Magwyd Richard Davies, mae'n amlwg, yn awyrgylch a thraddodiad yr uchelwyr o barch tuag at leynddiaeth gynhenid Cynru a diddordeb mawr ynddi, megis rhai eraill o gyfieithwyr beiblaidd ei gyfnod; a William Salesbury, William Morgan, a John Davies, Mallwyd, yn eu plith.

Rhoes gyfle iddo yn awr i gysylltu - neu, efallai, i ailgysylltu - â William Salesbury, gŵr a fuasai ar dân ers blynyddoedd am weld cyfieithu'r Beibl a'r Llyfr Gweddi i'r Gymraeg.

Ynghanol yr helynt hon y cyflawnodd Morgan waith mawr ei fywyd, sef cyfieithu'r Hen Destament (ac eithrio'r Salmau) a'r Apocryffa o'r newydd i'r Gymraeg, a diwygio cyfieithiadau William Salesbury o'r Salmau a'r Testament Newydd - fel y clywsoch yn gynharach fore heddiw, fe gafodd Salesbury beth help gyda'r Testament Newydd gan Richard Davies a Thomas Huet.

Ac eithrio I Timotheus, Hebreaid, Iago a I ac II Pedr, a gyfieithwyd gan yr Esgob Richard Davies, a'r Datguddiad, a gyfieithwyd gan Thomas Huet, William Salesbury oedd cyfieithydd cynnwys y ddwy gyfrol, ac ef a olygodd y cyfan hefyd.

Wel, dyna Feibl William Morgan - heb anghofio cymorth Richard Vaughan, David Powel, Gabriel Goodman, Edmwnd Prys, a William Salesbury.

Gellid meddwl mai tua'r un adeg y bu William Salesbury yn Rhydychen am gyfnod ac ymglywed â'r un dylanwadau hyn.

Yr oedd ei dad yn gyfyrder i William Salesbury, ac yr oedd cysylltiadau teuluol rhwng Edmwnd Prys a'r beirdd Tudur Aled a Siôn Tudur.

Ond gellid meddwl mai Davies a Salesbury a fu'n bennaf gyfrifol am ddarblwyllo'r Frenhines a'i gweinidogion fod lles crefyddol y Cymry'n bwysicach nag unffurfiaeth wladwriaethol.

Fe ddichon ei fod ef, fel William Salesbury o'i flaen, wedi ymddiddori yn y llenyddiaeth grefyddol Gymraeg (cyfieithiadau gan mwyaf o'r Lladin) a gafwyd yn sgîl deffroad y drydedd ganrif ar ddeg (gw.

Dywedodd Wiliam Salesbury a'r Esgob Morgan yn debyg.

Er enghraifft, yr oedd y dysgedigion, gwyr y Dadeni, yn falch odiaeth o'r Gymraeg fel un o'r ieithoedd clasurol; ond ar yr un pryd canmolai rhai ohonynt, megis William Salesbury, ymdrech Henry VIII i wneud y Saesneg yn iaith gyffredin rhwng y Cymry a'r Saeson.

Yr awgrym yw mai ychwanegiadau dynol yw'r 'geiriau dodi' hyn, fel yr oedd William Salesbury i'w galw, a bod angen gwahaniaethu'n fanwl rhyngddynt a gwir eiriau'r Ysgrythur.

O'r braidd bod angen dweud mai'r Esgob Richard Davies a William Salesbury oedd y ddau a fu'n cydlafurio mor effeithiol yr adeg hon.

Ond y mae nod egwyddorion cyfieithu Salesbury yn amlwg ar y ddwy gyfrol.

Ymhellach, 'roedd Salesbury yn argyhoeddedig fod yn rhaid i fersiwn teilwng o'r Ysgrythurau wrth 'amgenach eiriau ...

Yn unol a'r egwyddor hon ceir Salesbury yn gyson yn arfer geirfa hynafol, yn rhoi'r flaenoriaeth i eiriau Lladin eu tras ac yn amrywio'i eirfa, ei ffurfiant a'i gystrawennau hyd eithaf adnoddau'r Gymraeg.

O reidrwydd, hefyd, bydd gofyn sôn cryn dipyn am ei gyfaill a'i gyd-weithiwr, William Salesbury.

A thystiolaeth sicrach i hyn fyddai gweithiau blynyddoedd cynnar William Salesbury, yn enwedig Kynniver llith a ban.