(Er i adfynach chwerw a adawodd y gymdeithas rhyw flwyddyn ledaenu si ymysg mân fynachod Enlli fod y Priodor wedi'i erlid o Rydychen ar ôl cwta dau dymor dan amgylchiadau pur amheus a dweud y lleia'.) Ond roedd hynny flynyddoedd maith yn ôl, pa 'run bynnag.

Ar adeg arall roedd o'n gweithio hefo un ar ddeg o ddynion eraill mewn chwarel, hwn eto mewn lle pur wyllt, a phawb yn byw mewn cytiau a gofalu am eu bwyd eu hunain.

Roedd 'priodas ysgub' ar un adeg yn arfer pur gyffredin, o leiaf mewn rhai rhannau o Gymru.

Nid y Miss Lloyd a gofiwn oedd hi'n awr, er ei bod hi'n dal mor glen ag erioed pan ddeuem ar draws ein gilydd, er mai pur anaml oedd hynny bellach.

Saif Mari Lewis yn ymgorfforiad o'r gwerthoedd Calfinaidd, 'pur', fel y'u gwelid ganddo.

Fe berthyn i'r gwladwr pur y ddawn annaearol i fod yn yr union le pan fydd pobl ddieithr yn cyrraedd, ac 'roedd Elis Robaitsh, Tŷ Cam, wedi ei fendithio'n helaeth â'r ddawn hon.

Baco gydag arlliw brandi ceirios arno neu Curly Cob, yn gymysgedd o faco pur, gyda baco sawr licris?

Mi fuo'r arglwydd Gruffudd yn rhy hir yng ngharchar Degannwy..." "Mab naturiol ein Tywysog..." "O waed pur Cymreig..." "Yn byw fel gwr bonheddig ers chwe blynedd bron yng ngharchar Degannwy a Sinai'n gywely iddo!" Chwerthin amrwd wedyn nes i rywun eu hatgoffa y byddent at drugaredd yr Ymennydd Mawr a'r Gwylliaid pe rhyddheid yr arglwydd Gruffudd.

Gweld 'pur', fel petai, heb fod cynnwrf unrhyw synnwyr arall yn amodi'r profiad.

Fel y gwyddys, pur amheus oedd y Methodistiaid Calfinaidd o werth colegau a'r addysg a gyfrennid ynddynt.

Byddwch yn ofalus os ydych yn defnyddio peiriant â llafnau traws gan fod damweiniau pur echrydus wedi digwydd gyda rhai mathau ohonynt.

Mae cytundeb pur gyffredinol erbyn hyn ymysg llenorion a beirniaid llenyddol ein gwlad fod Gruffydd yn un o brif feistri rhyddiaith Gymraeg ac y mae dwy gyfrol a gyhoeddwyd ganddo yn y tridegau yn dangos hyn yn glir, sef Hen Atgofion, rhan o'i hunangofiant, a'r gyfrol gyntaf o gofiant OM Edwards.

A dyna ni wedi sôn am Colin Stephens: onid llawenydd pur yw i ddyn weld maswr yn rhedeg fel y gwnâi hwn brynhawn Sadwrn?

Ond profiad pur chwerw oedd gweld y polisi y dadleuem drosto yn cael ei weithredu yn Chwe Sir Gogledd Iwerddon.

Digwydd enwau anifeiliaid ac adar pur gyffredin mewn enwau hen dafarnau yng Nghymru ac y mae'n debyg fod arwydd yn dangos llun yr anifail neu'r aderyn yn crogi y tu allan i'r dafarn gynt.

Perthynai'r ddwy, yn eu ffyrdd gwahanol, i fudiad llenyddol pur boblogaidd yn Ffrainc tua dechrau'r drydedd ganrif ar ddeg: mudiad a welai ar y naill law ymgais i gysylltu'r chwedl Arthuraidd (cyfraniad mwyaf Cymru i ddychymyg Ewrop, o bosibl) â chyfnod y Testament Newydd a sefydlu'r Greal Sanctaidd yn un o brif themâu llên Ffrainc, a mudiad a oedd yn dyst ar y llaw arall i symud pendant oddi wrth yr hen arfer Ffrengig o gyfansoddi naratif ar fesur ac odl i lunio stori%au rhyddiaith.

Mae'n debyg, petai modd mesur y Seisnigo, y gwelid mai proses pur gyfyngedig oedd hi mewn gwirionedd, o ystyried y boblogaeth gyfan.

`O gwmpas y dref, yn mhob cyfeiriad, y mae dyffryn wedi ei fritho â phalasau - rhai pur fawrion a gwychion, ac eraill llai; parciau, perllanau, a gerddi o'u cwmpas.

Yr oedd yn fwy o ysgolhaig nag o offeiriad Cydnabyddir ef yn un o'r tri ysgolhaig pur a gynhyrchwyd gan y Dadeni Dysg yng Nghymru y cyfnod hwnnw.

Mae'n waith pur eithriadol.

Yr oedd un neu ddau o gynghorwyr lleol pur brofiadol yn bresennol, a gofynnodd un ohonynt am ganiatâd i gyflwyno'r cynllun i'w gyngor ef, yn gynllun a awgrymwyd iddo gan arbenigwr, ond heb enwi'r Blaid; yr oedd e'n ffyddiog y byddai ei gyngor yn ei dderbyn ac y byddai'r aelodau'n barod i'w gymeradwyo i gynghorau eraill.

Deuthum i'r casgliad fod y cytundeb a wnaethpwyd yn Maastricht yn rhywbeth pur bwysig.

'Cyfeillach,' yn arbennig ddechrau'r gerdd : Ni thycia eu deddfau a'u dur I rannu'r hen deulu am byth, Cans saetha'r goleuni pur O lygad i lygad yn syth.

Prin ei bod hi'n dlawd, gan iddi briodi'n ŵr cyntaf uchelwr pur gefnog o Lanfair Talhaearn o'r enw William Davies (neu Wiliam Dafydd Llwyd) ac i hwnnw ei gadael mewn amgylchiadau digon cysurus tra byddai.

Daeth Vaughan yn ddyn pur ddylanwadol yn yr Eglwys.

Roedd yn llawn o drysorau - breichledau o aur, canhwyllbrennau o arian, modrwyau di-ri a gemau gwerthfawr yn wincio arnynt, cwpanau arian a degau o watsys aur pur.

O gyfiawnder pur tragwyddol!

Erbyn diwedd y ganrif, fodd bynnag, wedi i'r diwydianwyr a'r cyfoethogion ddod i'r sêt fawr, adeiladau pur wahanol i'r tai cyrddau moel a phlaen hyn a godwyd ar lawr y dyffryn, a'u pensaerni%aeth Gothig yn adlewyrchu byd gwell y gymdeithas ddiwydiannol newydd.

Ceir penodau ffeithol pur lle mae'r pwyslais amlwg ar ddeall yr hanes ac ar gasglu a chywain gwybodaeth.

Mae'r hen syniad nad oes rhagdybiau gan y gwyddonydd pur bellach wedi ei fwrw o'r neilltu.

Ro'n nhw, yn naturiol, yn edrych ar daith i Ganada fel gwylie pur; ond all taith rygbi ddim cael ei hystyried yn wylie.

2 funud 46 eiliad o egni pur.

Ac o fyd y rhai pur o galon.

Cyffyrddwyd yma â syniadau ieithyddol a chymdeithasol a ddaeth, yn ddiweddarach, yn rhai pur amlwg a dadleuol ymhlith rhai Cymry.

Yr oedd cyfarwyddiadau Emli'n burion: tro ar y chwith wedi mynd heibio'r eglwys, yna, ymhen tua dwy filltir, dyma'r Tarw Du i'r golwg, lle pur boblogaidd a barnu wrth nifer y ceir a oedd yn ei fuarth.

Ystyr hyn i gyd oedd ei fod yn brotestant pur radical ac yn gogwyddo, y mae'n amlwg, at farn diwygwyr y Swistir, Zwingli a Chalfin, mewn materion ynglyn â gwisgoedd eglwysig a defodau.

Ond rhagwelir hefyd y syniad mai'r Ideâu Platonaidd oedd testun y beirdd, ac nad hanes a phrofiadau dynion oedd eu pwnc, ond 'syniadau athronyddol pur'.

Eithr y mae'n amlwg nad oedd hyd yn oed disgyblion agosaf Iesu yn barod i fentro gydag ef yr holl ffordd ar y dulliau eraill - dulliau'r deyrnas, dulliau'r rhai addfwyn, y rhai pur o galon, y tangnefeddwyr, y dulliau y gellir eu galw, yn eu gwedd negyddol, yn 'ddulliau di-drais'.

O droi at ffynonellau hanesyddol pur fe geir mai'r ddwy gynharaf sy'n crybwyll Arthur yw'r Annales Cambriae, cronicl o hanes y Cymry, a'r Historia Brittonum, 'Hanes y Brythoniaid', a briodolwyd yn gam neu'n gymwys i un o'r enw Nennius.

Mewn un angladd wrth ddarllen Salm y Bugail, fel hyn y traethodd y doctor: 'le, pe rhodiwn ar hyd glyn cysgod angau, nid ofnaf newid' (Pan dery angau, un wedd ar y brofedigaeth yw'r newid sy'n digwydd i'r holl dŷ mewn cegin a pharlwr a llofft, newid sy'n syfrdanu.) Ni wn ai o fwriad ai trwy ddamwain y rhoes y meddyg dro mor annisgwyl i'r gair, ond roedd ei glywed yn gynhyrfus o newydd: 'Nid ofnaf newid.' Roedd Doctor Jones yn ŵr pur grefyddol ei natur, ac ar ambell Sul byddai'n pregethu hwnt ac yma yn eglwysi'r fro.

Cafwyd camgymeriadau'n aml, bid siŵr, ond cafwyd munudau lawer o foddhad pur, cyffrous hefyd.

Ond yr oedd un prydydd pur nodedig yn canu yn nyffryn Aman yn ystod chwarter olaf y bedwaredd ganrif ar bymtheg a oedd yn un o'r ychydig Gymry a fu byw ar gynnyrch ei awen, sef William Owen (Gwilym Meudwy; Gwilym Glan Llwchwr; Professor Owen).

At hyn oll, roedd y doctor yn byw mewn corff pur aflonydd.

Gyda nifer o gyhoeddiadau ar faterion pur dechnegol y cychwynnodd ar sesiwn cwestiynau llafar y Cynulliad ddydd Mercher.

Daliai'r Gnosticiaid i gwymp ddigwydd yn achos dyn, o ysbryd pur i feidroldeb materol.

Mae'n sylweddoli fod yna gyfnewidiadau mawr yn digwydd yn Rwsia ar hyn o bryd ac mai profiad o ddiwylliant ac amgylchiadau pur wahanol sydd yn ymaros pob un ohonynt, ond fel cenhadon hedd maent yn ffyddiog yn eu cenhadaeth ac yn diolch am y cyfle, a'r fraint o fod yn rhan o'r gwaith, a'r gweithlu.

Yn nyddiau bwledi'r Dwyrain, mae rhywbeth yn eironig mewn canu am 'dawel ddinas Bethlehem' Daw i'm meddwl y cyfnod yn ein bro pan oedd fisitors yn fodau pur eithriadol.

Ceir enwau cyffelyb yng Nghymru wrth gwrs ond sylwais ar yr enwau tafarnau canlynol o bob rhan o Gymru sy'n cynnwys enwau adar, anifeiliaid ac un pysgodyn pur gyffredin: Tafarn Ditw, (LLan-y-cefn, Penfro); Tafarn Hwyaid, (Carreg-lef, Mon), Tafarn y Brithyll (Ystradmeurig, Ceredigion); Tafarn y Cornicyll (Llanwenog, Ceredigion); Tafarn y Gath

Darllenai ef gywyddau Beirdd yr Uchelwyr, nid yn unig er mwyn darganfod safonau gramadeg, ond hefyd o bleser pur yng nglendid eu hiaith, yng nghynildeb eu cystrawennau, ym mherseinedd eu canganeddion.

Unwaith eto mae geiriau Ceri yn adloniant pur.

Daeth gramadegwr, pur ei anian, am wagiad gan ddileu 'Hilydd' ac ychwanegu 'Hilberson'.

Dyna dair cenhedlaeth wedi edrych ar ol yr un capel (peth pur anghyffredin ynte?) Yn y ty uchaf un fe gofiaf ddwy chwaer yn byw.

Mae'r electronau falens yn cael eu dal yn dynn yn y bond ac mae Si pur yn ynysydd da iawn.

A gwyr arweinwyr ein heglwysi mai gwaith pur ddigalon yw ceisio sicrhau gweithgarwch ac ymroddiad gan aelodau eglwysig nad ydynt mewn gwirionedd yn Gristionogion argyhoeddedig.

Cofiwn yr ymdrech gynnar yn erbyn gwynt anarferol o finiog, y gollyngdod nad oedd eira anamserol llif Awst wedi lluwchio cymaint a hynny tua chopa'r bwlch, a'r wefr wrth weld y gwyngalch newydd pur yn diflannu i'r cymylau fel petai crib ddwyreiniol y Chuealphorn yn un o gyrsiau mawr yr Aplau.

Pan oedd Morgan yn blentyn fe aeth Eglwys Loegr (a oedd yn cynnwys pedair esgobaeth Cymru) drwy broses o Brotestaneiddio cyflym dan y Brenin Edward VI ac yna drwy adwaith Catholig pur chwyrn dan y Frenhines Mari I, ond pan oedd Morgan yn dair ar ddeg oed fe ddaeth y Frenhines Elisabeth I i'r orsedd a sicrhau mai Protestaniaeth Anglicanaidd fyddai crefydd swyddogol y deyrnas - Lloegr a Chymru - o hynny ymlaen.

Mae deng myrddiwn o rinweddau Dwyfol yn ei enw pur; Yn ei wedd mae rhagor tegwch Nag a welodd môr a thir; Mo'i gyffelyb, Erioed ni welodd nef y nef.

Gwrando 'pur'.

At ei gilydd, dosbarthiadau pur fychain oedd y rheol, mae'n siwr.

Yr oedd yr hen Ymwahanwyr - pobl Robert Browne a Henry Barrow, y bobl yr ymunodd John Penry â hwy - wedi codi cloddiau pur uchel i'w gwahanu eu hunain oddi wrth bawb arall.

Yn y lloft roedd bwydlen brecwast pur anaferol (peth dieithr mewn tŷ gwely a brecwast, beth bynnag).

Bu tipyn o glochdar am ben Wil Dafis o'r herwydd felly, ef a'i ragolygon carwriaethol bondigrybwyll ef a'i 'rywun annwyl'; a hael ei gwala fu'r hwyl am ei freuddwydion llancaidd pur uwchben peintiau per yng Ngwesty'r Llong.

Ar un olwg teimlem mai'r angen cyntaf oedd cael mudiad iaith arbennig yng Nghymru fel y gallai'r Blaid ganolbwyntio ar faterion gwleidyddol pur, ac yr oedd yn amlwg fod llawer o rai eraill yn meddwl yr un ffordd ar yr un pryd mewn amrywiol rannau o Gymru, ond heb fod mor feiddgar â ni yng Nghaergrawnt!

A gan mai gwaith pur anodd yw gosod unrhyw gyfrifoldeb yn gryno ar gefn pwyllgor mawr ac amrywiol rhaid i'r baich yn y pen draw syrthio ar gefn un dyn, yr ysgrifennydd cyffredinol.

Yr oedd yn ddarllenwr brwd ac yn hanesydd naturiol, a byddai ymweld â chartrefi Cymru yn fwynhad pur - mangre geni John Pugh yn New Mills, beddrod Ceiriog yn Llanwnnog; Gregynog, cartref wyresau David Davies Llandinam; a chael caniatad y Dr Glyn Tegai Hughes (y pryd hynny) i weld y gerddi hyfryd.

Ond yr ydych etto yn dilyn y cnawd, yn canu carolau i gyffroi eich chwantau, yn darllen llyfrau bydron anllad, ac yn gwenwyno y gwreiddyn pur, yn dilyn tafarnau, a thablerau, a llwon...yn dibrisio'r tlawd, yn byw yn hoyw, yn nhommen masweidd-dra, yn gwatwar sobrwydd...yngwely'r buttain, mewn gwleddau a glothineb, mewn meddwdod, a chwerthin, mewn cydorwedd a chywilydd...Deffro, Cyfod.

Pan oeddwn yn y Coleg gofynnodd gweinidog o Gymro, pur amlwg yn ei ddydd, i mi beth yr oeddwn yn mynd i'w wneud yn fy ngradd a'r ateb dibetrus a gafodd oedd mai'r Gymraeg.

Cafodd cricedwyr Lloegr ail ddiwrnod pur dda yn y drydedd gêm brawf yn erbyn Pakistan yn Karachi.

Er bod y gwersyll mewn ardal goediog braf, a bod yna gyfleusterau chwaraeon pur foethus gerllaw, buan y gwelsom nad ar gyfer pobl gyffredin Prâg yr oedd y rhain.

Yr oedd John Edward Lloyd yn Rhydychen pan aeth Owen Edwards yno gyntaf, yn ddolen gydiol rhyngom ni a'r to o'r blaen; a tho pur hynod oedd hwnnw, yn cynnwys RE Morris, a John Owen, a Robert Parry ac Edmund Wynne Parry, a WS Jones a TF Roberts.

Cofiwn am droeon y bu acw dafodi pur hallt cyn hyn am imi wario'n ormodol ar lyfrau.

Ond er hyn i gyd pur ansicr yw dyfodol Eisteddfod y Foel, gan fod yr hen neuadd yn y Foel, lle cynhaliwyd yr eisteddfod ers dros drigain mlynedd bellach yn dod i ben ei rhawd.

Codasai awel pur gref o'r gorllewin a'r su tawel fu gynt yn y coed wedi troi yn rhywbeth mwy bygythiol.