Breuddwydient hwy am ddymchwelyd y drefn esgobyddol a gosod trefn "bresbyteraidd" yn ei lle gan fwrw ati lle'r oedd cyfle i arloesi gyda chynlluniau arbrofol yma ac acw yn y plwyfi.

Roedd pump o'r plwyfi, sef Dihewid, Llanwenog, Ystrad, Llangybi a Charon yn is-ddeoniaeth Aeron; tra oedd Llanddeiniol neu Garrog, Llanbadarn Odwyn a Llanbadarn Trefeglwys yn uwchddeoniaeth Aeron.

Gwelodd y Dirprwywyr fod uchelgais draddodiadol ysgolion yr Eglwys o wasanaethu plwyfi unigol nid yn unig heb ei chyflawni ond na ellid ei chyflawni byth, gan fod y drefn blwyfol ei hun wedi ymddatod.

Trafododd yn betrus ddigon darddiad enwau lleoedd, nododd ffiniau'r plwyfi, disgrifiodd natur amaethu a chynnyrch yr ardaloedd, a chyfeiriodd at ychydig o henebion.

Ac ni phenodwyd neb newydd i'r plwyfi.

Nid oes gwybodaeth fanwl pryd y gosodwyd i lawr derfynau'r plwyfi ond yn ddiamau fe fu nodweddion ffisegol y wlad fel afon a bryn, toriad y dŵr ynghyd â hen lwybrau dyn ac anifail gwyllt a dof yn help i benderfynu'r ffin.

Yn y plwyfi hyn, ymddiriedwyd y dasg o weinyddu anghenion y plwyfolion i'r offeiriaid plwyf.

Ar ôl ymweld â mynwentydd yr ardal, chwilio cofrestri'r plwyfi cyfagos a holi rhai o ddisgynyddion y teulu yn nyffryn Aman a'r cylch, cesglais dipyn o wybodaeth am y Wythi%en Fawr, gan feddwl croniclo'r hanes mewn rhyw fodd neu'i gilydd pan ddeuai gwell hamdden yn y dyfodol.

Fe'i penodwyd yn un o'r ymwelwyr brenhinol i fwrw golwg tros yr Eglwys a sicrhau fod yr esgobaethau a'r plwyfi'n dilyn cyfarwyddiadau'r llywodraeth ac yn newid yr hen drefn babyddol.

.; Am y Llyfrau hyn a argreffir felly, y mae plwyfolion pob un o'r plwyfi a nodwyd i dalu un Hanner ...

Priodolai Burgess hyn yn rhannol i Seisnigrwydd yr Eglwys Wladol ac anallu ei chlerigwyr i bregethu yn Gymraeg, a gwnaeth ei orau i osod clerigwyr Cymraeg eu hiaith mewn plwyfi Cymraeg.

Wrth edrych ar y terfynau igam-ogam ar y mapiau, mae'n amlwg mai mympwy yn hytrach na bwriad a osododd i lawr lun a maint y plwyfi.

Na ddiystyrwch gyfraniad y plwyfi bach!

Ochr yn ochr â'r offeiriaid 'secwlar' hyn - hynny yw, y rhai a arhosai yn y 'byd' er mwyn gofalu am y plwyfi - yr oedd dau fath o wŷr eglwysig a elwid yn 'grefyddwyr'.