wympaf nifer a welas neb erioed', fel na ellir peidio â sylwi ar ei ddiddordeb byw yn ystyr arglwyddiaeth a'r mynegiant gweladwy ohoni.

Y peth cyntaf oedd yn rhaid ei gael oedd twll yn y graig er mwyn chwythu darn ohoni allan.

Y Gainc Osod Bod prawf teg i'w gymeradwyo ar bob cainc a arferir heddiw i bwrpas Cerdd Dant, ac yn unol â'r diffiniad traddodiadol ohoni "ei bod yn cynnwys ffigur a rhedfa% a neilltuolion eraill - bydd iddi ddal y prawf hwnnw, neu fethu.

Ni chymrodd yntau, mwy na'i gymydog, unrhyw sylw ohoni, ond ymhen deng munud a John heb ddychwelyd efo'r gwningen, aeth allan a chael ei fab yn gorwedd ar lawr.

`Ogof does neb yn dod ohoni'n fyw - mae'n rhaid fod rhywbeth sy'n werth ei ddarganfod yno.' `Mae hyd yn oed rhywun fel fi wedi clywed am y lle hwn,' meddai'r meddyg.

Y bennod yr ymddiddorodd Peate fwyaf ynddi (a barnu wrth y dyfyniadau mynych a gododd ohoni yn ei waith diweddarach) oedd y ddegfed, 'Soul-Making', lle y ceisiodd Murry dreiddio i seiliau metaffisegol estheteg Keats.

Pwysicach na hynny yw ei bod yn rhoi darlun gwerthfawr iawn inni o esgob yng Nghymru ac o'r gymdeithas yr oedd yn rhan ohoni.

Felly ar ôl yr holl gynnwrf, beth yw priodweddau'r ffurf newydd yma ac oes 'na beth ohoni i'w gael mewn huddygl?

yr oedd robert griffith yn hollol gywir yn cyfeirio at y ffaith fod david hughes wedi diflannu'n llwyr o gylchoedd cerdd dant, ond serch hynny mae aml i gyfeiriad yn ei farwnadau i'w ddawn fel telynor yn y gymdeithas o wyddonwyr ac arloeswyr peiriannegol yr oedd yn aelod ohoni yn llundain, ac yn wir mae lle i amau a fyddai ei ddyfais bwysig gyntaf wedi gweld golau dydd oni am ei allu fel cerddor.

Gall Cymru fod yn falch ohoni.

Ohoni hi y daw pob carnfuchedd a hwnnw wedyn yn magu nerth fel cynrhon yn gwingo'n dwmpath yn nrewdod hen garcas.

A'r droed a roddes ar y sebon a godwyd i fyny at godiad haul, a'r droed arall a gychwynnodd ar daith ohoni ei hun tuag at fachlud haul.

Maen nhw'n dal i gredu y gellir defnyddio strwythur traddodiadol y stori, gwead o ddisgrifiad a sylwebaeth a deialog, strwythur sy'n perthyn i fyd gwahanol iawn, i ddarlunio diffyg strwythur a diffyg cyfeiriad y byd sydd ohoni.

Ymollyngodd i'r gadair freichiau y codawn ohoni, estynnodd ei law yn reddfol am y blwch tybaco ar y pentan yn ei ymyl, a dechreuodd lenwi ei bibell yn araf a phruddaidd.

Roedd yr ewyrth clyfar hwn yn ŵr pwysig yn Llundain yng ngwasanaeth y brenin ei hun, ac roedd yn hoff ohoni hithau.

'Tyd, tamaid o'r deisan gwsberis 'ma,' meddai Emrys, gan wthio cyllell o dan ddarn ohoni.

Ond o fewn y chwe mis diwethaf chwalwyd yr hen ffin yn llwyr a ffurfiwyd dwy garfan newydd, y naill yn gefnogol i'r llywodraeth newydd, a'r llall yn fwy beirniadol ohoni.

Tra bod Ffair Gaeaf a Stori%au'r Tir Glas yn gosod eu cymeriadau'n solet iawn o fewn cymdeithas hawdd ei hadnabod a sicr ei seiliau, ac yn rhoi mwy o bwyslais yn y pen draw ar y gymdeithas nag ar yr unigolyn oedd yn rhan ohoni, erbyn cyrraedd Yr Wylan Deg a Stori%au'r Tir Du, mae pethau wedi newid yn arw.

allan ohoni a chafodd ei daflu o'r palas yn ddiseremoni.