Ond mi fentraf anghytuno ag RT Jenkins ar un peth go bwysig, sef yr oed a rydd i'n cenedlaetholdeb diwylliadol.

Sonia RT Jenkins yn y darn uchod am 'ysblander gweledigaeth proffwyd'.

Daeth yn rhan nid dibwys o ddychymyg Cymru - yn rhan bwysig o ddychymyg rhai o'i haneswyr (haneswyr o fath gwahanol iawn i RT Jenkins, ond haneswyr serch hynny), ac yn rhan o weledigaeth hanes rhai o'i beirdd yn ogystal.

Fe ofynnai RT yn syml, dybiwn i, pa bryd y bu Cymru'n gannwyll brenhinoedd a pha bryd y bu ei gwerin hi'n rhydd.

"Ydach chi wedi cael ripô;rt am rywun wedi džad tros y clawdd o'r lle mawr yna heddiw?" medda fo fel'na.

Gan RT Jenkins y gwelais un o'r paragraffau hyfrytaf o fyr-foliant i werth diwylliadol y Beibl.

(Ie, yn y cyfnod cynnar, peth rannol Seisnig, peth a gyfryngwyd drwy Loegr, 'mediated through England', chwedl RT, yw hyd yn oed ein cenedlaetholdeb diwylliadol!

Er na chefais adnabod RT Jenkins yn ei berson, mi gefais ryw iawn.

Treuliodd RT dipyn o'i amser mewn adolygiad ac mewn erthygl yn tynnu blew o drwynau rhai o'i gyfoeswyr (Bebb, er enghraifft) yr oedd dylanwad y weledigaeth hon - er teneued oedd - arnynt o hyd mewn rhyw ffordd neu'i gilydd.

Gan wahaniaethu rhwng cenedligrwydd a chenedlaetholdeb, a chan dderbyn fod y naill o reidrwydd yn sail i'r llall, y mae'n dweud ar ei ben taw peth diweddar iawn yw cenedlaetholdeb gwleidyddol yng Nghymru - 'little older (apart from the occasional voice crying in the wilderness) than the second half of the nineteenth century.' Yna, yn ail hanner yr erthygl, try RT Jenkins at 'y ffurf arall ar genedlaetholdeb Cymreig', y ffurf ddiwylliadol arno.

A son am Babyddiaeth, mae llawer o drafod y dwthwn hwn ar ein perthynas waed ag Iwerddon; ond y gwir amdani, ebe RT, yw hyn: 'There are but two ingredients in modern Welsh mental life - what is native, and what is English or what has been mediated through England.'

Beth bynnag oedd barn RT Jenkins fel Methodist ysgrythurgar am y weledigaeth hanes hon, yr oedd, heb os, yn anathema hollol iddo fel hanesydd proffesiynol.

Dewis cyntaf RT yw 'y Beibl wrth gwrs': Clywaf chwi'n murmur y byddai detholiad o'r Beibl yn hwylusach ac yn well.

Ac fe ffromodd RT wrth gwrs.

Yn ystod y flwyddyn Sabothol a gymerodd Dyfnallt Morgan tua deng mlynedd yn ol, fe'm rhoddwyd i (a fyddai wedi dwlu ar gael bod yn ddisgybl i RT) yn athro ar ei weddw - arni hi a'r lodesi eraill a berthynai i ddosbarth allanol Dyfnallt ym Mangor, hyhi a'i chydlodesi a'r diweddar Mr RS Rogers (o annwyl goffadwriaeth).