chwilio am ddarnau o frigau crin o 'r llwyni a 'u hyrddio i ganol yr afon, ac yna ras wyllt i lawr y lan i weld y cychod yn ysgythru rhwng a thros y cerrig dan rym y lli.

Yn wahanol i'r rhan fwyaf o Affrica, ni chafodd Ethiopia ei llywodraethu gan rym Ewropeaidd.

Yr oedd Mr Morgan yn rhyw led awgrymu mai un ffordd o wella ansawdd yr aelodau fyddai rhoi mwy o rym iddyn nhw.

Anglicanaidd yng Nghymru yn dod i rym, ond oherwydd y Rhyfel ni weithredwyd y ddeddf hyd 1920.

Nid gwamalu a fyddai cymysgu'r llythrennau, a'i alw yn 'Aruthr' Oni ddaeth trwy adfyd chwerw heb suro un mymryn, a llwyddo i weithio yn swyddfa'r heddlu, a dod yn rym dewinol mewn sawl maes?

Deddf yr Eisteddfod yn dod i rym ac yn caniatáu i awdurdodau lleol i gyfrannu tuag at yr Eisteddfod Genedlaethol lle bynnag y cynhelid hi.

Yr oedd Abertawe ei hunan wedi teimlo oddi wrth rym y ddrycin.

Fel y gwyddoch, mae'n debyg, y mae yna saith canrif ers i'r frenhiniaeth Seisnig sicrhau rheolaeth ar Gymru trwy rym arfau.

Y Chwyldro Comiwnyddol yn ffrwydro yn Rwsia, a Lenin a Trotsky yn dod i rym.

Roedd Stuart Williams, o ardal y docie, yn gwybod pan oedd 'na rym trech na fe'n 'i wynebu.

Ond fel bardd, roedd gan y gwybodau hyn rym a chyfaredd tu hwnt i'r hafaliadau, a cheisio mynegi hynny yr oedd.

Maent yn edrych ar: a) sut y mae rhaniadau rhwng grwpiau iaith yn cysylltu efo rhaniad dosbarth, ac efo cysylltiadau economaidd a gwleidyddol o fewn y fframwaith wladwriaethol b) y prosesau o rym sy'n bodoli o fewn y gymuned, a sut y mae cysylltiadau grym yn cael eu hadgynhyrchu c) natur y gwrthdaro sy'n digwydd o fewn cymunedau o ganlyniad i'r cysylltiadau grym sy'n bodoli.

Llafur yn dod i rym wedi'r etholiad cyffredinol.

Ond 'roedd gan y 'Sgotyn bwynt: mae llawer gormod o rym gan y Boldew Barfog bellach greda' i.

Gaddafi yn dod i rym yn Libia.

Dau Gymro yn y Cabinet, J.H. Thomas a Vernon Hartson, ond ymhen chwe mis y Torïaid yn dod i rym.

Yn bersonol, mi fyddwn in hapusach cael yr aelodau o ansawdd yn gyntaf ac wedyn ymddiried mwy o rym iddyn nhw.

Mae cyfrifoldebau manwl - fel yswirio athrawon - yn awr i'w trefnu ar lefel ysgol unigol sydd heb lawer o rym (megis yr Awdurdod Addysg gynt) i ddadlau achos gyda chwmniau preifat.

Bellach mae'r holl bobl oedd yn ffurfio unrhyw fath o 'ffrynt' dros y Gymraeg yn ystod yr 80au wedi penderfynu mai'r ffordd orau o barhau â'r frwydr yw trwy geisio dwyn eu darn bach o rym oddi fewn i'r drefn bresennol.

Gyrrwyd crynodeb o Ddeddf Eiddo at bob awdurdod unedol gan alw arnynt i bwyso ar y llywodraeth ganol am fwy o rym gweithredol yn eu hardaloedd ac i ystyried anghenion cymunedau wrth lunio polisïau tai.

Llyfnhawyd yr ochr uchaf ac fe blyciwyd darnau'n rhydd o'r ochr isaf, serth, gan rym anorfod y rhew.

Maent yn synied amdano fel gŵr di-liw, di-rym - dyn diymadferth a reolir gan eraill.

Fidel Castro yn dod i rym ar ynys Ciwba.

I raddau helaeth, er hynny, roedd ymweliad Mrs Chalker, a'r holl ymdrechion a wnaed ar ran y Cwrdiaid am rai misoedd y llynedd yn dystiolaeth fwy amlwg nag a brofais i erioed o rym y wasg.

Hepgorir manylion fel dail, rhisgl, llafn glaswellt er mwyn rhoi mwy o rym i ffurfiau sylfaenol y cyfansoddiad.

A sawl gwaith rym ni wedi gwrthod credu newyddion da, ac eto'n rhyw hanner gobeithio fod rhywfaint o wirionedd ynddynt.

Gwawr las asur sydd i'r awyr, yn bwl i gyd ac yn llawn cymylau a'r rheini, fel coed anferth, yn symud â rhyw rym direolaeth.

Roedd yna ryw rym yn peri i Geraint gydio'n dynn â'i ddwy law yn un o'r barrau haearn oedd o'i flaen.

Arwydd oedd y bwa o rym milwrol y Rhufeiniaid neu efallai'r Parthiaid, eu prif elynion a medrus eithriadol gyda bwa a saeth.

Enghraifft glasur o hyn yw'r mesur llywodraeth leol a ddaw i rym y flwyddyn nesaf.

Dengys y ddedfryd a dderbyniodd David Phillips a John Smith anghysondeb parhaus y gosb a fu am gyflawni troseddau cyffelyb, gan fod rheithgorau a barnwyr fel ei gilydd yn ystyried y gyfraith yn rhy llym ac felly yn gyndyn i weithredu ei holl rym.

Cytunwn fod gan y Cynulliad fel y'i bwriedir trwy'r mesur presennol rym a dylanwad potensial pwysig o ran ei allu deddfwriaethol eilradd.

Etholiad Cyffredinol a Margaret Thatcher yn dod i rym.

Braint oedd mynd o Dyddewi, cartref nawddsant Cymru, i Landdewi, lle yn ôl traddodiad y cyflawnodd Dewi Sant lawer o wyrthiau yn y chweched ganrif, i gyhoeddi i gynulleidfa o dros wyth gant o bobl fod yr Arglwydd Iesu Grist yn dal i iacha/ u trwy rym ei Eglwys a hynny am ei fod Ef yn ddigyfnewid yn Ei gariad, - "yr un ddoe, heddiw ac yn dragywydd." Ar ôl y cyfarfod dywedodd amryw fod y syniad o'r lesu yn iacha/ u yn yr ugeinfed ganrif yn un hollol newydd iddynt.

Y rheini fedr arwain orau rai cyffelyb iddynt hwy eu hunain, a chyda mwyaf o rym wedi iddynt gael eu sefydlu yn y Ffydd, a dod i gredu mewn gwirionedd 'fod Iesu Grist yn Arglwydd er gogoniant Duw Dad'.

Pan oedd ein cyndadau wedi eu llethu gan anobaith, cawsant eu bywioca/ u gan rym atgyfodiad Pen Mawr yr Eglwys.

Ffurf ar ynni yw goleuni, ac y mae ganddo rym anferthol.

Mae geiriau Richard Davies yma yn dangos yn eglur iawn paham y gellir galw'r corff hwn o hanes yn 'fyth': y mae'n dylanwadu ar yr ysbryd a'r dychymyg, a'i ddiben, neu ei rym arbennig, yw cynnal balchder a hunan-barch y Cymry.

Fy nehongliad i o'r bradychiad a'r dienyddiad (os caf roi fy nghasgliadau'n foel, heb ymhelaethu dim yma) yw i Jwdas Isgariot benderfynu traddodi Iesu i ddwylo'r awdurdodau yn y gobaith y byddai terfysg yn codi yn y ddinas o'i blaid ac y byddai'r rhyfel mesianaidd yn dilyn; i'r terfysg ddyfod o dan arweiniad Barabas a'i drechu'n ddigon buan gan filwyr Pilat; i Iesu wrthod yn y brawdlys a cherbron y dyrfa arddel y fesianaeth filwrol a'r deyrnas ddaearol wedi ei seilio ar rym arfau; ac i'r gwrthodiad hwn beri siom chwerw i'r bobl.

Rym ni i gyd yn llawer rhy barod i chwilio am wendidau'n gilydd yn lle darganfod rhinweddau.

mi roith Pero a finna wth i chi." Rhoddodd Elis Robaitsh holl rym ei bymtheg stôn y tu ôl i'r car a dechreuodd hwnnw dishian a thagu yn ffyrnig.

Ar lan yr Iorddonen - ffrwd fechan bellach - y gwelais i'r enghraifft orau fel arall o rym y wasg.

Arwydd o rym y cwmni%au hysbysebu yw eu bod yn gallu rhoi pwysau ariannol ar y sianeli teledu drwy dynnu hysbysebion yn ôl os nad ydynt yn cytuno efo cynnwys rhaglen.

"Doedden nhw ddim yn barod i ddatgelu'r cyfan o'u tystiolaeth a chawson nhw ddim o'u gorfodi i wneud hynny," meddai Michael Fisher, "Roedd thaid i'r rheithgor ymddiried ynddyn nhw - mae hynny'n rhoi grym anferth iddyn nhw, llawer gormod o rym."

Oherwydd heb rym gwleidyddol i reoli'n dyfodol fel cenedl does dim modd yn y byd y gallwn wir 'hyrwyddo' ein dyheadau a'n delfrydau mwyaf gwerthfawr.

Dros Gymru, diolch i'r drefn, mae Allan Bateman yn parhaun rym syn deall y gêm ac yn gallu pasor bêl drwyr dacl.

Credir fod gan bob coeden rym bywiol arbennig, sef yr ysbryd sy'n byw yn y pren.

Dyna fel rym ni'n ei gofio.

Deddf yn dod i rym yn caniat÷u i dystion roi tystiolaeth yn Gymraeg heb orfod talu costau cyfieithu.

Meddai ar rym penderfyniad anghyffredin iawn, a dysgodd gan David Rees, 'Y Cynhyrfwr' o Lanelli, nad oedd dim daionus yn 'annichonadwy' .

Yr oedd Christmas Evans yn un o'r dynion a gyfrannodd at wneud y Bedyddwyr yn rym yn y wlad, ac nid y Bedyddwyr yn unig.

Ayatollah Khomeini yn dod i rym yn Iran.

Deddf yn caniatáu'r bleidlais i ddynion dros 21 a merched dros 30 yn dod i rym.

O hynny ymlaen unig amcan etholiad yw ennill, a sicrhau grym i'r mudiad Cymreig, a'r gwir gymhwyster i'n hymgeiswyr oedd yr ysfa am rym, a'r penderfyniad i gael trefnu pethau yng Nghymru.

Cyn y gallai'r Blaid fod yn rym yng Nghymru ac ennill iddi'i hun yr hawl i lefaru dros Gymru gyfan, fe ymresymid, byddai'n rhaid iddi ennill yr ardaloedd di-Gymraeg, a golygai hynny symud prif ganolfan ei threfniadaeth yno.

Cyfeirir ato fel tyrannus, teitl sy'n awgrymu teyrn lleol a gipiodd ei awdurdod trwy rym.

'O'r cychwyn, parodrwydd aelodau'r Gymdeithas hon i gyflawni tor-cyfraith … a roddodd rym ac arddeliad i'w hymgyrchoedd.

Mae ynddo rym yr anorfod; grym ffaith; grym mawredd real y pellterau, y galaethau a'r nifylau tan, grym y cwriciau y mae disgyrchiant y ser niwtron yn ei beri i Amser.

A'm brawd yn dweud wrthynt 'Nage, rym ni'n siarad Cymraeg'.

Rhaid i'r Cynulliad dderbyn ei rym a'i awdurdod o'r gymuned ac oddi wrth ffynhonellau eraill o'r tu allan i'r Cynulliad os yw am fod yn offeryn llywodraethol effeithiol.

Yn ôl Alun Evans, ysgrifennydd FA Cymru, os na ddaw'r cynghrair newydd i rym, yna mae dyfodol tîm cenedlaethol Cymru yn y fantol.

Cwbl nodweddiadol o fyrbwylltra Pedr yw ei gais, yn yr Efengyl yn ôl Mathew: Arglwydd, os tydi yw, gorchymyn i mi ddod atat ar y tonnau, ac iddo, wedi cael caniatâd, ddechrau cerdded ar y tonnau nes iddo edrych ar rym y gwynt yn lle ar ras y Gwaredwr ac o ddechrau suddo, gweiddi: A Arglwydd, achub fi.

Y mae gan lywodraethwyr ysgolion lawer o bwerau a chyfrifoldebu statudol a chymdeithasol, fodd bynnag rhaid i ni sylweddoli fod y ddau brif rym bellach yn nwylo y llywodraeth ganolog.

Trychinebau.' 'Trychinebau o law dyn a natur fel ei gilydd.' 'Ond sut gallsai pethau ddirywio mewn amser mor fyr ag oes dyn?' 'Sut gallsai pethau gynyddu o fewn yr un terfynau amser yn ystod y ganrif flaenorol?' Synnodd Mathew at rym ei ddadl.

Heb rym gwleidyddol ac economaidd ni all pobl Cymru amddiffyn eu cymunedau a'u hiaith.

Gyda phrofion y merched y mae cynlluniau newydd wedi dod i rym ar raddfa cenedlaethol.

Ond wedi cyrraedd pen y bryn, disgynnai'r trên yn ôl deddf disgyrchiant, gyda'r unrhyw yrrwr yn cadw'i law ar y brêc A myfi a ystyriais ynof fy hun pa fodd y defnyddiai'r trên ddau rym i'w yrru, trydan a disgyrchiant, bob un ohonynt yn ei gyfeiriad ei hun.

Y mae yn rhaid bellach i'r awdurdodau addysg gydnabod fod mwy o rym yn nwylo y llywodraethwyr ysgolion nag yn eu dwylo hwy.

Bydd gwylwyr teledu gwybod yn dda am rym y dyfyniad uniongyrchol pan gaiff hwnnw un ai ei gyfeirio yn syth i'r camera gan gyflwynydd medrus fel David Attenborough neu ei fynegi trwy gyfrwng holwr profiadol.

Yr oedd rhyw ddeinameg yn ei yrru ef bellach, rhyw rym annaturiol.

Oherwydd o be wela' i, mi rydach chi dros Gymraeg sydd wedi ei hysgaru o'i gwreiddiau cymunedol a thros Gymraeg fydd heb unrhyw rym yn y dyfodol.

Ni ellir sylweddoli gweledlgaeth yr Eglwys heb ei ~rym priod" (tt.

Nid heb achos y dywedir fod Thomas Jones Dinbych yn 'anwesu Dafydd ap Gwilym a Lancelot Andrews!' Y mae'r ffraethineb hefyd yn lleddfu rhywfaint ar rym y serch: nid y rhyferthwy o serch meddwol y canodd y beirdd rhamantaidd iddo sydd yma o gwbl.

Er enghraifft, credai fod cyfiawnhad tros gynnal pregethu gyda chymorth arian cyhoeddus a phan ddaeth Deddf y Taenu i rym ymunodd pobl Llanfaches gyda brwdfrydedd yn y gweithgarwch.

"Pethau celyd a llymion a ddywedid flyneddau yn ol yn y Seren am yr eglwys wladol, ac wele wr Llen tan yr enw 'Gwr lleyg', a ddaeth i'r maes yn rhyfeddol hyf a gorchestol i'w amddiffyn; ond cyn pen hir efe a ddychrynodd ac a synodd, a ofidiodd ac a gywilyddiodd, ac a ddiangodd, gan rym ei wrthwynebwyr, a'r holl edrychwyr yn chwerthin, a'r holl eglwyswyr yn cnoi penau eu bysedd".

Ac un o bobl y wlad honno a ddywedodd wrthyf mai felly y cynlluniwyd y rheilffordd honno, ac mai bwriad y rhai a'i cynlluniodd oedd defnyddio dau rym.

Ymladdodd yn erbyn rhyw rym rhyfedd wrth siarad.

Mewn un frawddeg portreadir Arthur fel amddiffynnydd y Ffydd Gristnogol trwy honni ei fod wedi dwyn delw y Forwyn Fair ar ei ysgwyddau, a'i fod wedi gwneuthur lladdfa enfawr o'r paganiaid trwy rym Ein Harglwydd Iesu Grist a'i Fam.

Cymru yw gwrthwynebwyr nesaf Lloegr a bydd yn rhaid ymateb i rym corfforol blaenwyr y Saeson.