Rhydwen Willams a roddodd inni bortread o'r cymunedau glofaol yn ei bryddest fuddugol 'Ffynhonnau' yn Eisteddfod Abertawe ym 1964.

Fe roddodd ddarn o bapur yn fy nwylo a'r geiriau arno 'It gives me great pleasure to be here again in Wales'.

Pwysleisiodd mai gwragedd a roddodd heddwch yn uchel ar yr agenda gwleidyddol ac mai'r arweinwyr â'u dilynodd drwy arwyddo cytundebau rhyngwladol.

Yr hyn a roddodd fwyaf o syndod imi oedd darllen mewn papur newydd dyddiol poblogaidd yng ngogledd Cymru ar ddechrau'r flwyddyn hon fod mawn yn prinhau ar raddfa frawychus yn yr Ynysoedd Prydeinig a ninnau arddwyr wedi cael ein cyflyru gan wybodusion tros y pum mlynedd ar hugain diwethaf, fwy neu lai, ei fod yn ddefnydd anhebgorol angenrheidiol tuag at arddio llwyddiannus a'r cyflenwad yn ddihysbydd.

Trefn o fesur a roddodd inni ddywediadau lliwgar fel Dim llawn llathen a Rhoi chwart mewn pot peint.

Y cwbl a roddodd Deddf Iaith 1993 inni oedd Bwrdd yr Iaith a'r disgwyliad ar gyrff cyhoeddus i baratoi cynlluniau iaith.

Erbyn heddiw, mae diwydiant teledu Cymraeg yn allforio i'r byd — arwydd o'r hyder a roddodd brwydr y Gymdeithas i bobl Cymru.

Wedi pregethu yn y gyntaf yn y bore, ni roddodd neb w ahoddiad iddo i gmlo, a bu raid iddo yrr.lwybro i'r eglwys arall y prynhawn, pregethu yno, a dychwelyd adre heb damaid o fwyd ers amser brecwast!

Yr ydw i yn Gymro ac y mae fy mhlant yn hanner Albaniad - a diau mai y genedl honno a roddodd y mêl ar ein bara ceirch.

"Ond does neb ond 'nhad a all ddweud sut y daeth o'r cae i'w wely," meddai wrth y gwningen pan roddodd fwyd iddi yn ystod y dydd.

Fe roddodd Siôn Pyrs enghraifft o ymyrraeth drwy gyfeirio at gynhyrchiad.

Wrth lansio'r ddeiseb fe alwodd Dafydd Morgan Lewis, Swyddog Ymgyrchoedd y Gymdeithas, ar i Rhodri Morgan, Prif Ysgrifennydd Cymru, gadw at y gair a roddodd pan drafodwyd y Mesur Iaith (a ddaeth yn Ddeddf Iaith 1993) yn y Senedd ar Orffennaf 15ed y flwyddyn honno.

Fe roddodd - - enghraifft o broblemau sy'n cael eu hwynebu gan y Comisiynydd Drama.

Ond y dyfarnwr roddodd gic o'r smotyn.

Ysywaeth, mae'n debyg na fydd yr argraffiad presennol yn mwynhau'r un math o gylchrediad eang a chroeso cyffredinol ag a gafodd stori%au'r Greal yng Nghymru ac Ewrop yr oesoedd canol, aeth y chwedlau a roddodd gymaint o fwynhad i'n cyndadau canoloesol bellach yn faes academaidd bur.

Roedden ni wedi dechrau amau Twm Dafis, ydych chi'n gweld, rhwng y rhybudd gwirion roddodd o inni gadw o'r ynys, a'r bechgyn yn ei weld yn dod o gyfeiriad y traeth ben bore, ac Olwen wedyn yn ei weld yn mynd a'r sachaid bwyd o un o gytiau Cri'r Wylan .

Emile Heskey, gyda gôl dair munud o'r diwedd, roddodd fuddugoliaeth i'r tîm cartref.

hi a roddodd yr amlen i fi.

Fe roddodd ei dad y goriad yn y drws a'i droi, ac yna rhoi gwthiad i'r drws i%w agor, ond heb fynd i mewn.

Cafodd sawl bluen i'w het drwy sicrhau yr unig gyfweliad a roddodd y seren o Hollywood, Keanu Reeves, yn Ngwyl Glastonbury ynghyd â sgwrs brin gyda Syr Cliff Richard.

Nid y Llywodraeth a roddodd S4C i ni — Cymdeithas yr Iaith a phobl Cymru a frwydrodd i'w hennill.

Wrth edrych yn ôl ar flynyddoedd cynnar Plaid Cymru fe'n hargyhoeddir ar unwaith mai gwyr glew a gwragedd dewr a'i sylfaenodd, H. R. Jones, Saunders Lewis, Lewis Valentine, D. J. Williams, J. E. Jones, Kate Roberts; amser a ballai i mi fynegi am J. P. Davies, Ben Owen, Ambrose Bebb, Mai Roberts, Cassie Davies ac eraill, y rhai a roddodd fudiad rhyddid Cymru ar sylfaen ddiogel.

Yr oedd hyn yn gyson â'r pwyslais a roddodd ar gymedroldeb yn ei ysgrifau am foeseg y byd hwn.

Roeddwn i'n ofni y byddai'r hen drwbl a gefais yn Lerpwl yn dweud yn f'erbyn hefo anffawd fel hyn, ond dywed y doctor fy mod yn syndod o gryf ac iach, a diolch i fywyd braf awyr-agored yr ynys y mae hynny, yn siwr i chi." Er hynny fe roddodd Dad ochenaid.

Ond maen amhosib anwybyddu yr hyn a ddywedodd David Dobson yn y Dail Express yn dilyn y digwyddiad a roddodd gymaint o wefr i ohebwyr a gwneuthurwyr brâs.

Matthias Verschave roddodd Abertawe ar y blaen yn gynnar yn yr hanner cyntaf.

Paul Danson yn rhoi cic o'r smotyn roddodd bwynt i Swindon.

Ni roddodd enw priodol a pharchus i neb erioed.

casgliad hwn a roddodd i Schneider ei ddyfyniad enwocaf: 'Bydd gwaredu'r mur yn ein meddyliau yn cymryd llawer iawn yn hwy nag unrhyw ymdrech i chwalu'r mur gweladwy'.Calon y Dywysoges - H.

Ond pan roddodd ei drwyn ar y ffenast drwchus roedd y fuwch wedi codi ei chlustia, yn cnoi ei chil yn braf, ac yn edrach arno!

Un o'r pethau roddodd ysgytwad i mi oedd sylwadau un o ferched y tîm nofio.

Gan mai ychydig o sylw, a hwnnw'n aml yn ddirmygus, a roddodd y cyfryngau cyfathrebu i ymdrechion heddychwyr, y mae'n hynod werthfawr cael ymdriniaeth feistraidd fel hon.

Cyfieithiad talfyredig yw'r canlynol o araith o roddodd MARIAN

Dychymyg a rhamant eraill roddodd fod i'r gred mai o wlith trwm bore o Fai yr epilient, ac eto credai eraill mai o flewyn hir cynffon ceffyl y deuent i'r byd.

Ac mi ellwch fentro bod esmwythdra'r eli a roddodd y gwragedd ar fy mriw wedi aros.

Roedd Seimon ar fin cynnig mynd yn ei lle pan roddodd y ficer ei law ar ei fraich i fynegi ei fod yn dymuno sgwrs ag ef.

Mrs Nancy Thomas oedd yn y gadair a roddodd sylw i'r trip i Oriel Plas Glyn-y-Weddw.

siaradodd hi am ei chyfeillgarwch â betty parker ac am y tro olaf roedden nhw wedi cwrdd yn y caffe, y prynhawn pan roddodd betty yr amlen iddi hi.

Ychwanegodd iddo gael ei syfrdanu gan yr ymateb i hysbyseb a roddodd mewn papur lleol a'i fod yn hapus iawn gyda faint ddaeth i'r cyfarfod cyntaf yn Ionawr a'r ymateb anhygoel a gafwyd ar gyfer noson Gwyl Dewi.

'O'r cychwyn, parodrwydd aelodau'r Gymdeithas hon i gyflawni tor-cyfraith … a roddodd rym ac arddeliad i'w hymgyrchoedd.

Mi wnaeth y stwff yna roddodd Dr Jones imi tyd o Ies.

Fe roddodd Dr Frey y can criwr ar waith i blicio nionod hefyd þ winwns i chi tua'r De'na.

Gydag amser, fe ehangwyd y gorwelion a threfnwyd cystadlaethau llwyfan a roddodd bleser digymysg i do ar ôl to o aelodau.

Diolch hefyd i'r gweithwyr a roddodd eu llafur am ddim.

Rhesymau addysgol a roddodd y Pwyllgor am ei fwriad i gau'r ysgol a nododd yn ei ddatganiad nad ystyriaethau ariannol a barodd iddo wneud y penderfyniad.

Nid o reidrwydd y pum enillydd bob nos fydd yn ymddangos ar y llwyfan terfynol, ond y pump a roddodd perfformiadau gorau yn ystod yr wythnos.

meddai Abdwl, a chredai Glyn mai ochenaid o ryddhad a roddodd.

Erbyn hyn hefyd 'roedd Waldo wedi clywed mai cwbl gyfeiliornus oedd y datganiad a roddodd Mr S iddo am y pwyllgor: 'roeddent hwy wedi pasio i gadw Waldo yng Nghas-mael yn sefydlog ac nid yn unig tan y Tribiwnlys fel y dywedasai Mr S.

Hynny a roddodd fodolaeth i arwyddair yr ynys, "Môn Mam Cymru%.

Ymhlith y rhesymau a roddodd Lingen dros y diffyg cywirdeb cyfewin oedd mai dyma oedd y ....

Llafur rhonc ydi Cetyn wedi bod ar hyd ei oes, er na roddodd o erioed bleidlais iddyn nhw.' 'Felly, Sioned,' meddai Lleucu, 'mi welwch nad oes 'na waith canfasio am bleidleisia acw, dim ond am eneidiau.' 'O, ia.

Ond, ers dod i Gymru i fyw, bymtheng mlynedd yn ôl, fe roddodd fwy o'i hamser i ymgyrchu'n wleidyddol.

Ond roedd Rondol a'i gwrw mor bwysig i Pitar Wilias pan fyddai'n areithio ar ddirwest ag oedd y diafol i John Elias pan roddodd y meddwon ar werth yn Sasiwn Caergybi.

Ymhen dwy filltir a hanner mynd heibio i Dy'n-pant, cartref Evan Jones yr hynafiaethydd a roddodd gymaint o hanes yr ardaloedd hyn ar gof a chadw (Ceir casgliad ardderchog o'i lawysgrifau yn Amgueddfa Werin Cymru).

"Pwy roddodd ganiatâd iddyn' nhw?" holodd yn biwis.

Roedd mam wedi cadw at yr Arwel ond mewn cam proffwydol ar ei rhan hi fe roddodd enw cynta i mi, Rocet.

camgymeriadau roddodd y gêm i'r ymwelwyr a rhaid dweud eu bod yn chwarae efo efo ar adegau.

Mawrygwn Di am y cyfansoddwyr cerddoriaeth o lawer oes a llawer gwlad a roddodd inni gyfryngau mor brydferth i'th foli.

'Yn yr ornest ddigymar hon darganfyddwn ddwy ffaith sy'n dwn lles i'n heneidiau: sef bod ffyddlondeb a thynerwch i'w cael ymhlith y gelynion a bod y brofediagaeth i gyd yn deillio o'r sarhad a roddodd Pwyll ar Wawl fab Clud.

Dotiai yr hen Yswain at y ceffyl, a gofynnodd i Harri faint o arian a roddodd efe amdano.

Ac ef a'i fam, Dorothy Williams, a roddodd y tir i godi capel Pentretygwyn lle cartrefodd y blaid Galfinaidd ar ôl y rhwyg.

Ond gadewais y mater pan wedi ysgrifennu yr ychydig a ganlyn' Rhaid fod OM Edwards neu rywun arall wedi gyrru'r llyfr cofnodion cyntaf i Syr John Rhys rywdro, oblegid ar ôl iddo ef farw fe roddodd ei ferch, Miss M.

Merch o'r ardal hon a pherthynas I Rys Gethin oedd Angharad, mam y Rhydderch ab Ieuan Llwyd a roddodd ei enw i Lyfr Gwyn Rhydderch, un o brif drysorau'r genedl.

'Cleddyf Islam' yw'r enw a roddodd i'w fab hynaf.

Tynnwyd ein sylw at y darlun ehangach gyda'r rhaglen materion cyfoes Ewropa, a roddodd adroddiad arbennig i'r gwylwyr ar droseddau rhyfel yn dilyn erchyllderau Kosovo.

Mae'r hyn sy'n wir am ei waith yn ei gyfanrwydd yn wir hefyd am ei waith yn y maes emynyddol, ac yma, gwelir y cydblethu'n digwydd amlycaf yn y pwyslais a roddodd Elfed ar gyfieithu a chyfaddasu emynau.

Rhyw fynd digon disymwth oedd hwnnw ac un a roddodd dipyn o waith siarad i dafodau Llanfaethlu.

Mae Colm Mac Eochaidh, y cyfreithiwr a roddodd gychwyn i'r gyfres o ddatgeliadau wrthi'n sefydlu plaid newydd.

Wrth ichwi ddarllen y Beibl o'i gwr, fe welwch mai'r gorchymyn cyntaf un a roddodd Duw i ddyn oedd "darostyngwch y ddaear".

Rhediad hir crymaidd o ganol y maes i'r asgell dde gan y maswr bach o Lanelli (a roddodd amser inni gofio am Cliff Morgan a Phil Bennett, a diolch yr un pryd y bydd gennym ni faswr o'r iawn ryw unwaith yn rhagor cyn bo hir), a dau gais, y naill ar ôl camgymeriad dybryd gan Thorburn a James Reynolds, yr asgellwr chwith ifanc, yn eu ceisfa, a'r llall, a'r olaf, pan ddaliodd Simon Davies y bêl o gic gosb Stephens wrth y postyn chwith.

'Mae'n siwr y deudodd o'i stori wrtha chi?' Edrychodd Ibn arno'n hurt: 'Stori pan oedd o'n fach, pan roddodd 'i dad o ar ben y cwpwrdd?