Mae llysiau'n awchus am borthiant, a chymerant lawer o'r maeth o'r pridd wrth iddynt dyfu.

Y frawddeg i'w chofio yw'r un a ddywed: "Po fanaf yr had, manaf y pridd." Rhai mân iawn yw hadau lawnt.

Y bobl a fu'n trin y tir trwy'r canrifoedd, yn gwareiddio'r pridd, yn dofi'r diffeithwch â'u herydr ac yn plygu'r nentydd i'w gwasanaeth.

Wrth lwc, roedd pridd y ffordd wedi sychu yng ngwres yr haul ac roedd fel gyrru trwy gae newydd ei aredig.

Mae'r pridd a'r groth, aredig a chyfathrach rywiol yn hen gyfystyron.

Disgynnodd yr ordd hefyd ar y ddaear wrth ei ymyl gan agor ffos ddofn fel archoll yn y pridd islaw.

Bob tro y defnyddia garddwr y pridd, dylai roi'r daioni'n ol ar gyfer y cnwd nesaf.

Dywedodd entomolegydd (person sy'n astudio pryfetach yn broffesiynol) wrthyf yn ystod un gaeaf caled fod y mathau sy'n gaeafu yn y ddaear yn treiddio'n ddyfnach fel y disgyn tymheredd pridd er mwyn ceisio amddiffyn eu hunain tuag at oroesi i dymor arall.

Ni allaf weld chwaith y gwnai rhew niwed i blanhigion glaswellt, mae defaid yn pori trwy'r gaeaf nes bydd arwynebedd y borfa yn llwm iawn, hynny yw, wedi torri'r glaswellt yn agos iawn i wyneb y pridd ond heb ei niweidio ar gyfer porfa'r tymor dilynol.

Nid gormod o beth fyddai iddynt rwbio ei drwyn yn y pridd a rhoi chwip din iddo bob tro y daliant ef yn yr ardd.

Ei werth yw i storio dþr mewn pridd a chompost; nodwedd werthfawr iawn mewn haf fel llynedd neu i rwyddhau natur pridd cleiog, hynny yw, casglu gronynnau mân pridd cleiog at ei gilydd yn ronynnau mwy er mwyn hyrwyddo sychu tir felly ar gyfer ei drin.

Wedyn down at garreg pwmis, sy'n feddalach ac yn rhoi mwy o faeth, gan gynnwys calch, i'r pridd, ac felly yn cynnal gwell amrywiaeth o blanhigion.

Cadwai Achilles draw o'r frwydr am na châi'r gaethferch groenwen; dug y bugail bradwrus Helen dros y môr gwineuddu i gartrefi Pergamos, a gorfu iddo, am ei weithred, gnoi'r pridd a llychwino ei lywethau godinebus yn y llwch; bwriodd ymerawdwyr ymaith eu teyrnwiail a'u coronau, esgobion eu hesgobaethau a dynion eu clod, eu cyfoeth a'u rhinweddau er mwyn cael syllu ar yr wyneb "a fedrai ddwyn eilwaith yn ôl i'r byd eilun-addoli%.

Os yn nhywyllwch y pridd y mae'r gwreiddiau, eto fe ddaw eu ffrwyth i'r amlwg mewn gweithredoedd neu mewn rhodiad ac ymarweddiad.

Y nodwedd arall ddylid ei bwysleisio yw'r amrywiaeth mawr sy'n nodweddu pridd a'i ddosbarthiad yng Nghymru.

Yna, tuag wythnos cyn plannu'r tomatos, gellir taenu gwrtaith cyffredinol, yn ôl dwy owns i'r llathen sgwâr, ar yr wyneb a'i gribinio'n ysgafn i'r pridd.

Roedd y syniad ddinist yn gryf ym myd celf y chwedegau, ac yn hytrach na chreu cerfluniau 'hierarchaidd' a gâi eu gosod ar bedestal neu lwyfan gwell ganddo oedd creu 'democratiaeth o wrthrychau' a fedrai gyfleu teimlad tuag at ddarnau o natur, pren, haearn, pridd, unrhyw weddillion dienw y gallai eu defnyddio.

Mae pridd yr ardd fel rheol yn ddigon ffrwythlon i dyfu llysiau a blodau.

O bridd i bridd, ystyria'r gwir Cyn elych bridd i bridd yn hir Lle erys pridd mewn pridd yn faith Nes cwnno bridd o bridd ail-waith...

Pridd y wadd, a deud y gwir.'

Fel rheol arferaf blannu tatws yn yr ardd allan yn ystod yr wythnos gyntaf neu ail o Fawrth ond nid oedd cyflwr y pridd yn ddigon sych eleni i ganiata/ u gwneud hynny felly bu ymarfer ymenydd (gwell ymadrodd na 'crafu pen') i geisio dull o ddod dros ben hynny.

Roedd Pridd a Gwaed, drama radio gyntaf Siôn Eirian ers sawl blwyddyn, yn gynhyrchiad radio llawn diddordeb yn canolbwyntio ar griw o Gymry a ymunodd â'r Frigâd Ryngwladol i frwydro yn erbyn ffasgaeth yn ystod Rhyfel Cartref Sbaen.

Fi a Jac fu'n rhofio'r pridd i'r bedd, ac yn tacluso'r cyfan.

Eglurodd Paul y gwahaniaeth yn fanylach na hyn yn ei ymadrodd cynnil, Nid yw pob cnawd unrhyw gnawd,' ac os metha'r cnawd yn ei ddyletswyddau yna fe syrth y dyn fel y blodeuyn yn ôl i'r pridd.

Craig galed, folcanig na ychwanegodd fawr o faeth i'r pridd.

Nid oherwydd ei bod yn haws crafu'r pridd sydd eisoes wedi'i droi neu ei balu y dewisir lleoliad o'r fath ond oherwydd nad oes drywydd ar bridd felly ac na all gelyn sy'n dibynnu ar ei ffroen ddilyn trywydd o'r ganolfan i'r llecyn magu.

Maent yn ddefnyddiol iawn i gynyddu'r gyfran organig mewn pridd (organic matter) cystal a mawn bob tipyn ac efallai'n well gan y gall dþr berwedig ychwanegwyd yny tebot fod wedi rhyddhau elfennau o gynhaliaeth planhigion o'r dail tê sych.

Nid oes pridd yn yr unig fan sydd ar gael - iard chwarae darmacadam yn unig.

Dylid sicrhau bod y deunydd organig, megis tail fferm pydredig neu fawn, tua naw modfedd islaw wyneb y pridd.

Ni allai ddeall, canys yr oedd popeth a ddymunai naill ai ganddo eisioes neu ara ddyfod iddo o'r pridd di-feth.

Edrychir ymlaen i weld y bylbiau yn gwthio drwy'r pridd a thyfu'n arddangosfa liwgar.

Defnyddient lestri pridd, ond dalient i wneud eu hoffer o gerrig, tyfent gnydau bwyd a bugeilient anifeiliaid.

Disgynnodd Villani ar ei liniau i'r pridd sych a dododd ei dalcen ar ymyl y ffynnon.

aros fel glas- wellt y borfa heb dyfiant yn ystod yr oerni, gwywo uwchben y pridd fel danadl poethion, neu gysgu'n flagur tew o fwlb dan y pridd.

Roedd y pridd wedi'i feddalu gan y glawogydd ac roedd y gwreiddiau'n rhoi.

Mewn nifer o lyfrau garddio, awgrymir defnyddio mawn i'w balu i mewn i'r pridd gyda phlanhigion newydd, wrth botio ac ar gyfer amrywiaeth o ddibenion garddwriaethol eraill.

Yn ei ragymadrodd i Llwybrau Pridd y mae'r bardd yn nodi rhyw dinc hen-ffasiwn yn ei ganu, fel petai heb ymadael yn llwyr a'r hen draddodiad: 'Un droed yn y gors, y llall yn y concrid', meddai.

Ni piau'r cwbl!' ebe Tudur yn wyllt wrth weld ei frawd yn dechrau rhawio'r pridd yn ôl ar y sach.

Pan fyddai'r sach yn sych yr oedd yn amser dechrau trin y pridd yn barod i hau.

Clod i Ti am y tir a'r môr; am ffrwythlonder pridd, amrywiaeth blodau, eu lliwiau a'u persawr; am gadernid coed a golud bywyd y fforestydd.

Cofiai Myrddin Tomos am ddefaid yn pryfedu; am eu dwyn i fuarth y fferm, eu dal, torri'r gwlân o amgylch y cynrhon a oedd wedi ymgladddu yn y cnawd, eu pigo allan â'r gwellau a rhwbio pridd melyn yn y man pryfedig.

Gyda chymorth ariannol ei dad-yng-nghyfraith - anghrediniwr di-gapel, gyda llaw - dilynodd tad Euros gwrs addysg am dair blynedd yn Ysgol Baratoi Pont-y- pridd a Choleg Coffa, Aberhonddu.

Gwneir hyn trwy drin y pridd neu balu i mewn gyda thail anifeiliaid, gwrteithiau gwneud neu gompost organig.

Yn ystod y mis, gall y garddwr baratoi'r pridd ar gyfer y planhigion sydd i'w plannu allan mewn borderi a gwelyau megis y blodau unflwydd fel mynawyd y bugail ac ati.

Ond yn yr achos arbennig yma fe welwyd yn dda i ychwanegu pwt o hanes trwy ddweud fel y byddai Laura Richards lawer gwaith yn cyrchu gyda'i chymdogesau ar Ddydd yr Arglwydd i chwarae gyda'r delyn; yr oedd yn cofio cadw ffeiriau llestri pridd ym mhorthladd Nefyn a chwarae y Bowl Haf'.' Trwy holi'r Amgueddfa Werin yn Sain Ffagan cefais wybod mai ar y cyntaf o Fai y chwareuid y `Bowl Haf'.

O ddefnyddio cansenni, dylid eu gosod yn y pridd cyn plannu'r tomatos rhag niweidio'u gwraidd.

Clawdd pridd isel oedd y ffin.

Sylwodd fy nhad fod yr acer ffacbys yn cael ei phori i'r pridd ac nad oedd gobaith am gnwd yno.

Mae calch yn cynnal cytbwysedd asid/alcali yn y pridd fel y gellir amsugno porthiant planhigion, mewn toddiant, trwy flew gwraidd y planhigion.

Crafant y pridd o'r ddaear gan adael twneli gweigion a siamberi gorffwys, gyda'r twneli yn eu cysylltu ag ambell dwll dianc yma ac acw.

Bydd y patrwm dyfrhau a bwydo yr un fath ag i'r rhai sy'n tyfu mewn borderi pridd.

Gwell fyddai i'r garddwr yng Nghymru baratoi'r pridd ar gyfer y planhigion hyn ym mis Mai ac aros nes dyfodiad Mehefin cyn eu plannu allan.

Gall y ffwng dderbyn maeth o sylweddau organic marw yn y pridd a'i drosglwyddo i'r tegeirian.

Ond nid pawb sy'n hoffi'r blas pridd arnynt.

'...A'r polîs yn dweud ei fod yn beryglus dros ben,' ebe Tudur gan godi ar ei draed yn frysiog a dechrau llenwi gweddill y twll â'r pridd a'r tyweirch.

'Roeddwn eisiau gweld y pridd yn disgyn o'r rhaw ar ben yr arch er mwyn anghofio'r holl hanes erchyll am byth." "Ond wnaeth hynny ddim digwydd?" gofynnodd y cyfaill agosaf ataf gan ail lenwi'r gwydryn.

Dibynna ei dwf ar ffwng dinod sy'n byw yn y pridd.

Tu mewn mae'r chwe briger a'r pistil hefyd yn las, a'r unig liw arall a welir fydd y paill melyn.Fe gynhyrchir hyd man tywyll, ond mae bwlb dan y pridd a gall oroesi'r gaeaf felly.

Ond ni siaradai lawer amdanynt, ac eithrio'r ddiod a'r pridd ei hun.

Am roi coffi mewn mwg pridd yn lle mewn cwpan tsiena grand a .

Roedd Pridd a Gwaed, drama radio gyntaf Siôn Eirian ers sawl blwyddyn, yn gynhyrchiad radio llawn diddordeb yn canolbwyntio ar griw o Gymry a ymunodd âr Frigâd Ryngwladol i frwydro yn erbyn ffasgaeth yn ystod Rhyfel Cartref Sbaen.

Rown i'n un o bedwar a fu'n gollwng gollwng coffin Madog i'r pridd ac rwy'n cofio taflu cipolwg ar Luned wrth i fi neud hynny a gweld 'i bod yn dra deniadol mewn du.

Llosgi cyrff y meirw y byddai pobl yr oes hon, a chladdu eu lludw mewn llestri pridd, fel hwnnw a gafwyd ym Mhen-llwyn ac a ddangosir yn y darlun.

Dylid hofio'n ysgafn ond yn gyson er mwyn cadw'r pridd sydd rhwng y rhesi'n glir o chwyn.

Un res o seddau, llawr pridd, a meinciau.

Gall fynd fel llif uniongyrchol, gan symud drwy'r ceudod awyr yn y pridd.

Mae'r cyfleoedd i drin tir, er engraifft, yn ddibynnol ar wlybaniaeth y tir ac mae hyn yn ei dro yn ddibynnol ar lawiad, natur y pridd a'r tirwedd.

Cafodd hwnnw ei gadw dan glo, yng nghist galed y pericarp fel y cai ei basio yn gyfan drwy berfedd yr aderyn a'i fwrw i'r pridd yn rhywle arall.

Ceir nifer o gaeau bychain o dir glas niwtral a bylchau culion rhwng eu cloddiau pridd.

A waeth heb a malu awyr am brydferthwch cwysi union gwŷdd main yn sgleinio yn yr haul, a siffrwd y gyllell drwy'r dywarchen, a rhugl y cwlltwr drwy'r pridd wrth i wedd o geffylau porthiannus ei dynnu, a'r certmon rhwng y cyrn yn ei ddal ag un troed yn y rhych ac un goes yn fwy na'r llall drwy'r dydd.

Nid nepell o ysblander y farchnad y mae un o ardaloedd tlotaf y ddinas, lle mae degau o filoedd o bobl yn byw ar ben ei gilydd mewn cartrefi pridd.