'Roedden ni'n cael ein dal mewn road blocks bob pum milltir, a milwyr yn archwilio'r llwyth.

Ond roedden nhw'n gystadleuol ac mi roedden nhw'n drefnus a'u tactegau'n iawn o ystyried y chwaraewyr sydd ganddyn nhw.

Ond doedd dim digon o le iddyn nhw i gyd mewn un gwely, ac mi fydden nhw'n gweiddi, "Rydw i bron _ syrthio o'r gwely!" "O, rydw innau bron _ syrthio!" "Does gen i ddim digon o le!" "Does gen innau ddim digon o le chwaith!" "A rydw i'n cael fy ngwasgu yn y canol!" Felly doedd yr un o'r dynion bach od yn gallu cysgu'n gysurus, ac roedden nhw wedi blino'n l_n.

Dwi'n rhamantydd wrth gwrs, ond dwi'n hoffi meddwl cyn i ddyfodiad y peiriannau, er bod y bobl mor brysur ac yn gorfod gweithio mor galed, roedden nhw'n gweithio'n ddistaw yn y meysydd ac yn cael rhyw gyfle i ymglywed a natur fel petai.

Ond mewn oes o deithio cyflym a thrwm, roedden nhw'n gwbwl angenrheidiol!

Yn y cyfamser, trodd ein sgwner i gyfeiriad bae bychan ar ynys y tu ôl i'r mynydd tanllyd roedden ni newydd ei ddringo.

Roedden nhw wedi teithio'r holl ffordd o Lundain yn y car, a theimlai'r pedwar dipyn yn flinedig.

I wneud iawn am y miri roedd yn cynnig dau docyn iddyn nhw fynd i gyngerdd yn Neuadd Dewi Sant y nos Wener honno, ac yn wir roedden nhw yn yn amlen.

Er i Essex ddechraun dda, roedden nhw yn 113 am ddwy, fe ddaeth Keith Newell ymlaen i gipio tair wiced am 36, ei ffigurau gorau mewn gêm undydd.

A roedden nhw'n ffodus iawn yn y mundau ola wrth i George Demetradze o Kiev fethu gôl gyfan o chwe llath.

Efo Bigw, roedden ni'n teimlo ein bod yn gwneud rhywbeth drwg.

Cyn gadael Addis i ymweld ag Arsi, roedden ni wedi cael gorchymyn i ddychwelyd i'r brifddinas cyn iddi dywyllu.

Aethpwyd â Siwsan, y plant a minnau i swyddfa er mwyn ein holi eto gan swyddogion oedd yn awyddus i wybod sut roedden ni'n ein hadnabod ein gilydd.

Roedden nhw wedi sgwrsio a dadlau a chytuno - a chael nad oedd dim o bwys yn eu gwau ar faterion o egwyddor.

Rhyw hanner awr wedi croesi roedden nhw'n ôl, ac roedd hi'n amlwg o'u crio a'u gweiddi eu bod wedi eu rhwystro rhag mynd adref.

Nes i mi, oedd yn dod o gwm diwydiannol yn y de sylweddoli fod tymor wyn bach yn galw am ofal a bugeilio ymroddedig, ac wedi'r wyna, oedden, roedden nhw nôl yn eu seddau.

'Roedden ni'n anffodus i fod ar ôl ar hanner amser.

Roedden nhw bob amser yn wir, a byddid yn gofyn amdanyn nhw gyda rhyw foesgarwch parchus, ac roedden nhw bob amser yn drist.

Roedden nhw mewn anobaith.

Heddiw, roedden nhw wedi cael sbri go iawn ar gostau Sam ac yn barod iawn i'w helpu.

Roedden nhw'n rhydd!

Wrth i ni gyrraedd ar ddydd Iau, roedden ni'n ymuno â chwmni dethol.

Ond roedden nhw'n gystadleuol ac mi roedden nhw'n drefnus au tactegaun iawn o ystyried y chwaraewyr sydd ganddyn nhw.

Roedden nhw'n dynesu tuag ato o bob cyfeiriad.

'Rwan 'ta, Owain, beth am ganu "Dacw Mam yn Dwad" i Guto i basio'r amser nes inni gyrraedd y caffi?' Roedden nhw wedi canu 'Dacw Mam yn Dwad' dair gwaith a 'Mi welais Jac-y-Do' ddwywaith pan welodd Carol yr arwydd oedd yn datgan fod y gwasanaethau nesaf ymhen deunaw milltir.

Roedden nhw'n well tîm yn erbyn Portiwgal ac yn anlwcus iawn yn erbyn Yr Almaen.

Roedden ni wedi clywed llawer o straeon rhyfedd am y meddyg yma, ac fel y byddai'n chwarae triciau ar y patients er mwyn cael tipyn o sbort.

'Roedden ni'n mwynhau'n hunain.

Yn ogystal â dilyn Terry Waite wrth iddo geisio ennill rhyddid i rai o'r gwystlon Gorllewinol, roedden ni am geisio dangos sut oedd y Nadolig yn Beirut.

Roedden nhw eisiau i mi ddysgu steiliau newydd a thechnegau modern Prydeinig i'w prif drinwyr gwallt yn Cape Town.

Roedden nhw wedi bod bod mewn Neuadd Bingo a oedd yn eiddo i'w mam-gu.

Roedden nhw'n gwybod lle a sut i daro heb adael ôl gweladwy.

roedden ni'n chwerthin ar ben y gair ...

'Roedden nhw'n dal yno.

Wrth ei godi'n ofalus roedden nhw'n synnu ac yn llawenhau pan riddfannodd y bugail a rhwbio ei lygaid.

Roedden ni'n aros mewn gwesty diseren yng nghanol y dre.

'Doedd o ddim yn siarad yn hollol yr unf ath â ni þ 'roedd o'n dweud "nene% a "medde% ac "Wmffre% þ ond 'doedd o ddim gwahaniaeth am hynny, 'roedden ni'n deall ein gilydd yn iawn.

'Roedden ni'n mynd i'r ysgol efo plant y bobl yma ond er hynny, Cymraeg oedd iaith ein haelwyd a phopeth o fewn y cartref.

Wel wrth gwrs da' chi'n gorfod cofio mai Sais Gymry oedd fy rhieni i ynte a phan symudodd fy nheulu o Gaerdydd, wel Morgannwg, i Gaergybi roedd fy nhad yn swyddog ar y llongau ac roedden ni yn ymdroi ymhlith y Saeson neu'r Sais Gymry ynte.

roedden ni'n eu cyfeirio nhw at bobl amheus, ac roedden nhw'n dod â gwybodaeth yn ôl inni.

O leiaf, roedden ni'n medru cyfrif ein bendithion.

Roedden ni'n gorfod arwyddo llyfr ac yna camu'n ôl ac wrth wneud hynny peth naturiol oedd troi rownd ond, wrth ichi droi rownd, roedd yna ddau neu dri o aelodau o'r militia yn eich wynebu chi ac mi oedd gynnon nhw Kalashnikovs a phetaen nhw ddim yn leicio'ch wyneb chi neu ddim yn ymddiried ynoch chi, mi fyddai'n hawdd iawn iddyn nhw eich lladd chi.

Roedden ni wedi dechrau amau Twm Dafis, ydych chi'n gweld, rhwng y rhybudd gwirion roddodd o inni gadw o'r ynys, a'r bechgyn yn ei weld yn dod o gyfeiriad y traeth ben bore, ac Olwen wedyn yn ei weld yn mynd a'r sachaid bwyd o un o gytiau Cri'r Wylan .

Oherwydd bod y tri ohonom yn ffans i'r grŵp, roedden ni'n gweld Y Cyrff fel grŵp i gydweithio â nhw yn y tymor hir.'

Beth bynnag, roedden ni'n amau ers tro mai Eds oedd y tu ai/ i'r nifer lladradau fu'n digwydd o gwmpas Caer a gogledd Cymru yn ddiweddar, ond roedden ni'n methu'n lan a dod o hyd i'w guddfan .

Roedden nhw'n llawer rhy gryf.

Roedden ni'n hwyr iawn yn cael bwyd am fod y ffrae wedi para cyhyd, ond roedd yn werth aros am y pryd am fod Dad wedi mynd yr holl ffordd i%r dref i nôl tships i ni.

Roedden nhw'n weladwy unwaith eto.

Roedden nhw wrthi'n sgwrsio yn un o lolfeydd y llong pan ddigwyddodd y trychineb.

Eto, er bod y ddau yn gymaint o ffrindiau roedden nhw'n eitha gwahanol i'w gilydd hefyd.

Y noson yma roedden nhw wedi dod adre fel arfer; roedd o wedi agor y drws efo goriad fel arfer, ac roedd y ddau wedi cerdded i mewn i'r tŷ i glywed y sŵn malu a thorri mwyaf ofnadwy yn dod o'r gegin.

Doedden nhw ddim yn hoff iawn o'r Israeliaid ac roedden nhw am ddangos i ni y llefydd oedd wedi'u dinistrio - fel y stadiwm athletaidd arbennig o hardd a chwalwyd gan y frwydr.

Roedd yna bobl yn dal i addoli Duw; mi roedden ni'n ffilmio ac mi roedd hi'n bwysig iawn ei fod o'n cael ei ddangos.

Ond pan ddâi'r deintydd a'r nyrs neu'r nyrs gwalltie neu'r arolygwyr, roedden nhw i gyd yn gwneud neu'n dweud rhywbeth a ddangosai fod pobl ddu'n wahanol.

Roedden ni tua saith, wyth milltir o Bontsenni, ac Aberhonddu'n bellach fyth.

Roedden nhw wrth eu bodd pan welsant eu meistr yn gafael yn ei sgarffa'i gap yn barod i fynd allan.

Roedden nhw'n honni na allen nhw aros yn eu gardd oherwydd y swn.

Roedden nhw'n brolio am y peth yn Florida.

Roedden nhw mewn gwlad oedd yn hollol estron - y brodorion yn elyniaethus ac yn mynnu siarad eu hiaith ryfedd eu hunain.

Mae cyllideb yr Awdurdod - sy'n cael ei phennu gan y Cynulliad - yn dipyn yn llai na'r hyn roedden nhw'n ei ddisgwyl.

Cyn diwedd yr hanner cynta roedden nhw wedi rhwydo ddwyaith a fflam gobeithion Y Barri wedi diffodd.

Am gyfnod, roedden nhw'n gorfod gwisgo sgertiau byrion ac yntau'n eu galw yn `lleianod chwyldroadol'.

Roedden nhw'n moyn sgorio ceisiau eu hunain yn lle trafod y bêl a rhoi cyfle i rywun arall groesir llinell, meddai.

Wedyn dyma nhw'n mynd adre ar y bws ac roedden nhw'n dal i wenu'n braf.

Ond trwy lwc roedden nhw hefyd yn lletach ac yn llai llithrig.

Roedden nhw'n chwarae Chelsea yn yr Uwch-gynghrair ac fe orffennodd hi'n gyfartal 2 - 2, felly maen nhw'n dal i frwydro am y trydydd safle.

Roedden nhw i gyd yng ngwch hwylio'r teulu, gerllaw arfordir Norwy.

Wel, roedden ni am fod yn ffrindiau...

Y flwyddyn ganlynol, roedden ni'n paratoi CD amlgyfrannog arall o'r enw O'r Gad, ac fe ofynnon ni iddo fo a fyddai o'n hoffi cyfrannu cân.

Dim ond ryw hanner awr barodd y sesiwn y tu ôl i ddrysau cauedig a roedden nhw'n falch o'i chadw'n syml ac yn fyr.

Ond mi roedd y bobl yn dal i fyw eu bywydau, mi roedden nhw'n dal i fwynhau bywyd; doedden nhw ddim yn meddwl mai heddiw fyddai'r diwrnod ola' y bydden nhw'n mynd allan i siopa; roedden nhw jyst yn ei wneud o.

Roedden nhw'n mwynhau cefn gwlad yn burion, ar wahan i un peth; eu bod nhw'n methu'n deg a chysgu.

Yn fuan roedden nhw'n ymuno â'r dorf a symudai'n araf tua'r neuadd.

siaradodd hi am ei chyfeillgarwch â betty parker ac am y tro olaf roedden nhw wedi cwrdd yn y caffe, y prynhawn pan roddodd betty yr amlen iddi hi.

Yno, yn ffodus, roedd yna drên i gyfeiriad Llundain yn ein disgwyl a chyn pen chwinciad roedden ni yn ôl yng nghyffiniau Llandudno eto.

Roedden nhw 10 gwaith mwy tebygol o fod wedi cael eu hesgeuluso na phlant rhieni proffesiynol.

Roedden nhw'n aelodau ffyddlon o Noddfa, lle'r ymgasglodd ei theulu a'i ffrindiau i dalu teyrnged i un a ddylanwadodd yn fawr ar eu bywydau.

Cyn bo hir roedden nhw wedi cyrraedd y fan lle roedd Belka yn dal i grafu yng nghanol y lluwch eira.

Roedden nhw'n gwisgo crysau llac gwyn at y ben-lin a chadwyn aur am eu gyddfau.

Roedden nhw i gyd allan am 228.

Er mor neis oedd y sowldiwr bach yna, roedden nhw wrth eu bodd ei bod yn canlyn Cymro.

Yn anffodus, roedden nhw yn rhy hwyr i groesi yn Hendaye y noson honno gan fod y pyrth yn cau am naw.

Tîm A Canada yw'r anodda ar y daith - roedden nhw yn dîm A gwirioneddol, 11 ohonyn nhw wedi ennill capiau a phob un yn agos i'r tîm cyntaf.

Edrychais ar y gorwel a gweld cymylau du enfawr yn prysur ddod tuag atom ac, o fewn munudau, roedden nhw'n arllwys glaw trofannol ar ein pennau.

Pan ddaethon ni i'r ddaear yn y diwedd, roedden ni ar fryncyn braf y gwair yn hir ac yn ir o'n cwmpas, fel matres esmwyth.

Roedden nhw'n sgrechian ac roedd rhai ohonyn nhw wedi cael eu anafu'n ddrwg.

Ar y bore cynta' hwnnw, roedden ni wedi gorfod mynd i bencadlys y PSB, sef y militia Cristnogol, ac Amal y Moslemiaid, ac mi roedd o fel rhywbeth allan o ffilm ysbi%wyr.

Roedden nhw'n gyfarwydd bellach a thriciau gofaint Brycheiniog, sef dianc a chuddio gan fynd a chymaint o'u hoffer gwerthfawr ag y gallent gyda hwy.

Roedd y diwylliant Cymraeg yno'n gyfan, ac wrth symud y teuluoedd oddi yno roedden nhw'n lladd y diwylliant Cymraeg.

Diolch i'r miri efo'r hogan wirion yna gollodd ei chot law, roedden nhw chwarter awr yn hwyr yn cychwyn o Bwllheli ac roedd y ddamwain yna ger Llanllyfni wedi achosi iddo golli mwy o amser.

Fel roedden nhw'n mynd i lawr y grisiau ger ochr y pier, fe ddigwyddodd Joni sylwi ar ei dad.

Ond roedden nhw ill dau'n gytu+n na fedren nhw ddim fforddio prynu ci iddo.

Prin oedd y milwyr hynny a wyddai lawer o hanes y Cwrdiaid, ac, eto, roedden nhw'n barod i fentro'u bywydau drostynt.

Ar un adeg roedd Morgannwg ar 126 am un ond wedyn roedden nhw i gyd mâs am 218.

Ar hynny hyrddiodd ei hun arnaf fel ci a'r ennyd nesaf roedden ni'n dau yn ymdrybaeddu yn llwch yr iard, fy llaw dde fel crafanc yn tynnu yn ei wallt, a'i fysedd yntau'n bodio fy llygaid, a chledr ei law yn taro a phwyso nes bod y gwaed yn chwythu allan o'm trwyn.

Roedden nhw wedi crwydro'n bell oddi wrth eu cartref erbyn hyn.

Roedden nhw'n fwy tebygol o fod wedi dioddef camdrin parhaus drwy'u plentyndod tra ond yn achlysurol yr oedd bechgyn yn cael eu camdrin.

Roedden ni'n cael ein hebrwng gan jîps ac roedd yna ddynion arfog o'n cwmpas wrth inni gerdded i mewn i bencadlys y PSB.

Yr oedd llawer o gerddoriaeth cyfoes Ewropeaidd bryd hynny wedi'i drochi mewn euogrwydd - 'roedd straen cymdeithasol ar y cyfansoddwyr - cyfrifoldeb y cyfansoddwr tuag at ei gymdeithas, a 'roedden nhw'n benderfynol o brofi hynny.

Roedden nhw dan yr argraff fod y trydanwyr caredig yn gosod goleuadau parhaol yn y ganolfan, er mwyn caniata/ u i'w gwaith fynd yn ei flaen drwy'r nos.