Y gwir amdani oedd mai ysbeidiol oedd llwyddiant y Piwritaniaid ym mhob man - o leiaf, eu llwyddiant yng ngwir ystyr y gair gwleidyddiaeth.

Pan oedd neb o gwmpas, mi'r oedd pethau'n go dawel, er yn amal mi fyddai 'na ryw gnofa eiriol rhwng y ddau, ond y tro yma roedd y cydddealltwriaeth mor berffaith a chrefydd y Piwritaniaid, ac roedd 'na obaith am lasiad yn y fargen, 'dach chi'n gweld.

Gwyddys iddo ef ei hun gael addysg bur dda, ei fod yn gyfarwydd â llyfrau, ac yn hyddysg yn niwinyddiaeth y Piwritaniaid mawr fel yng nghanlyruadau gwaith y gwyddonwyr mawr.

A'r peth y mae'n ei olygu wrth "godly perons" yw Piwritaniaid - Annibynwyr mwy na thebyg!

Rhyw grap ar ddaliadau'r Eglwys a ddiddymwyd yn ddiweddar, efallai, a'r afael ansicraf ar y Galfiniaeth y dywedir fod y Piwritaniaid sy'n llywodraethu gan mwyaf yn ei choledd.

Pan dynnwyd sylw'r gwleidydd dylanwadol, Iarll Leicester, un o noddwyr y Piwritaniaid, at yr hyn a ddigwyddodd yr oedd yn bur ddig a mynnodd gan yr esgob atal ei law.

Pobl egni%ol oedd Piwritaniaid sir Northampton.

Parry, Madryn, Edwards a Griffith Jones oedd asgwrn cefn y Piwritaniaid yn Llyn.

Mae'n arwyddocaol fod Robert Jones, Rhos-lan, a Thomas Jones, Dinbych, yn olrhain tras y Methodistiaid yn ôl trwy'r Piwritaniaid.

I Williams, fel i'r Piwritaniaid o'i flaen, dyma ffynhonnell holl fywyd y Cristion wedyn - bod yn un â Christ.

Bu llymder yr archesgob yn foddion i wneud y Piwritaniaid yn fwy ystyfnig.

Yr oedd yr arweinwyr crefyddol, hyd yn oed y Piwritaniaid parchusaf, yn ddigon dirmygus o'r tinceriaid, y labrwrs a'r cryddion a oedd yn gwneud gwaith fel hyn heb ofyn caniatâd unrhyw awdurdod cydnabyddiedig.

Os oedd rhai Piwritaniaid a Phabyddion yn gorfod dioddef ar brydiau yr oedd eraill yn mwynhau eithaf llonydd.

Er gorfod wynebu gwg yr awdurdoadu gwladol ac eglwysig, ni wangalonnodd Piwritaniaid esgobaeth Peterborough.

Yn ail, er bod Coleg Ieuan Sant yn ystod y cyfnod hwn yn nythle i'r Piwritaniaid, a gredai fod angen diwygio Eglwys Loegr ymhellach fyth yn ôl patrwm Eglwysi Diwygiedig y Cyfandir, ac er bod tiwtoriaid i Forgan a Phrys ymhlith arweinwyr y blaid Biwritanaidd, y mae'n ymddangos i Forgan, a Phrys hefyd yn y diwedd, lynu'n ddiysgog wrth y blaid Anglicanaidd swyddogol, a arweinid yng Nghaergrawnt ar y pryd gan un o'r Athrawon Diwinyddiaeth, y Dr John Whitgift.

Ef, yn anad yr un o'r Piwritaniaid cynnar, a roes y mynegiant mwyaf ysgytiol i'r argyhoeddiad hwn:- Rwi'n rhybuddio pawb, ac yn gweiddi ar bawb.

Gwêl y cyfarwydd ar un waith mai aeddfedrwydd benthyg neu etifeddol sydd iddynt, trefn gaboledig y Piwritaniaid o'r cyfnod cynt.

Yr oedd y Piwritaniaid yn hynod gysact yn dyfynnu'r Beibl.

Yr oedd Edmund yn dra ymwybodol fod traddodiad y Piwritaniaid wedi parhau'n ddi-dor trwy'r blynyddoedd digynnwrf.

Yr un modd yr oedd Robert Jones, Rhos-lan, yn Drych yr Amseroedd yn barod ddigon i roi lle i'r Piwritaniaid ymhlith arloeswyr Methodistiaeth Gwynedd.