Erbyn heddiw ceir siop fferyllydd ym mhob stryd fawr, bron, yn ein trefi a'n pentrefi.

Rhagdybiai y diwygiadau hyn rwydwaith o weision suful ar y raddfa ranbarthol a digonedd o ŵyr yn y pentrefi a fedrai ddarllen gorchmynion yr awdurdodau ynghylch iechyd, amaethyddiaeth a phethau 'buddiol' eraill.

Mae'r pentrefi'n amlwg yn amrywio o ran maint a staws - rhai gyda nifer o dai sylweddol, a gerddi, a llwybrau dymunol rhwng y coed ar y ffiniau - darlun chwedlonol a rhamantaidd o flaen fy llygaid - eraill yn fwy clod a diaddurn.

Dylai unrhyw fenter newydd gynnwys astudiaeth o: sut i ddatblygu ysgolion gwledig fel canolfannau addysg a chyfathrebu i'r pentrefi ac hyd yn oed fel Canolfannau Busnes i ddatblygu mentrau newydd; a sut y gallai grwpiau o ysgolion bach cyfagos gydweithio er mwyn cynnig profiadau addysgol eang a chyffrous i'r disgybl.

Gollwng hwy, iddynt fynd i'r wlad a'r pentrefi o amgylch i brynu tipyn o fwyd iddynt eu hunain.' Atebodd yntau hwy, 'Rhowch chwi rywbeth i'w fwyta iddynt.' Meddent wrtho, 'A ydym i fynd i brynu gwerth ugain punt o fara a'i roi iddynt i'w fwyta?' Yr Arglwydd Iesu, yn ôl adroddiad Ioan, a gymerodd y cam cyntaf yn y sefyllfa ddyrys trwy ofyn i Philip: 'Lle y gallwn brynu bara i'r rhain gael bwyta?' Amcangyfrifodd Philip, y Swyddog Bwyd, debyg, ymhlith y deuddeg, y byddai eisiau o leiaf werth ugain punt o fara i roddi tamaid i bob un.

Aeth trigolion y pentrefi gwasgaredig a'r ffermydd pellennig i lawr i'r dref i drwst y ffair.

Mae'r pentrefi'n ymddangos yn hynod o dawel erbyn hyn, a'r haul yn dechrau machlud.

Daeth y ddau i lawr i'r De o Ddinas mawddwy, un o'r pentrefi hyfrytaf a Chymreiciaf y pryd hwnnw cyn y mewnlifiad Saesneg iddo, ond yn Nant-y-moel y'm ganed i.

A yw hi'n bryd i ni ystyried pwysigrwydd y pentrefi "pasio drwodd" 'ma yng Nghymru?

Tua chanol dydd, ac yntau'n teithio trwy un o'r pentrefi, a'r trigolion yn synnu a rhyfeddu o weld y bêl yn ei arwain, daeth ar draws crwydryn yn eistedd wrth ochr y ffordd.

Yr oedd tasg anferth o fawr o flaen y pwyllgor; trefnu ymgyrch trwy bob rhan o Gymru i oleuo ac addysgu a chreu argyhoeddiad ac at hyn trefnu'r gwaith manwl o fynd a ffurflen y Ddeiseb o dŷ i dŷ, nid yn y pentrefi Cymraeg yn unig ond hefyd yn yr ardaloedd poblog a Seisnig yn Sir Fynwy (Gwent erbyn hyn), Morgannwg a mannau eraill.

Mae'r Cwrdiaid yn gweld y cynllun hwn i godi argae Ilusu a boddi eu terfi a'u pentrefi fel rhan o strategaeth fwriadol Twrci i ddinistrio eu diwylliant a'u ffordd o fyw unwaith ac am byth.

Peidwyd ag adeiladu tai cyngor - yn wir, gorfodwyd eu gwerthu - a chanolbwyntiwyd ar adeiladu tai henoed yn ein pentrefi.

Pe collid yr ysgolion hyn, a'r plant yn cael eu symud i ysgolion mewn pentrefi eraill yn ôl cyfleustra gweinyddwyr a chyfrifwyr, byddai'r plant yn cael eu hamddifadu o rai o gonglfeini'n haddysg gynradd - sef y sicrwydd o berthyn a chael eu hadnabod a'r gallu i gydweithio.

Y dyffryn rhyngof a bannau Calabria fel carped, a'r ffyrdd a'r pentrefi yn batrymau amryliw arno.

Bydd y Gymdeithas yn pwyso nes ennill y frwydr hon — er mwyn pentrefi Cymru.

Am ddau ddiwrnod cyfan bu Idris yn crwydro drwy'r goedwig, ond y trydydd dydd, yn y bore bach, cyrhaeddodd wlad brydferth yn llawn mân fryniau a dolydd, afonydd yn llifo drwy'r cymoedd, pentrefi bach yn britho'r wlad a chestyll urddasol yma a thraw ar y bryniau.

Mae'r mudiad yn ysgogi a cheisio hybu datblygiadau fel peiriannau bio-gas, ffynhonnau dŵr-glan, ac ati, mewn modd sydd am eu gwneud yn effeithiol yn y pentrefi diarffordd.

Bu i ni weithio gyda nifer o grwpiau mewn pentrefi i astudio gwella adnoddau yno a chyda un pentref ddymunai gyhoeddi llyfr yn dilyn ymdrech o fewn y gymuned i drefnu arddangosfa o hen luniau.

Yn lle dysgu'r Gymraeg fel pwnc yn unig mewn ysgol ardal, caiff y plant y cyfle i'w dysgu fel allwedd mynediad i ddiwylliant y pentrefi y maent wedi symud i fyw iddynt.

Yma, yn y pentrefi a threfi bychain mae'n bosibl gweld sut oedd byw cyn i olew newid bywyd am byth i bobl y Gwlff.

Teimlai Idris yn fwy cyfforddus yn awr, gan fod y pentrefi'n amlach o lawer, a bod mwy o fynd a dod, yn bobl ac anifeiliaid.

Bydd y gofynion addysg yn ran o gynhadledd 'Dyfodol Pentrefi Cymraeg Sir Gâr.' Penfro Dim ateb.

Ras oedd hi erbyn hyn i gyrraedd y pentrefi mwyaf ynysig cyn y mudiadau dyngarol neu, yn well fyth, gyda'r llwyth cynta' o sachau bwyd.

Chwalwyd cymunedau Cymraeg, collwyd llawer o Gymry ifanc a daeth mewnlifiad mawr i Seisnigo'n pentrefi.

Doedd dim byd i'w weld o'i le ar batrwm bywydau'r bobl yn eu pentrefi newydd: cynhaeaf digonol ac amodau byw cyfforddus.

"Y dyn sy'n danfon papurau newydd ben bore i siopau bach y pentrefi yma.

Oherwydd ei bod yn dal yn weddol gynnar yn y bore, rhaid oedd aros hyd cyrraedd y pentrefi eraill cyn gweld eu diben.

Y tu allan, a'r gwyll yn dyfnhau, dydw i ddim yn credu fod unrhyw ffyrdd go iawn yn cysylltu'r pentrefi a'i gilydd.

Yr oedd y rhain yr unig ddau ddiwrnod o'r flwyddyn - diwrnod lefel A a lefel O - y byddai pentrefi cyfain yn prynur Daily Post.

Awgrymir fod anffitrwydd yn broblem mwy cyffredin yn y pentrefi a chefn gwlad nag yn y trefi.

Mae rhai pentrefi hefyd gyda muriau mwd sy'n amgylchu'r holl gymuned, ar wahan, wrth gwrs, i'r gwehilion.

Ni bu strategaeth amser hir na gwerthfawrogiad fod lefelau disgyblion yn codi ac yn disgyn yn gyson mewn pentrefi bach o ganlyniad i symudiadau ychydig o deuluoedd.