Pan ddaethpwyd i dywydd gwell cofiodd Mr Hughes am olwynion oedd yn y llwyth.

HEULWEN: .....erbyn iddo fe ffonio'r AA a cherdded y bum milltir yn ôl, roedd rhywun wedi dwgyd ei olwynion blaen e.

HEULWEN: Dwgyd olwynion blaen pobol, meddylia, be' tase dy dad yn bensiwnydd?

Mae'r defnyddiau'n cael eu dadlwytho gan y criw i gyd o gert fawr hen-ffasiwn sy'n rhedeg ar olwynion pren.

Fe wnâi hynny rai dyddiau cyn dydd mawr 'tynnu'r olwynion'.

a) Cadwch holl goesau/ olwynion eich cadair ar y llawr.

Anaml y byddai'r saer coed yn gwneud pâr o olwynion newydd heb y gert neu gambo yn gyfan, er bod eithriadau, mae'n wir.

'Roedd ei waith yn un a oedd yn mynd i barhau, a hyd yn oed ar heolydd garw'r wlad, gallai olwynion o wneuthuriad y saer lleol gael eu defnyddio am tua thrigain mlynedd.

Ac y mae'n fwy gwahanol fyth erbyn heddiw ynghanol yr anghenfilod o beiriannau diweddau yma sy'n medru symud yn eu nerth eu hunain a hyd yn oed heb olwynion o danynt, dim ond stribedi dur yn ymgreinio fel lindys trwy greigiau a mwd a mawn a chors.

Doedd dim ond dweud celwydd amdani: '...,' meddwn, '...' Fodd bynnag, dyma'r trên yn chwislo, a llawer yn gorfod gadael y ciw cantîn yn waglaw, y porteri yn galw ar i bawb frysio a dyma ni unwaith eto ar yr 'olwynion chwim'.

Dywedid ei fod yn cynllwynio'r olyniaeth yn ei fab Dafydd, ond pan fo symudiadau'r amseroedd ac uchelgais dynion fel olwynion yn troi, ni all neb warantu'r un ufudd-dod yn ei farwolaeth.

Ond fe fydd y sinema ar olwynion ar Faes yr Eisteddfod ac, yn ôl Cadeirydd y Cyngor, R.

Gellid galw rhai dwsinau o droeon a gweld y cert neu'r olwynion ar eu hanner, rhyw gychwyn arnynt, yna mynd at orchwyl a mwy o alw i'w orffen.

Mewn aml i bentref yr oedd gefail y gof a gweithdy'r saer bron yn ymyl ei gilydd, a chyda'r gwaith o ganto'r olwynion fe weithient law yn llaw.

Gwthiai hen wragedd fasgedi ar olwynion o'u blaen.

Hyd yn ddiweddar iawn, doedd gwneuthurwyr carafanau ddim yn credu mewn olwynion sbar am ryw reswm anhygoel.

Dyna paham y byddai'r rhan fwyaf ohonynt yn tynnu'r olwynion yn yr awyr agored.

ond i gael dau beiriant i gysylltu a'u gilydd ar hyd pellter o wifrau telegraff, yr oedd yn rhaid i olwynion y peiriant derbyn fod mewn cytgord union ag olwyn y peiriant y pen arall.

Ple bynnag yr oedd yr ysbryd yn mynd, yno yr aent hwythau hefyd; ac fe godai'r olwynion i'w canlyn, oherwydd yr oedd ysbryd y creaduriaid yn yr olwynion.

Ciciodd hi ei helm o'i afael hefyd ac aeth honno dan olwynion y bws ysgol.

Clywais sŵn adenydd y creaduriaid yn cyffwrdd â'i gilydd, a sŵn yr olwynion wrth eu hochr, a sain tymestl fawr.

pan oedd y ddau beiriant yn cydredeg yn union yr oedd yr olwynion lythrennau yn cyd-droi, yn union fel petai siafft solet yn eu cysylltu.

Wedi iddo ddatod y sgriwiau ar ei wyneb, gan ddisgleirio golau ei lamp drydan ar yr olwynion bach y tu mewn, gwelodd Douglas mai dim ond gwifren fechan oedd wedi dod yn rhydd.

Crafangodd am ei lyfryn oedd ar agor a'i ddalennau'n chwifio'n y gwynt lathen neu ddwy oddi wrtho ar ganol y ffordd ond roedd Nel yno o'i flaen i'w gicio dan olwynion lori a'i sbydodd yn dipiau.

Pan symudai'r naill, fe symudai'r llall; pan safai'r naill, fe safai'r llall; pan godai'r creaduriaid oddi ar y ddaear, fe godai'r olwynion i'w canlyn, oherwydd bod ysbryd y creaduriaid yn yr olwynion.

Gyda'r fath chwyddiant a chwalfa masnachol, nod offer plymars a beiro a ffilm sy'n amhosibl o brin ond teiars i lori%au ac awyrennau, fel y tystia moelni brawychus olwynion mewnol y deuawdau rwber sy'n hwylio'r tarmac.

Adeg y gwanwyn rhan fynychaf oedd yr adeg pryd y trefnid y gwaith o 'dynnu'r olwynion', am mai dyma'r pryd y byddai ffermwyr ac eraill yn gweld mor angenrheidiol oedd cael yr olwynion yn barod erbyn prysurdeb y tymhorau a oedd i ddilyn.

O'r herwydd, doedd yna, yn llythrennol, ddim car yng nghyffiniau y Gaiman a Threlew nad oedd ei ffenest flaen yn graciau i gyd - wedi eu malu gan y cerrig dirifedi a fyddai'n cael eu taflu gan olwynion ceir eraill yn pasio.

gan nad oedd angen atal ac ail-gychwyn yr olwynion wrth argraffu pob llythyren, fel ym mheiriant house, nid oedd peiriant hughes yn defnyddio gymaint o gerrynt, ac o'r herwydd, yr oedd yn bosibl ehangu'r pellter rhwng dwy orsaf delegraff cyn fod y cerrynt wedi gwanhau'n ormodol.

Mi 'roedd nhad yn gwylltio'n gacwn, am ychydig eiliadau, a wedyn fel bo cyffur hiwmor yn treiddio mewn i'w wythiennau a'i holl gorff a'i feddwl yn cael ei ddylanwadu, mi fydda fo'n mynd yn fud ac fel fyddech yn gweld, bron yn clywed, olwynion ei ymennydd yn troi ffwl sbid i geisio cynhyrchu llinell ddoniol i ddod allan o'r gwylltineb.

Yn y gweithdy y llunnid yr olwynion; 'roedd yn rhaid cael cyflenwad da o olau, ac os byddai'r diwrnod yn dywyll, 'roedd y rhwystrau'n fwy.

I gael glo i'r tanau yn eu cartrefi - ac ni ellid coginio heb y rheina - yr oedd yn rhaid cloddio yn y tipiau glo a amharai ar harddwch y cwm, ac wrth gwrs yr oedd yn rhaid cludo sacheidiau adref - ar ysgwyddau'r cloddwyr neu ar ryw gerbyd olwynion, gwagen fach neu goets baban.

Ar gyrion y trefi mae'r halting sites, rhes o garafannau a chartrefi ar olwynion yn bentref unnos, a phethau fel dwr, tai bach a man golchi wrth law.

Yn raddol, gwelid trafaelwyr o'r trefi ac o Loegr yn galw heibio i'r seiri gwledig a chynnig iddynt fylau i olwynion wedi eu tyllu'n barod.