Maen' nhw'n deud imi fod arian da iawn i cael yn y Sywth yna." "Gobeithio 'wir, ond mae cimint yn cael i lladd yn y pyllau glo yna." "Mae digon o hynny yn y chwareli yma, petai hi'n mynd i hynny, a digon o bobol yn marw o'r diciâu." "Oes, digon gwir." "A dyna i chi siopau'r dre yna wedyn.

Plesiwyd Cela Trams yn fawr gan y syniad hwn oblegid ef oedd perchennog y cwmni enwog a redai'r pyllau a'r hapchwaraeon yn N'Og.

Islaw'r dref ceir y pyllau hyn: Pwll Police Station, Pwll Gro, Pwll Wil Wmffra a Phwll Gorsbach.

Llosgid darnau o goed megis ffawydd, gwern, helyg a derw yn araf ac yn fud mewn pyllau mawr caeedig dros amser hir yn yr haf i gynhyrchu tanwydd ar gyfer y diwydiant haearn a diwydiannau eraill.

Un o'u harwyr mawr oedd Owain Glyn Dwr ac maent wedi bedyddio pennaeth eu pyllau nofio yn Rhanbarth Nom yn 'Glyn the Swim.'

'Roedd y pyllau wedi cau a chymdeithas wedi ei chwalu, a'r ddelwedd o Gymru fel gwlad y glöwr wedi colli ei hystyr.

Roedd ubiadau'r ci fel pyllau ymdrochi cynnes iddo ymgolli ynddynt.

Cau pyllau glo yn Ne Cymru.

Pan aeth y gweithwyr yn ôl i'w pyllau yn wythnos gyntaf mis Hydref, gwnaethant felly ar y telerau a fuasai ar gael ers blwYddYn.

Ychydig dros hanner canrif yn ddiweddarach aeth Mr D J Williams Yn Chwech ar Hugain Oed i'r pyllau glo yng Nghwm Rhondda.

Winston Churchill oedd cocyn hitio pawb wedi i streic y Cambrian ddarfod: 'Oedodd yn rhy hir cyn danfon y milwyr i fewn', meddai perchnogion y pyllau glo; 'buasai'n well iddo ddefnyddio'r fyddin ar bob adeg, yn hytrach na'r heddlu', honnodd ASau Torlaidd a Rhyddfrydwyr asgell-dde.

Yn y gerdd hon 'roedd Gwilym R. Tilsley yn clodfori'r moderneiddio a fu ar y pyllau, ond 'doedd dim awgrym ynddi fod y diwydiant glofaol ar fin wynebu cyfnod maith o newidiadau a phroblemau a fyddai'n arwain yn y pen draw at dranc y diwydiant.

Pobl o'r wlad oeddynt wedi dod o'r gorllewin ac o'r gogledd i gael gwaith yn y pyllau glo a llawer o'r gwragedd yn ffrindiau i mam ac yn siarad iaith y wlad.

Mae'n wir fod brenin a brenhines newydd ar orsedd Lloegr, Sior y Pumed a'r Frenhines Mari, ac Amundsen o fewn ychydig dros fis i gyrraedd Pegwn y Deau; ond yr oedd Streic y Plocyn wedi gwneud bywyd yn anodd i'r glowyr a'u teuluoedd, y streic a geisiau sefydlu hawl y glowr i fynd a phlocynnau pren diangen adref o'r pyllau glo, y plocynnau pren a hwylusai'r dasg o gynnau tan yng ngrat y gegin.

Ni welid Elyrch Gwyllt yn taro heibio ychwaith, ond crewyd pyllau a chorsydd ar y porfeydd.

Caf esgus i loetran yn hamddenol yn hytrach na bustachu tua'r copa pan ddof ffordd hyn ganol haf i chwilota am blanhigion yng nghysgod y creigiau, wrth ffrydiau neu ar ymylon y pyllau mawn.

'Roedd y pyllau glo yn y De yn gorfod wynebu yr un math o her.

Codwyd nifer dda o guddfannau hwylus a chlud nid nepell o'r pyllau.

Fu nhad na neb yn y ffor' yma yn brin o goed tân ar ôl y streic yn y pyllau glo dair blynedd yn ôl.

Cyflwyno cynllun y 'Bevin Boys' a oedd yn gorfodi rhai i weithio mewn pyllau glo yn lle mynd i'r Fyddin.

Mae'r llwybr yn llawn pyllau dŵr sy'n ei gwneud hi'n anodd gwybod ble y mae'n ddiogel i ti gerdded.

Oddi ar i'r pyllau gau 'roedd y tipiau'n gornwydydd ar hyd y cymoedd, ac ymhen misoedd 'roedd cysgod un ohonynt, uwch pentref Aberfan, wedi ei daflu ar draws yr holl fyd.

Tilsley yn clodfori'r moderneiddio a fu ar y pyllau, ond 'doedd dim awgrym ynddi fod y diwydiant glofaol ar fin wynebu cyfnod maith o newidiadau a phroblemau a fyddai'n arwain yn y pen draw at dranc y diwydiant.

Dyna bosteri hysbysebu'r Bwrdd Glo wedyn, oedd yn boblogaidd iawn ar ddechrau'r wythdegau cyn iddyn nhw gau'r pyllau glo i gyd - "Come Home to a Real Fire% rhywun wedi ychwanegu "Buy a cottage in Wales".