Fyny ym mynyddoedd uchel Cwrdistan yng ngogledd-orllewin Iran oedd o', a'r siwrnai i gyrraedd yn un anodd.

Digon yw dweud bod y dystiolaeth, yn enwedig y dystiolaeth a geir o archwilio'r maes, yn awgrymu mai rhyw filltir i'r gogledd orllewin o'i llwybr presennol y gorwedd llwybr naturiol yr afon (yn enwedig yn rhan ganol y Morfa).

Erbyn dydd Sadwrn yr oedd y gwynt wedi troi i'r de-orllewin, ac yn gyrru cymylau gwlanog o law o gyfeiriad y mor.

Yr oedd hi'n dechrau nosi nawr ac ni allent weld ond ffurf y tŷ mawr rhyngddynt â'r awyr, rhiw silŵet llwyd ar "sgrin" ruddgoch y machlud tua'r de-orllewin.

Dyw pethau ddim wedi bod yn hawdd i Gaerdydd yn erbyn y tîm o Orllewin Cymru yn ddiweddar.

Oherwydd, yn y pen draw, adlewyrchu y mae gweithiau a rhagymadroddion y dyneiddwyr Cymraeg deimladau ac agweddau meddwl a oedd yn cyniwair drwy Orllewin Ewrop i gyd.

Campiodd y gwynt i chwythu'n ffyrnicach o'r de-orllewin, a sylwodd y rheini o bobl brofiadol ar y bwrdd fod y llong yn gorfod newid ei chwrs i yrru yn wyneb y gwynt.

O ben Drygam mae llwybr yn arwain tua'r de-orllewin yn ôl i Lannerchirfon.

Fodd bynnag, rhaid bod yn reit ofalus wrth dderbyn hyn, gan fod economi Cymru yn dechrau adfywio o sylfaen cryn dipyn yn is, ac ni welwyd effeithiau'r twf i unrhyw raddau o werth yng Ngogledd Orllewin Cymru.

Fe arhosodd y gwas suful Huw Onllwyn Jones i gymryd cyfrifoldeb am y sector preifat; fe ddaeth Rhys Dafis o Tai Cymru i ofalu am y sector cyhoeddus a Meirion Prys Jones o Orllewin Morgannwg i daclo addysg.

Achubwyd y sefyllfa pan ymyrrodd Dr Peter Davies (Prifysgol Lerpwl), cynrychiolydd Cyngor Archaeoleg Forwrol gogledd-orllewin Prydain.

Yn y fasnach drionglog hon, cludid nwyddau a gynhyrchid yn ardaloedd diwydiannol Lloegr i orllewin Affrica a'u cyfnewid yno am gaethweision.

mynd yn nos o gwbwl yn y rhan honno o orllewin Iwerddon yr amser hwnnw o'r flwyddyn - sef canol haf.

Hwn yw'r cyfansoddiad a orfodwyd ar Orllewin yr Almaen ar ddiwedd yr ail Ryfel Byd er mwyn sicrhau na cheid yno ddim eto weld gwladwriaeth gref, gor-ganolog ac unbenaethol.

Yna, lledaenodd yr haint i orllewin yr Unol Daleithiau ac yno, yn ardal Los Angeles yng Nghaliffornia yr ymddangosodd yr haint gyntaf yng ngwledydd y Gorllewin.

Gyda chynnydd mewn poblogaeth, diwydiant, technoleg ac angen yn y Gogledd Orllewin; a chan fod rhwydwaith y nentydd a'r dyffrynnoedd pantiog bychan yn ddelfrydol i'w boddi...

Wedyn mae yna beth wmbredd o hanes digwyddiadau pwysig, yn rhyfeloedd a digwygiadau a mudiadau o bob math trwy holl orllewin Ewrop a llawer o'r hyn a elwir yn fyd gwareiddiedig lle mae'r bobl sydd wedi dysgu lladd ei gilydd yn byw o'u cymharu a'r darnau lle mae'r bobol sy'n bwyta'i gilydd yn byw.

Ond nid yng Nghymru yn unig y mae'n cael ei gofio ­ y mae eglwysi wedi eu cysegru iddo yn Llydaw ac yn ne-orllewin Lloegr hefyd.

Ac yn y cyfnod Cretasig hefyd y gwahanodd gogledd America oddi wrth de-orllewin Ewrob.

Yna, ryw bum canrif yn ddiweddarach, daeth ymfudiad arall ohonynt cyn belled a de-orllewin Prydain ac ymsefydlu yno.

Swyddog Cyswllt De-Orllewin Cymru

Mae'r rhai uchaf a garwaf yn y gogledd orllewin, yn Eryri, tra bo ucheldiroedd y de yn is ac yn lwyfandirol.

Croesodd y môr a glaniodd ar draethau gogledd y wlad, a thrwy iddo ladd cynifer o Wyddelod, cafodd rhan helaeth o ogledd-orllewin Cymru wared ar y gelyn.

Mae'n tarddu mewn ardal lle mae'r traenio'n gymhleth ac yn amhendant i'r de-orllewin o Bentraeth ac yn ymuno â'r brif afon ar Gors Ddyga ger Tregarnedd.

Daw'r calch o weddillion cregyn creaduriaid y môr yn y tywod a chwythwyd i'r tir gan y gwynt o'r de-orllewin.

Eithr nid o Rufain i y daeth y mudiad yma, ond o lannau dwyreiniol Môr y Canoldir, a hynny drwy orllewin Ffrainc a Llydaw a Chernyw i Gymru.

Cynhyrchiad llwyddiannus arall ar gyfer Radio 4 oedd yr Afternoon Play: Taming The Wart, sef hanes gwir dau frawd o Orllewin Cymru a ddatblygodd olew perllysieuol âr gallu i wella rhai mathau o ganser.

Yn ystod y flwyddyn bydd Angela Roberts yn gweithio gyda 28 practis doctoriaid yng Ngwynedd ac yn meithrin cysylltiad agos efo Ymddiriedolaeth Iechyd Gogledd Orllewin Cymru i ddatblygu a gweithredu cynlluniau gofal.

Ffoaduriaid yn llifo i Orllewin Berlin o'r sector Rwsiaidd.