Mae gwir angen esbonio paham y mae parch i'r llyfr hanes, sydd yn un o glasuron rhyddiaith y Gymraeg, ac ar yr un pryd paham y mae rhyw ddelwedd anhyfryd wedi dod lawr i ni o Theophilus Evans y dyn.

Ymwrthododd Cymdeithas yr Iaith â'r taeogrwydd hwn a gweithredodd yn gadarn gan orfodi'r awdurdodau i roi parch i'r Gymraeg.

Dan arweiniad y Parch Eifion Wyn Williams, cynhaliwyd Cyfarfod Gweddi ar ddechrau y flwyddyn yn Jerusalem.

Penderfynodd y Pwyllgor ethol yn Gadeirydd y Parch.

A minnau drwy'r ystryw seicolegol a elwir yn ddisodliad a dirprwyaeth yn bachu ar ei drwyn ac yn hoelio fy nghasineb at y Parch.

Gan ei bod yn berfedd nos neu yn oriau mân y bore, ni wyddwn yn iawn beth i'w wneud â'r jar te, roedd golwg mor wael arno, ond o ran parch fe gedwais gwmpeini i'r trwyth.

Os yw hyn i'w gyflawni rhaid i'r Gadair hawlio parch yr holl aelodau a'r gymdeithas gyfan, bydd hynny yn ei dro yn caniat~ i'r person sydd ynddi eistedd yn gyfforddus ac yn eofn ynddi.

"O," meddai'r gweinidog, "finna wedi ofni mai doctor oedd o!" Gweinidog arall, Parch.

Fel y gweddill o'm cyfoedion byddwn yn mynd i'r Seiat ar nos Fawrth, a chofiaf yn dda am y Parch JH Pugh y Gweinidog yn fy nghynghori a'm siarsio i fod yn hogyn da.

Dangosiad o'r parch hyn ddydd ei angladd, y cynta' i gyrraedd yn y bore oedd Segundo Pena yn ei ddillad gora.

Prin yw parch pob oes newydd i allorau'r oes a'i blaenora.

Dim ond pan fydd staff yn edrych ar ddefnyddwyr y gwasanaeth fel pobl gydradd a'u trin efo'r parch y mae pobl cydradd yn ei haeddu y byddant yn datblygu eu hunan-werth.

Hoffwn ddiolch i'r gweinidogion, y Parch.

Gwahoddwyd y Parch.

Fel yn bennaf oll y cadwasom yr ystyr a llafurio bob amser i'w adfer yn gwbl gywir, felly yr ydym â'r parch mwyaf wedi cadw priod ddull y geiriau yn gymaint ag i'r Apostolion wrth lefaru wrth y Cenhedloedd ac ysgrifennu atynt yn yr iaith Roeg eu cyfyngu eu hunain i ymadrodd bywiog yr Hebraeg yn hytrach na mentro ymhell trwy ystwytho eu hiaith i lefaru fel y llefarai'r Cenhedloedd.

Ar ol gorffen, yr wyf yn cofio fod Anti yn disgyn o'r llwyfan gyda help y Parch Tudur Evans.

Mae'r defnydd hwn o wahanol Foddau'r Ferf yn amrywio tôn gyffredinol y Llythur, sy'n gymysg o bendantrwydd y Mynegol ac oferedd y Dibynnol i amwyster y Gorchmynnol sy'n cyfuno'r diffyg amynedd efo'r dyn pengaled pwl ei oleuni a'r parch a'r anwyldeb y mae'n ei haeddu fel unigolyn rhydd a chanddo'r hawl i ddewis.

Mae'r dyn ifanc yn dilyn camrau'r enwog Louis Palau sydd wedi ennill parch ledled y byd am ei waith mawr gyda'r plant bach truenus yn yr un cyflwr yn ninas Brasilia ei hun.

Ac ni fedrwn sefyll ym mhulpud Bwlchderwin heddiw, a pheidio â meddwl, pe gwelwn wraig hyn na'r cyffredin yn y gynulleidfa, "Oedd 'nacw'n un ohonyn NHW tybed ?" Wrth edrych yn ôl trwy niwl y blynyddoedd, nid bara a gwin Y Cymun hwnnw, yn anffodus, sydd wedi aros, ond trwyn arswydus y Parch.

Eithr ymhlith eu tenantiaid a'u cydnabod yn y sir neu'r cwmwd lleol yr enillodd y bonedd eu parch a'u hawdurdod, a cheir tystiolaeth ddigon i brofi hynny.

Ail ran cyfweliad gyda'r Parch.

Tyfodd Marie i fod yn fyfyrwraig o Nyrs, yn eneth garedig a theimladwy oedd yn ennyn parch a chyfeillgarwch ble bynnag y gweithiai.

Yr oedd dau dy yn uwch i fyny cyn cyrraedd Capel Nazareth MC lle bu y Parch.

Yn ôl un bardd 'deubeth sydd ddrwg eu diben' mewn cymdeithas wâr, sef 'tref heb parch', sef cymuned o bobl, a 'tyrfa heb ben', sef cynulliad heb atweiniad a allai droi'n anniben ac aflywodraethus.

wrth fynd tros bont aberdeuddwr gwelsant gar y parch.

Ar ei ysgwyddau ef fynychaf y rhoddid y cyfrifoldeb i feithrin parch ac ymarweddiad gweddus ymhlith ei blant.

Adroddodd yr Ysgrifennydd fod Mair Elvet Thomas wedi anfon pecyn o gardiau (a cherdd y Parch.

Pob parch i bawb sy'n cael Cerddi'r Gaeaf at eu chwaeth (ac 'rwyf innau yn eu mysg) ond yr un parch i'r rhai y mae eu barn yn amau'r clod a roir i 'Awdl yr Haf' ('rwyf ymysg y rheini hefyd).

Roedd y dorf niferus oedd yn bresennol yn y capel a'r amlosgfa yn dystiolaeth o'r parch.

Dau yn unig oedd yn y ras y diwrnod hwnnw ac yr oedd y Rheolwyr yn betha' od o glên, pob parch iddynt, ac yn holi'n ddifrifol o gwrtais.

Llyfrgell y cefais wledd wrth brynu llyfrau ynddi oedd un u Parch.

Faint ohonom sy'n mynnu dangos ein parch at yr iaith wrth ei siarad yn gyhoeddus, ond sy'n ei hanwybyddu yn y diregl, er enghraifft, wrth ysgrifennu llythyr neu wrth lenwi ffurflen?

Bu gwasanaeth cyhoeddus yng Nghapel Ebenezer dan ofal y Parch O.

Y prif siaradwyr oedd Gwynfor Evans, SO Davies, TI Ellis, Y Parch.

Mi glywais y lleisiau a glywais yng Ngherrig Duon sawl tro wedyn mewn drama neu stori ar y radio a'r teledu, a theimlo mod i'n 'nabod cymeriadau Carreg Boeth (Hufen a Moch Bach) cystal â'r Parch.

"Os yw olynwyr yr enwogion y Parch.

Ysgydwyd y byd barddol i'w seiliau gan ddatganiad Euros Bowen ei fod yn dymuno cadeirio'r Parch.

(Troai fy nhad yn ei fedd pe gwyddai beth wy'n mynd i'w ddweud yn awr ar goedd gwlad am yr hen lanc duwiol - dyn da oedd y Parch.

Eu parch fawr i'r athro hwn.

John Williams: 'Yr ydym ninnau yn berffaith sicr, fy nghyfeillion, ein bod wedi cychwyn y gwaith yma ar orchymyn y Meistr!' Dywedodd fod yna rai am iddynt gwtogi'r apêl i hanner can mil gan gredu bod siawns iddynt gyrraedd y swm hwnnw, ond dywedodd y Parch.

Y bora arbennig hwn, a'r tywydd yn oer, mam yn ei gwely efo 'asthma' a ninnau'r plant yn ein gwelyau, neu'n chwara'n y llofft, dyma lais nhad fel angel o waelod y grisiau (parch i mam am ei bod hi'n sâl) "Lle ma' nghrys i Jini?" mam yn ateb â gwich yn ei llais, "Yn yr 'airing cupboard' Charles." Nhad yn rhuthro i fyny'r grisiau, 'roedd yr 'airing cupboard' ar y landing, dros ffordd i lle'r oedd Mam yn cysgu.

Er mai dim ond 2,000 o gopiau a argraffwyd yn wreiddiol gwerthwyd 15,000,000 erbyn hyn ac y mae'r Misa Criolla gyda'i rhythmau gwerinol, i gyfeiliant gitars, charangos a bombas yn waith y mae parch a phoblogrwydd mawr iddo yn yr Ariannin.

Mae ymgais llenyddol felly nid yn unig yn peri i'r Groegiaid ymddangos yn fwy fel bodau dynol ac yn nes at fyd a diwylliant y darllenydd o Gymro, ond hefyd yn rhoi tras uchel ac urddasol, fel petai, i un o ffurfiau llenyddiaeth Gymraeg, trwy ddangos ei bod, os nad yn tarddu yn uniongyrchol o'r ffurf gyffelyb mewn Groeg neu Ladin, o leiaf yn ddigon tebyg iddi i haeddu parch cyfartal.

Daeth cynulliad teilwng i wasanaeth cyhoeddus ddydd yr angladd i dalu'r gymwynas olaf i un oedd mor annwyl a hoffus yn eu golwg; dan arweiniad y Parch.

Enghraifft o'r ymateb anffafriol i'r gerdd yng Nghymru oedd erthygl a ysgrifenwyd gan y Parch.

Diolch yn arbennig i'r Parch Arthur Thomas am ddod o Langefni i wasanaethu ac i'r Parch Ceri Evans am ei gynorthwyo.

Daw'r Parch.

Yn ail, ei bod yn amherthnasol ac yn wir yn anfoesol, mabwysiadu polisi%au i warchod yr amgylchfyd os ydynt yn tanseilio gobeithion y tlawd a'r anghennus (yn unrhyw wlad) am hanfodion bywyd gwâr, sef bwyd llesol, cartref clyd a dillad addas, parch cymdeithasol, gwaith, a gwarchodaeth rhag gorthrwm.

Canys, fel y gŵyr pawb, yr unig ffordd ddiffuant o ddangos parch tuag at rywbeth yw bod yn barod i dalu pris uchel amdano.

wedi bod yn aberheilun yr oedd y parch.

i Sais hybarch yng ngweinidogaeth yr Eglwys Fethodistaidd,--y Parch.

Nid yw'r ffurf ansylweddol yn tueddu i ennill parch cyffredin - mae dyn yn fwy tebygol o golli neu waredu pamffledi na llyfrau.

Daeth Ysbrydegaeth, er enghraifft, yn faes i'w ystyried o ddifrif; y mae cyfarfodydd se/ ance mewn bri; sonnir yn aml am poltergeist (gair Almaeneg yn golygu 'ysbryd swnllyd'); cynhelir gwasanaethau yn eglwysi'r Ysbrydegwyr; a cheir galw cyson am wasanaeth gwþr megis Y Parch.

penadur; Perchen ty, parch y tir ...

'Wel, Wel,' meddai Ioan, 'mae'n well i ti fynd yn ôl; wn i ddim be ddaw ohonom.' 'Mae y Meistr wedi gorchymyn i mi fynd i Fethsaida,' meddai Pedr, 'fe gaiff bow y llong fod ar Bethsaida.' Wrth gymhwyso'r neges i ddibenion ymgyrch y Drysorfa Genhadol, meddai'r Parch.

Yr oedd parch at y Saesneg yn gyfystyr â chydnabod awdurdod gwleidyddol Lloegr tros Gymru.

Cymaint mwy ydi'n parch ni at unigolion fel Ffred, Toni ac Angharad nac at bysgod aur byr eu cof a llac eu gafael ar egwyddor fel Rhodri Williams.

Yn gymysg â'r parch tuag at yr awdur, mae ymwybyddiaeth fod ei gysylltiad â'r ynys yn atyniad i ymwelwyr.

Y Parch a Mrs Irfonwy Bowen oedd wedi trefnu'r rhaglen a hwy hefyd oedd wrth y llyw.

Sylwais bod sach fawr rhwng y ddau frawd, ac wrth i ni deithio am Lahore, fedrwn i ddim llai na sylwi bod y sach hon yn cael parch mawr.

Fe ddylse nhw roir parch eitha iddyn oherwydd mae chwaraewyr dawnus gyda nhw.

Hefyd yr oedd Mr a Mrs Edmunds, Morgan Jones a'i deulu, y Parch Tudur Evans a Mrs Evans, Trofana Evans a'i chwaer Mrs Warnock, Arthur Hughes.

Yr oedd Bethesda'n arbennig fywiog a blaengar oherwydd fod yr Wyddgrug yn atynnu Cymry galluog i fyw ynddi, Cymry fel y Parch Owen Jones (Meudwy Môn), y Parch Roger Edwards, Andreas o Fôn ac eraill.

Wrth hyrwyddo'r casgliad mewn Cymdeithasfa, defnyddiodd y Parch.

Gwyn Jones a'r Parch H.

Fel disgrifiad o falchder ymffrostgar Cymry'r unfed ganrif ar bymtheg yn eu hanes a'u tras, prin y gellir gwella ar eiriau'r Esgob Richard Davies: 'Ni wna vi son am vrddas, parch, ac anrhydedd bydol yr hen Brytaniait: tewi a wnaf am y gwrolaeth, dewrder, buddugolaythay, ac anturiaythae y Cymru gynt, mi a ollynga heibio y amryw gylfyddyday hwynt, synwyr, dysc, doythineb, ar athrylith ragorawl.

Dyn a gyts y proffwyd ynddo i fentro sefyll ar ei ben ei hun ac mewn lleiafrif - fel y Parch.

Efallai bod elfen o ofn mewn parch o'r fath.

Na, (pob parch i'r Athro T.

Roedd y pentref yn rhanedig, rhyngddyn 'nhw' a 'ni', ond cydunent i gyd yn eu parch tuag at yr hen ŵr.

Oddi wrth bwyllgor sir Gaerfyrddin y daeth y cynnig, a chan Gerallt Jones' (y Parch.

Y pregethwr a'r llenor dawnus a adwaenwn heddiw fel y Parch.

Fe'u bwriadwyd i dirioni calon ac ennyn parch a diolch.

I hwnnw a ystyried yn 'da iawn yn ei dai' y telid parch am ei fod hefyd yn 'da'n ei wlad'.

Mae Cymru wedi ennill parch mewn cystadleuaeth oedd yn dechrau colli'i ffordd.

Harri Parri a'r Parch.

Erbyn hyn daw'r newyddion yn barhaus am fandaliaeth a diffyg parch at ddyn ac eiddo.

Emlyn Jones ac yn ei gynorthwyo y Parch.

Er bod y Parch.

Un peth a ddigwyddodd yn ddiweddar allan o'r cyffredin oedd, bod y Parch Ruth Moverley, Curad Cynorthwyol, Llangynwyd a Maesteg wedi abseilio lawr o ben twr yr Eglwys.

(Yn ôl un stori ddi-chwaeth gan un o'n plith nad oedd yn or-hoff o ymweld â Moscow, roedd Mr Gorbachev wedi llwyddo o'r diwedd i gael gwared ar y ciwiau hynny drwy sicrhau fod y siopau bwyd yn wag!) Go brin fod parch newyddiadurwyr estron tuag ato, yn enwedig yn y dyddiau cynnar, wedi gwneud llawer o les iddo ymhlith ei bobl ei hun.

Gwansaethwyd yn yr angladd gan y Parch'n Charles Durke, Robin Williams, Islwyn Evans Treharris (Saron gynt) y Tad Felix Connolly, Ficer Graham Jones, a Byron Davies.

Y parch a delid i'r etiquette moethus - y patrwm ymddygiad - a'r cwrteisi bonheddig, nodweddiadol o'r dosbarth tirol, yw'r brif allwedd i ddeall agwedd meibion Gwedir tuag at eu cymdeithas gartref ac oddi cartref.

Pob parch i bawb sy'n dweud nad yw T.

llwybr aur i iaith y Brython I gerdded yn fawreddog i'r ysgolion, Ac eistedd yno megys boneddiges Yn derbyn parch gan ddeiliaid y Frenhines.

Chwech yn unig o'r rhai a wahoddwyd a lwyddodd i ddod - Lewis Valentine, Moses Griffith o Ddolgellau, Saunders Lewis, DE Williams o'r Groeslon, Y Parch.

Yn cymryd rhan oedd Mrs Meirionwen Evans, Mr Oswyn Evans, Miss Nesta Hughes, Mrs Carys Williams a'r Parch Gwilym Parry.

Egluro a wnaeth y Parch.

Agorwyd cronfa i helpu'r rhai a adawyd yn weddwon ac yn amddifaid, gan weinidogion y dref, yn eu plith y Parch Roger Edwards, Y Parch Owen Jones (Meudwy Môn) a'r Parch Thomas Jones, awdur Y Noe Bres.

Clywais Mam yn dweud i'r blaenoriaid ofyn i bawb sefyll yn dawel ar eu traed i ddangos parch a galar, ar ôl i'r trên ddod yn ôl y noson honno i Wyddelwern Ond dyma fy nhrên i yn awr yn bwrw ymlaen am Ruthun.

Roedd y cynhyrchiad, felly, i fod i greu llun oedd yn caniatau inni ddarllen meddwl Ifans; ofn y genhedlaeth hŷn o offer mecanyddol, o fod allan o waith wrth gael eu sarhau gan newydd-ddyfodiad di-grefft sydd yn medru defnyddio'r offer hwnnw; ofn agweddau newydd o ddiffyg parch; ofn ffyrnigrwydd caled, hyderus y to newydd a chymysgedd meddwl ynglŷn a Chrefydd - a yw'r Giaffar yna i wrando ar yr holl gwynion hunan-aberthol?

O'r hyn lleiaf, gellir tybio hynny, os teg yw casglu mai efe oedd awdurdod y Parch.

Craffer ar eiriau Powel ac fe welir mai'r hyn sy'n waelodol bwysig yw'r clod a'r mawl i Arthur: yr oedd ar y Cymry, mae'n amlwg, angen y parch a'r bri a ddoi iddynt yn sgil yr hanes.