Rhaid gwahaniaethu hefyd rhwng cenedlaetholdeb, imperialaeth o thotalitariaeth, er cydnabod y gallant oll weithiau gyd- fodoli yn yr un wlad.

Hwyrach y maddeuir imi am awgrymu fod Paul wedi gweld pethau'n glir ryfeddol a'u crynhoi mewn brawddeg fer, "Nid oes na gwryw na benyw canys chwi oll un ydych yng Nghrist Iesu%.

Ac fe ddaeth y dydd pan godwyd baneri ar ben pob glofa, uwch y ddrifft hon, a'r pwll acw, ac fe dynnwyd lluniau'r glowyr buddugoliaethus, gwynder eu gwenau yn hollti'r du%wch a orchuddiai'u hwynebau, yn dathlu'r dydd pan ddaeth y cyfan oll yn eiddo i blant yr addewid.

Fe wyddom oll am ddiddordeb Freud yn y chwedlau Thebaidd, yn enwedig yn hanes Oidipos, ac am ddiddordeb mwy cyffredinol Jung yn y maes.

Hyd at ganol y ganrif ddiwethaf, er pwysiced y wladwriaeth, yr oedd yn bell iawn o fod yn oll-bwysig a hollalluog.

Ac i brif arweinydd y mudiad, John Henry Newman, yn arbennig, datblygodd hwn i fod y cwestiwn pwysicaf oll.

Mynd yno, ac er nad oedd neb yn ein disgwyl nac yn gwybod dim oll amdanom, cawsom gyngor gan gapten i osod ein pabell gyda hwy, fel petaem yn ddau westai yn cael eu croesawu gan wr ty caredig, na wyddai am eu bodolaeth cyn hynny, i fwrw noson dan ei gronglwyd.

Mae prif thema La Queste a Perlesvaus yn sylfaenol debyg, ac yn sawru o Gristnogaeth asetig: er mai marchogion llys Arthur yw'r gorau yn y byd, mae eu diffygion moesol yn eu rhwystro rhag cyflawni'r gamp uchaf oll a chanfod y Greal; cedwir y fraint arberlnig honno i farchog ysbrydol a moesol berffaith, sef Persifal (cefnder cyfandirol Peredur y traddodiad Cymreig) yn Perlesvaus, a Galaad neu Galaath (sy'n fwy cyfarwydd bellach fel Galahad), arwr newydd sbon a ddyfeisiwyd yn arbennig ar gyfer y dasg yn La Queste.

Pan fyddid yn sôn am ei gampau'n gwagio siopau o'u nwyddau oll byddai hithau'n dal dano'n dweud, 'Wel, ddaru o ladd neb, yn naddo?' A phan ddaru o ladd Huws Parsli am y tro cyntaf dyma hi i'r adwy eto: 'Toedd dda gen i mo'r hen gingroen afiach beth bynnag.

Hyn oll yn gwneud imi feddwl am y yr holl wersi syrffedus yna y bu'n rhaid i mi ac eraill eu dioddef yn yr ysgol - ac y mae plant yn dal i'w dioddef mae'n debyg.

Ond rhaid rhoi'r clod i ddinas arall ymhell tu allan i Gymru am greu y Cloc Blodau cynta oll a welwyd erioed ym Mhrydain.

"'Agwedd geidwadol'?", meddech chi, "a hwythau oll yn ddrain yn ystlysau ffwndamentalwyr ac efengylwyr fel Dr Martyn Lloyd Jones?"

Teimlech rhyw ysbryd yn eich codi a'ch llonni wrth ddawnsio iddyn nhw, ac yn sicr y tair noson ola' pan oedd y dawnswyr oll gyda'i gilydd oedd uchafbwyntiau'r þyl inni.

Ond mae yna ffactorau dyfnach hefyd sy'n deillio, yn eironig ddigon, o gyfnod yr Archentwr enwocaf oll - arwr Menem a sylfaenydd y blaid y daeth yn arweinydd arni - sef Juan Pero/ n.

ond dim oll i'w wneud â Chymru.

"Beth bynnag am gymhelliant, beth bynnag am fwriad, elli di ddim osgoi'r ffaith fod hyn oll yn newid ein sefyllfa ni."

Petai rhywrai'n digwydd gweld y ffilm hon ar ei hanner, a'r olygfa o'r gweithlu ym mol buwch y sinema, oll yn eu lifrai gwynion a'u helmedau lampiog a'u lanternau yn eu dwylo, gellid maddau iddynt am dybio mai glowyr oedd ar y sgrin.

Y canlynol yw'r achosion fynychaf: afiechyd (fel dolur y galon, is thyroidedd, ac anallu i symud); methiant y corff i adnabod gostyngiad gwres yn ddigon cyflym, fel na all y person grynu a chymryd mesurau i ymdwymo; cyffuriau (fel Largactil a'r ddiod feddwol i ormodedd); a'r achos pwysicaf oll, sef cwymp y tymheredd i radd rhy isel i'r corff fedru ymdaro ag ef.

Mae hyn oll yn gefndir perthnasol iawn i Farwnad Siôn y Glyn.

Collodd ei hymgeiswyr oll eu hernes ac eithrio'r Dr Gwenan Jones, a ymladdai yn y Brifysgol.

Yng ngwaith Llwyd y mae'r mynegi ei hun yn rhyfedd: yr ymbilio hyf, y tawtolegu hir, y trosiadu a'r cyffelybu a'r personoli, yr aml ddefnydd o similiter cadens, repetitio, contrarium, expolitio, lamentatio, sermocinatio, - y mae'r oll mor syn, mor dynn, mor daer.

Gadewch i ni wneud pob ymdrech i'w chadw yn iaith naturiol i ni oll.

Cyfieithu o'r Lladin i'r ieithoedd brodorol, a'r Gymraeg yn eu plith, oedd y ffordd bwysicaf o gyflawni hyn oll, cyfieithu, fel y dywedodd Thomas Wiliems, 'pob celfyddyt arbenic or gywoethoc Latiniaith yr geindec Gymraec einom'.

Rhyw ystum i gyfeiriad moderniaeth yw'r rhain oll, yn ymdeimlo a'r angen am dorri allan a chreu rhywbeth newydd, ac eto'n anabl i wneud hynny.

Y darluniad cywiraf a fedrwn roddi o'r golygfeydd ar y daith hon ydyw disgrifiad a roddir gan Solomon o faes a welodd ef yn rhywle: `Wele, codasai drain ar hyd-ddo oll; danadl a guddiasai ei wyneb ef; a'i fagwyr (goed) a syrthiasai i lawr; y palasau ydynt wrthodedig - yr amddiffynfeydd ydynt yn ogofeydd, yn hyfrydwch asynod gwylltion, yn borfa diadelloedd.'

Llwyddodd BBC Cymru i ddod âr digwyddiadau hyn oll yn fyw i aelwydydd pobl Cymru.

Hyn oll bron dwy flynedd cyn i mi gael llong.

Gyda'r holl son fu wedyn am 'Gymraeg crap' rhaid nodi i'r cynigion oll gael eu cyflwyno mewn Cymraeg caboledig a graenus fyddai'n siwr o roi gwefr orgasmig i Gwilym Owen a Hafina Clwyd.

Clyma hon ynghyd bobl a rannodd yr un diriogaeth dros gyfnod hir o amser ac a ddatblygodd yn ystod cwrs ei hanes yn y famwlad, draddodiadau ac arferion a sefydliadau a'u gwahana oddi wrth bobloedd a chenhedloedd eraill Cynnwys y rhain fel arfer gyfraith, crefydd, sefydliadau gwleidyddol ac iaith, er nid yw'r nodweddion oll bob amser yn bresennol.

y cyneddfay ar rhinwedday hynny oll yn amlach, ac yn helethach ar y Brytaniait yn yr hen amser nac ar nasiwn ac ydoedd yw cymdogaeth oy amgylch'.

I hyrwyddwyr ieithoedd lleiafrifol, iaith yw'r symbol grymusaf oll gan ei bod yn elfen hanfodol mewn unrhyw ymgais i godi ymwybyddiaeth a chyflwyno ideoleg, sef y camau cyntaf tuag at greu model o drosglwyddiad iaith a diwylliant hyfyw.

Pan ddaethom gyntaf oll i Shamshuipo fe roddwyd y tri swyddog uchaf, y Cyrnol, y Major a Chapten fy nghatrawd i, mewn ystafell ar wahân, ac yn yr ystafell honno roedd soffa go fawr.

Po fwyaf y disgynnai'r ganran honno, lleiaf oll oedd y gefnogaeth.

Ond gwyddai Owen Edwards ei hun y gwahaniaeth hanfodol rhwng ddau beth, a dewisodd achlesu'r math o ddiwylliant y gellid ei wasgaru trwy'r genedl oll.

Ac os methodd ambell un wneud ei farc ar lwyfan eisteddfodol 'does raid iddo boeni dim oll canys fe fydd yn bownd o raddio'n feirniad o'r radd flaena' mewn dim o dro.

Y rheswm am hyn yw fod y cerrynt mawr hanesyddol, o'r oesoedd canol hyd at ganol yr ugeinfed ganrif, oll wedi llifo trwy Ffrainc ac wedi cael mynegiant cyflawnach yno nag yn unrhyw wlad Ewropeaidd arall.

Bu'r datblygiadau hyn oll ynghlwm wrth gyfnewidiad gwleidyddol o'r pwys mwyaf yn hanes Ewrop, sef, twf gwladwriaethau newydd.

Maen oll yn cynnwys cemegolion y mae ar blanhigion eu hangen, a gweithiant yn gyflym iawn.

Mae a wnelo Iesu Grist â'r bydysawd oll, a phopeth sydd ynddo,

Fel yn bennaf oll y cadwasom yr ystyr a llafurio bob amser i'w adfer yn gwbl gywir, felly yr ydym â'r parch mwyaf wedi cadw priod ddull y geiriau yn gymaint ag i'r Apostolion wrth lefaru wrth y Cenhedloedd ac ysgrifennu atynt yn yr iaith Roeg eu cyfyngu eu hunain i ymadrodd bywiog yr Hebraeg yn hytrach na mentro ymhell trwy ystwytho eu hiaith i lefaru fel y llefarai'r Cenhedloedd.

Galwodd John Morris-Jones ef 'Y meistr mwyaf ar y gynghanedd o'r ymgeiswyr oll'.

Yr oedd yn rhaid i'r gweithiwr ffwrnais roddi'r platiau'n drefnus yn y ffwrnais, rhai yng nghefn y ffwrnais, eraill yn yr ochrau a rhai yn y blaen, a'u symud o'r naill le i'r llall fel y byddent oll o'r un tymheredd.

(Profiad newydd tu hwnt a charlamus-gyffrous i ni oll, bid siŵr, fyddai hynny: O bydded i ni abersochio'r bur hoff bau oll - (a beth wedyn wneid i abersochio Abersoch ymhellach?

Dibynna bardd gwlad yn gyntaf oll ar ddifyrru cylch bychan diolud.

Estynnwn ein cydymdeimlad i'r teulu oll.

"Yr offeiriedyn balch, anwybodus, anghristionogol yn Rhydychain neu Lanbed, sydd yn ry fonheddig i ddarllen un gair o'r ysgrythyr, nag i wybod dim oll o gynhwysiad y llyfr hwnnw; - Methodistiaeth yw hyny yn ei olwg; ac y mae ef ei hunan, a'i deulu gartref, lawer o raddau yn rhy genteel i fod yn debyg i Fethodistiaid...".

Pan aeth y Cymry ati i ailddarganfod y Groegiaid, ymddengys iddynt adael hyn oll o'r neilltu gan amlaf, a cheisio gweld gwrthrychau eu hastudiaeth fel dynion meidrol, ac yn wir fel dynion tebyg i'r Cymry eu hunain ar lawer agwedd.

Neb oll.

Erthygl Saunders Lewis sy'n sefyll allan o blith y tair, er eu bod oll yn rhyfeddol o ffres o'u cymharu a'r rhan fwyaf o newyddiaduraeth wleidyddol hanner cant oed.

Mae hyn oll yn dod ag elfen o gomedi ac ysgafnder i'r gyfres.

Ac mae'r ddadl ynghylch dyfodol y baedd gwyllt yn Sweden yn dal i fod yn un ffyrnig hyd heddiw - y ffermwyr yn sicr o ddifetha'r anifail yn llwyr o'r wlad, ond y naturiaethwyr yn ymfalchio yn y ffaith bod anifail newydd wedi dod i fyw i'r wlad a hyn oll yn rhoi cyfle bendigedig iddyn nhw astudio anifail a oedd ychydig yn ol yn ddim ond ffaith diddorol mewn llyfr hanes.

Yr oll yr ydym ni'n gofyn amdano yw bod cyflogwyr yn rhoi swyddi i bobol yn ôl eu gallu, nid yn ôl y ffaith a ydynt yn anabl ai peidio."

Gorau oll os gallwn wneud hynny dan bwysedd i achub amser a rhag defnyddio gormod o ddŵr.

A'r adferf 'yma' yw'r fwyaf hanfodol a'r fwyaf dirfodol o'r adferfau neu'r ymadroddion adferfol oll.

Yn gyntaf oll, disgwylid iddo reoli'n dda ac, yn ail, edrychid arno fel un a roddai esiampl i eraill o'i 'berffeithrwydd' (neu o leiaf ei ddehongliad ef ohono) er mwyn gwneud dynion eraill yn dda.

Estynnwn ein cydymdeimlad i Mrs Mitchell a'r teulu oll yn eu colled.

Canlyniad hyn oll oedd iddynt gynnal parêd ar ôl parêd, er mwyn iddynt ein cyfrif sawl gwaith yn ystod y dydd, a chan fod tros bedair mil ohonom cymerai'r gorchwyl hwn amser maith.

Cawn un ag oll ein barnu gan hanes.

oll yn hyrwyddo profiadau gwrando.

Ac er y trawsnewid hwn ar yr ystyr, mai Duw ac nid y troseddwr sy'n aberthu, eto defnyddir yr hen dermau, offrwm, dyhuddiad, iawn, cymod, yn ogystal â thermau mwy penodol megis "dydd y cymod" neu'r "Pasg", a'r rhain oll â rhyw gyfoeth o ystyr ynddynt i bob Israeliad.

Y dyddiad cyntaf posibl i gael pwyllgor oedd y dydd olaf o Awst, sef dydd Gwener, a gwelaf yn awr wrth edrych drwy'r ffeil am y cyfnod, yr hysbysiad o gyfarfod cyntaf oll y Pwyllgor Llyfrau Cymraeg: Is-Bwyllgor o'r Pwyllgor Addysg oedd hwn, fel y dywedwyd, ond sylwch mai'r Llyfrgellydd oedd yn ei alw, a'r Llyfrgell, nid y Swyddfa Addysg, oedd y man cyfarfod.

Y canlyniad fu'r Welsh Courts Act, 1942, deddf seneddol a ddiystyrodd holl fwriad y ddeiseb ac a adawodd y Saesneg o hyd yn unig iaith swyddogol y llysoedd cyfraith a'r gwasanaethau cyhoeddus oll.

Bradycha ymddiried Math a Phryderi, mae'n creu rhyfel rhwng Dyfed a Gwynedd lle collir bywydau lawer, a lleddir Pryderi gan Wydion ei hun, - hyn oll er mwyn bodloni chwant Gilfaethwy.

Ni olygai ddim oll.

Yr Athro WJ Gruffydd oedd hwnnw: yntau wedi dod allan yn Bleidiwr amlwg yn sgil ei wrthwynebiad i'r Ysgol Fomio, ac wedi'i gynhyrfu cymaint gan y prawf yn Llundain nes cyhoeddi y byddai Cymru mwyach yn cyfrif pob Sais yn elyn; galwodd ar Gymru oll i foicotio coroni'r brenin Siôr Vl, ond nid oedd hyd yn oed fro enedigol Gruffydd ei hun yn aeddfed i ymwrthod a the parti'r dathlu pan ddaeth yr adeg.

Yn ogystal, coronwyd hyn oll gan waith Buddug Medi yn awr wrth ymgymryd ag atgyweirio Penrhiw.

Fel hyn dewiswyd Iesu yn gynta' i fod yn Ben, Ar bob peth oll a gre%id mewn daear, dwr, a nen; A thrwy awdurdod ddwyfol i'w gostwng iddo ei hun, Fel corff mawr maith amrywiol oll ynddo Ef ei Hun...

Ond, yn bwysicaf oll, daeth dan ddylanwad y Diwygida Proestannaidd.

Os caf ddychwelyd am funud i sôn am ddisgrifiadau gwyddonaidd Kate Roberts o fywyd fel yr oedd yn y ganrif ddiwethaf a dechrau'r ganrif hon, hoffwn nodi ymhellach fod llawer o arferion ac o feddyliau yn ei gwaith hi sydd bellach wedi diflannu; ond y mae'n bwysig ein bod ni'n eu hadnabod - yn gyntaf, er eu mwyn eu hunain, hynny yw, oherwydd eu bod; yn ail, er mwyn gallu adnabod mai un o themâu cyson Kate Roberts yw newid: mae hi'n dweud yn rhywle nad oes dim byd oll mor gyson â newid; yn drydydd, mae'r arferion a'r meddyliau hyn yn dweud cyfrolau am agwedd meddwl ei chymeriadau - ac os na ddown i werthfawrogi'u hagwedd hwy at fywyd fe gollwn ran dda o'r rhin a berthyn i'r llenyddiaeth.

Williams Parry, fe gredaf fod gennym gerddi unigol sydd gystal yn ol eu math a dim oll a sgrifennodd neb arall yn unman.

Doedd dim modd iddo wybod y byddai'n rhaid iddo erlid rhywun yn y car, ond fe gofiai o hyn ymlaen - pe bai'n byw trwy hyn oll - i fynd â char manual gydag ef pan weithiai ar 'op'.

ddim oll i gynnig unrhyw help iddo; a chafodd Waldo siom enbyd, a theimlodd ddigalondid dybryd.

Gan fod y greadigaeth oll, yng ngolwg Irenaeus, yn hanfodol un, y mae dyn yn hanu o'r ddaear, a'r ddaear yn ddibynnol ar ddyn.

Ymhob un ohonynt, dadansoddir y testun yn bwyllog, symudir o bwynt i bwynt yn rhesymegol, dosrennir y pwyntiau'n is- adrannau, nodir yr athrawiaethau sydd yn ymhlyg ym mhob rhan, a goleuir y datganiadau a wneir gan brofion, sef cymariaethau, trosiadau, cyferbyniadau, daduniadau, oll wedi'u tynnu naill ai o'r Ysgrythur ei hun, o lyfrau a ddarllenasai Rowland, neu o'r byd naturiol yr oedd ei ddarllenwyr yn gynefin ag eœ Mae iddynt fframwaith o resymu clir.

Teitl llawn Stori Sam yw--"Stori Sam am yr hyn nis gwelodd neb erioed ond ef ei hun", a'r disgrifiad cyntaf o Sam a gawn yn y llyfr yw "Yr oedd yn wahanol iddynt oll" (i weddill y teulu) (t.

Mae eraill na wyddant ddim oll amdani.

Erbyn hyn roedd breichiau pawb yn dechrau brifo ac roeddynt oll, o hir wthio, yn hynod sychedig.

Awgryma hyn oll mai cymysg fu profiad politicaidd y Cymry yn ystod y bedwaredd ganrif ar ddeg.

Wrth greu categori 'y rhamantau' neu 'y tair rhamant' pwysleisiwyd gennym nodweddion a barai fod Peredur, Iarlles y Ffynnon, Gereint ac Enid rywsut yn sefyll ar wahân braidd i brif ffrwd y testunau rhyddiaith storiol 'brodorol' (ac nid oes rhaid ailrestru nodweddion tybiedig y rheini yma), ac aethpwyd ati i'w cymharu â'i gilydd er mwyn darganfod y priodoleddau cyffredin a allai gyfiawnhau eu gosod oll yn yr un dosbarth.

Yr ydym oll, fel Cymry, yn ei ddyled.

Yng Nghymru, ar y llaw arall, rydym oll yn gytu+n mai hanes cymdeithasol yw natur Hanes Cymru Fodern yn ei hanfod.

Meddai Henry Rees yn y nofel: 'Yng Nghymru heddiw dyma'r alwedigaeth uchaf oll, ac y mae'r werin yn gwybod hynny.

Y mae hyn oll yn rhan o'r gylched hydrolegol.

Hwnnw fydd y Llys terfynol oll y mae'n bosibl apelio ato.

O gofio hyn oll, a'r ffaith iddo dreulio peth amser yn y llynges cyn dod i'r coleg, sylweddolir bod cymwysterau a phrofiad arbennig ganddo wrth iddo ddechrau ar ei waith gyda'r BBC.

Nid oedd Ymneilltuwyr ffyrnicach, anhyblycach ym Mhrydain oll nag Ymneilltuwyr Lleyn...

Yng ngoleuni hyn oll dyma Waldo'n penderfynu mynd i weld S.

Ond yn hynny oll, fe lwyddodd Enid yn odidog.

O gofio hyn oll, y mae'n eironig o ddealladwy mai'r unig emyn o'i eiddo sydd wedi byw hyd heddiw yw 'Er maint yw chwerw boen y byd .

Gyferbyn a'r Rex lleolir siop y Valley Videos ac yn oes mwy unigolyddol y peiriant fideo aeth y sinema gyhoeddus ar i lawr (er bod arwyddion o ddadeni diweddar yn ei hanes gyda dyfodiad y system multiplex o America lle ceir ffilmiau, bariau, clybiau a bwytai oll o fewn yr un adeilad).

Dyna, felly, grynodeb o'n gwybodaeth am ffurf siliwm ac, wrth gwrs y cwestiwn pwysig bellach yw beth mae hyn oll yn ei ddweud wrthym am beirianwaith symudiad silia?

Wrth ystyried hyn oll, ni fyddai'r arweinwyr ddim yn gohirio'r streic.

Ond cyn imi gael amser i gerdded ar draws yr ystafell a chyrraedd ei phen pella yr oedd y cwbwl oll wedi diflannu.

Gorau oll, yn fy marn i, oherwydd ni fwriadwyd inni fedru trin a thrafod y Bydysawd drwyddo draw, ond yn hytrach ryfeddu a ryfeddu at ei holl ogoniant a'i ryfedd ffyrdd.

Ond y mae hanes yn bwnc sydd wedi cynyddu mewn bri yng Nghymru yn ystod yr wythdegau, ac wedibod yn destun trafod brwd, fel petai bellach yn bwnc gwir berthnasol inni oll.

Ac os yw lluniau Dick Chappell yn deillio i raddau helaeth o ddiddordeb manwl mewn daeareg, mae a wnelo rhai Bert Isaac yn fwy uniongyrchol â'r hyn sy'n weladwy i'r llygad, er nad oes dim oll yn ffotograffig yn eu cylch.

Rydym am barhau i wneud hyn oll, gan adeiladu ar ein hymrwymiad i deledu digidol yng Nghymru a chynyddu'r cyfleoedd ar gyfer cwrdd â phobl wyneb yn wyneb a chlywed eu barn.

Mae hyn oll yn dod yn fater brys iawn erbyn hyn oherwydd - cyn diwedd 1999 - mi fydd yn rhaid i bob ysgol wledig (yn ôl statud) ffurfio ei Bwrdd Llywodraethol unigol.

Branwen Jarvis a ymaflodd â'r gerdd anhawsaf oll yn y gyfrol hon, sef 'Mabon'.

Ymatal rhag ceisio codi cwr y gorchudd þ am na pherthyn inni wybod y dirgelion oll.