Sefydlwyd ef i sicrhau bod rôl y TUC yn cael ei gweithredu'n effeithiol yng Nghymru.

Sefydlwyd Cynllun Gofal a Thrwsio Arfon.

Un enghraifft o rôl newydd yr Athrawon Bro yw eu cyngor a'u harweiniad yn y canolfannau i hwyrddyfodiaid a sefydlwyd gan rai o AALl Cymru.

Sefydlwyd hon yn y chweched ganrif pan anturiodd Sant Aelhaearn, sant o Gegidfa Maldwyn ac un o ddisgyblion Beuno, i Lanaelhaearn o Glynnog Fawr, ryw bedair milltir i ffwrdd.

Canolfan Ewropeaidd Cymru - Sefydlwyd Canolfan Ewropeaidd Cymru fel consortiwm o awdurdodau cyhoeddus, rhanbarthol a lleol.

Felly sefydlwyd bodolaeth breichiau bach wedi eu gwneud o'r protein dynein yn ymestyn allan o'r is- ffibril A yn y ffibrilau perifferol.

Yma, fwy neu lai, roedd yr 'hafanau diogel' a sefydlwyd ar awgrym John Major er mwyn ceisio gwarantu diogelwch y trigolion.

Sefydlwyd Cymdeithas Cymry Birkenhead ym 1961 a byddwn yn cyfarfod bob yn ail Nos Lun drwy'r gaeaf yn Festri Capel Salem, Laird Street, Penbedw.

Sefydlwyd Clwb Pel-droed Tref Aberystwyth yn 1884.

Sefydlwyd gweithlu uniongyrchol i fod yn gyfrifol am gynnal a chadw a thrwsio.

Sefydlwyd Bwrdd Gwasg Prifysgol Cymru gan Statud y Brifysgol ym 1922.

Ond yr oedd y teitl 'academi' yn cydio'r sefydliadau hyn wrth yr academiau anghydffurfiol a sefydlwyd yn ystod Oes yr Erlid yn yr ail ganrif ar bymtheg ac a welodd eu hoes aur yn y ddeunawfed ganrif.

Bryncir oedd y Clwb cyntaf yn yr ardal ond sefydlwyd Clybiau Llanystumdwy a Phorthmadog yn fuan iawn ar ei ôl ac felly collwyd nifer o'r aelodau yn bur fuan yn ei hanes.

Sefydlwyd project eisoes i'r perwyl hwn i ganfod yr anghenion galwedigaethol mewn rhai meysydd penodol ac i gynllunio rhaglen ddatblygol yn y sector addysg bellach is.

Sefydlwyd gwersyll heddwch i fenywod yno, gyda Thalia yn un o'r sefydlwyr gwreiddiol.

Fei sefydlwyd yn Llanrwst yn Nyffryn Conwy yn 1980 gan Myrddin ap Dafydd ac mae'r prif waith yno mewn ffatri yn Iard yr Orsaf o hyd.

Gan mai ar gais (neu o leiaf gyda chydsynied) Yr Adran y sefydlwyd rhai canolfannau, ac oherwydd y drefn fod y Swyddfa Gymreig yn cynnig grantiau yn benodol am staffio, mae amwysedd yngln â chyfrifoldebau staffio.

Hefyd, ychydig o draddodiad o ddefnyddio Basgeg mewn bywyd cyhoeddus oedd pan sefydlwyd y Senedd.

Chwarae Teg - Mae Chwarae Teg yn gorff annibynnol a sefydlwyd yn 1992 i hyrwyddo a datblygu rôl menywod yn y gweithlu yng Nghymru.

Mudiad yw hwn, yn ymgorffori Undeb y Cymry ar Wasgar a sefydlwyd yn 1948, sy'n creu a chynnal dolen gydiol rhwng Cymru a phobl o drâs Gymreig a chyfeillion Cymru ym mhedwar ban y byd.

Cyn i Gyngor Henoed Gwynedd sefydlu'i annibyniaeth, sefydlwyd canolfan ddydd wirfoddol yn Nyffryn Ardudwy, gwnaed ymchwil i'r angen am ganolfannau dydd eraill yn Arfon, a chyd-weithiwyd a'r WRVS er sefydlu gwasanaeth siopa i'r henoed yn Arfon.

Sefydlwyd y Parchg.

Sefydlwyd Bwrdd yr Iaith Gymraeg ar 21 Rhagfyr 1993 o dan delerau Deddf yr Iaith Gymraeg 1993 fel corff statudol anadrannol.

Felly y sefydlwyd New South Wales, ac yn ddiweddarach Van Diemen's Land a gorllewin Awstralia, yn garchar eang i drigolion yr hen wlad y mynnai'r awdurdodau eu gwaredu.

Sefydlwyd perthynas dynoliaeth ag adnoddau adnewyddol ac anadnewyddol ein planed, yn bwnc canolog ar lefel ein milltir sgwâr ac ar lefel y pwerau mawrion.

Bu buddsoddiad sylweddol mewn datblygu drama, a sefydlwyd y posibilrwydd o ddenu comisiynau teledu, er y bydd yn ddiweddarach ym 1999 cyn i hyn ddechrau dwyn ffrwyth ar y sgrîn.

Sefydlwyd: Ym 1992 o dan Ddeddf Addysg Uwch A Phellach.

Ar adran honno yw'r llinyn syn rhedeg cysylltur coleg a sefydlwyd yn y cabanau ar y Waun ac a symudodd i adeiladau newydd yng Nghyncoed ddechraur chwe-degau.

Pan sefydlwyd y gwersyll dair blynedd yn ôl, y bwriad oedd ei drosglwyddo i ofal y bobl leol, ond mae'r argyfwng eleni wedi newid y sefyllfa.

Yn y pedwardegau, sefydlwyd cymdeithas arall yn Albany, prifddinas y dalaith, rhyw saith milltir i'r dwyrain.

Ailenwi Pwyllgor Diogelu Diwylliant Cymru, a sefydlwyd ym 1939, yn Undeb Cymru Fydd.

Sefydlwyd Tribiwnlys Flood i archwilio cambriodoli arian ym myd cynllunio a datblygu, yn Nulyn yn bennaf.

Enillodd y rhain fri mawr, am ddysg yn ogystal ag am dduwioldeb, pan sefydlwyd hwy yn y drydedd ganrif ar ddeg.

Yn wir, daliai ef fod Arthur o bosibl yn hen arwr cenhedlig i'r pobloedd Brythonig cyn iddynt fudo i Brydain, ac mai dyna paham y ceir ef wedi ei leoli ym mhob man lle y sefydlwyd cymdeithasau Brythonig yn ddiweddarach, - yn yr hen Ogledd, yng Nghymru, yng Nghernyw ac yn Llydaw.

Sefydlwyd prosiect a ariennir gan y Swyddfa Gymreig, y Gwasanaethau Cymdeithasol, yr Awdurdod Iechyd a'r Awdurdod Gwasanaethau Iechyd Teulu.

Sefydlwyd ysbyty yn Llundain at yr achos.

Un canlyniad i hyn yw fod perygl datgymalu'r rhwydwaith o athrawon cynhaliol a sefydlwyd dros nifer o flynyddoedd mewn awdurdodau addysg lleol.

Boed a fo am hynny, yr oedd DM Jones bron ar derfyn ei gwrs yng Ngholeg Worcester pan sefydlwyd Cymdeithas Dafydd ap Gwilym, a pha ran bynnag a fu iddo yn ei sefydlu, ni bu iddo ond y nesaf peth i ddim dylanwad ar ei datblygiad; yn wir, hyd y sylwais, nid yw ei enw yn ymddangos fwy na rhyw ddwy waith yn y cofnodion ar ôl cofnodion y cyfarfod sefydlu.

Unwaith y sefydlwyd Lloegr fel cenedl-wladwriaeth, yr oedd hi'n anochel y byddai'i brenhinoedd yn meddiannu Cymru, yn rhannol, wrth gwrs, am fod brenhinoedd yn y dyddiau hynny yn hoffi meddiannu llefydd, ond hefyd am y byddai Cymru yn fygythiad parhaus i Loegr, boed yn fygythiad uniongyrchol o du'r Cymry eu hunain neu o du gelynion tramor.

I ddynodi'r anghenion ym meysydd addysg feithrin, dysgu'r Gymraeg i oedolion ac addysg bellach, defnyddiwyd gweithgorau arbenigol a sefydlwyd eisoes.

Sefydlwyd sawl arfer dda ar sail addysgu grwpiau cymysg o ran cyraeddiadau iaith a gallu cynhenid.

Yn ogystal sefydlwyd canolfannau iaith ar gyfer cymathu'r hwyr-ddyfodiaid ac y mae'n fwriad i sefydlu rhagor ohonynt yn y dyfodol.

Cwmni yw Cynnal a sefydlwyd gan Gynghorau Sir Gwynedd ac Ynys Môn i ddarparu amrediad o wasanaethau addysgol.

Mae cant ac unarddeg o flynyddoedd wedi mynd heibio er pan sefydlwyd Elfed yma ym Mwcle.

Gyda gwireddu hyn, medrodd y mudiad yma a sefydlwyd ac a ddatblygwyd gan Gyngor Gwlad Gwynedd ddechrau gweithredu'n annibynnol.

Gofynnwn iddynt gefnogi'n galwad i ddileu'r Bwrdd Iaith ar y sail ei fod yn Quango a sefydlwyd yn sgîl Deddf Iaith 1993 i wneud dim ond gweinyddu polisïau'r Torïaid ar yr iaith Gymraeg.

Sefydlwyd Comisiwn Brenhinol Henebion Cymru ym 1908 ac mae bellach yn gweithredu fel corff an-adrannol gweithredol a ariannir drwy'r Swyddfa Gymreig.

Meddylier er enghraifft am y cofnod hwn pan sefydlwyd Clwb Talsarnau.

Sefydlwyd y gymdeithas yng Nghaerfyrddin yn 1996.Fe'i ffurfiwyd gyda'r bwriad o nodi chwe chan mlwyddiant gwrthryfel Owain Glyndwr ym Medi 1400.

Fe sefydlwyd Ty Tawe fel cymdeithas yn ystod Eisteddfod Abertawe 1982 gyda'r bwriad o brynu canolfan I hybu defnydd o'r iaith ymysg yr ifainc a dysgu hanes Cymru a'i Hiaith i bawb a feddai ddiddordeb yn y wlad a'i diwylliant.

Sefydlwyd Comisiwn Brenhinol Henebion Cymru ym 1908 ac mae bellach yn gweithredu fel corff an-adrannol gweithredol a ariannir drwyr Swyddfa Gymreig.

Er enghraifft, sefydlwyd clwb Cymraeg yn Bahrain dros ugain mlynedd yn ôl ac y mae cymdeithasau sefydlog hefyd yn Kuwait ag Abu Dhabi.

O ddod, mae wedi gwirioni a'r dref a sefydlwyd gan wladfawyr cynnar o Gymry.

Doeth o beth fydd ystyried i ddechrau rai o nodweddion y drefn eglwysig a sefydlwyd yn Llanfaches.

Sefydlwyd Yr Haul "mewn cyfnod neillduol yn hanesyddiaeth Prydain Fawr", meddai'r golygyddion, "oblegid yn adeg ymddangosiad y Rhifynnau cyntaf, yr oedd y llifddor wedi ei gyfodi, a'r ffrwd dinystriol, mewn agweddiad dychrynllyd, yn bygwth trangcedigaeth sefydliadau gwladol a chrefyddol y deyrnas hon".

Fe'i sefydlwyd yn Llanrwst yn Nyffryn Conwy yn 1980 gan Myrddin ap Dafydd ac mae'r prif waith yno mewn ffatri yn Iard yr Orsaf o hyd.

Yn sgil Deddf yr Iaith Gymraeg 1993, sefydlwyd Bwrdd yr Iaith Gymraeg gyda'r swyddogaeth o hyrwyddo a hwyluso defnyddio'r iaith Gymraeg.

Sefydlwyd rhai canghennau newydd yn ystod y flwyddyn, yng Nghoed-poeth, y Bermo, Penrhyndeudraeth, Dyffryn Teifi, Wdig ac Abergwaun, Maesteg, y Rhondda, ail gangen yn Llanelli, a changen ymhlith staff Cyngor Dosbarth Castell Nedd.

Yn fuan wedyn sefydlwyd Cymdeithas yr Iaith Gymraeg a dechreuodd efrydwyr ifainc Cymru frwydro o ddifrif dros einioes y genedl, canys dyna ystyr ymladd i gadw'r iaith.

Yr oedd Rhanbarth Cymru yn bod bellach a sefydlwyd stiwdio ym Mangor er hwylustod i ddarlledwyr o'r gogledd fel yr oedd stiwdio Abertawe eisoes yn gwasanaethu'r gorllewin.

Penderfynwyd derbyn y tendr isaf, a oedd yn rhoddi manteision ariannol sylweddol, a gyflwynwyd gan Gwmni Gwastraff Môn Arfon (cwmni a sefydlwyd ar y cyd gan Gynghorau Bwrdeistref Ynys Môn ac Arfon), yn hytrach na thendr Cwmni Llwyn Isaf Cyf.

Sefydlwyd Cynghorau Cyllido Cymru ym mis Mai 1992 er mwyn cyllido addysg bellach ac uwch yng Nghymru.

Golyga hyn fod y cwmni, a sefydlwyd gan Dafydd Iwan, Huw Jones a Brian Morgan Edwards nôl yn 1969, yn barod i droedio i'r Mileniwm newydd gyda chryn dipyn o hyder ac yn gyfrifol am hyd yn oed fwy o grwpiau ac artistiaid.

Sefydlwyd y Gymdeithas ym 1939, a phellach mae ganddi dros 350 o aelodau ledled y byd.

Gwynfryn: Sefydlwyd label Gwynfryn ganol y nawdegau - ond tua diwedd y degawd ehangodd y cwmni gan ddechrau denu nifer o grwpiau ifanc fel Maharishi, Epitaff a Caban.

Gofynnwyd am arian i'r Cyngor Ysgolion i ymgymryd â'r gwaith a sefydlwyd prosiect ymchwil bychan i weld a oedd yna newid agwedd tuag at ddysgu iaith dramor ymysg disgyblion a oedd yn dilyn cyrsiau nodau graddedig.

Mi gyfrannwyd yn helaeth ganddi yn ei chymdogaeth gyda Dilwyn, mi sefydlwyd y 'Clwb Strôc' ym Maesteg, roedd hi'n weithgar gyda Ffrindiau'r Ysbyty, yn aelod o'r Olwyn Fewnol, ac yn un o'r rheini oedd yn gofalu am yr anghenus a thlawd bob Nadolig o dan nawdd y Cyngor Eglwysi.

Yn y rhan yma o Eifionydd sefydlwyd tri chlwb o fewn rhyw chwe milltir i'w gilydd sef Llanystumdwy, Bryncir a Phorthmadog.

Roedd diwedd caethwasiaeth a Rhyfel Annibyniaeth America yn ergyd economaidd drom i Lerpwl, ond erbyn hynny sefydlwyd llwybrau marchnata newydd i'r Dwyrain Pell a mannau eraill, a manteisiwyd hefyd ar yr holl ymfudwyr a hwyliai o Lerpwl i fyd newydd yn America neu Awstralia.

Bu buddsoddiad sylweddol ym maes datblygu drama, a sefydlwyd y posibilrwydd o ddenu comisiynau teledu, er y bydd yn ddiweddarach ym 1999 cyn i hyn ddechrau dwyn ffrwyth.

Pan sefydlwyd Plaid Genedlaethol Cymru ym Mhwllheli ym 1925 symbylwyd ei sefydlwyr a'i harweinwyr gan safiad y Gwyddelod ym 1916.

Roedd C'mon City yn edrych ar stori ysbrydoledig Clwb Caerdydd a sefydlwyd ym 1899 gan Bart Wilson, artist lithograffeg anabl o Fryste.

Erbyn hyn, gweinyddir yr Ynys gan Ymddiriedolaeth Ynys Enlli, a sefydlwyd yn 1979 i warchod y naws unigol, ac i sicrhau y bydd yr Ynys a'i thrysorau ar gael i bobl fwynhau am flynyddoedd i ddod.

Llynedd, sefydlwyd Uwch Gynghrair y Gogledd a'r Canolbarth (Cynghrair Undebol Manweb) - i gyfateb â chynghrair Abacus yn y de.

Sefydlwyd y gymdeithas yng Nghaerfyrddin yn 1996.

Sefydlwyd y gymdeithas yn Nhachwedd 1996 yng Nghaerfyrddin.

Ym maes drama, sefydlwyd Station Road fel opera sebon ddyddiol BBC Radio Wales, a phrofodd Belonging, cyfres chwe rhan ar gyfer cynulleidfa deledu BBC Cymru, yn boblogaidd.

Daeth safle Scrum V, a sefydlwyd yn ystod Cwpan Rygbir Byd 1999, yn gyfleuster hynod o boblogaidd i ddilynwyr rygbi o bell ac agos, gan helpu i gadarnhau safle BBC Cymru fel cartref rygbi Cymru.

Sefydlwyd Cymdeithas Undodaidd Deheudir Cymru yn y flwyddyn 1802 yn bennaf oll gan Iolo Morganwg.

Daeth safle Scrum V, a sefydlwyd yn ystod Cwpan Rygbi'r Byd 1999, yn gyfleuster hynod o boblogaidd i ddilynwyr rygbi o bell ac agos, gan helpu i gadarnhau safle BBC Cymru fel cartref rygbi Cymru.

Mae Bys a Bawd, sy'n fusnes teuluol a sefydlwyd ym 1955, yn arbenigo mewn llyfrau Cymraeg a Chymreig ac yn fusnes sy'n hollol ymrwymiedig i'r iaith Gymraeg a'i diwylliant.

Label recordiau Neola syn gyfrifol am ryddhaur EP yma, label newydd a sefydlwyd gan Geraint Williams, syn aelod o Slip.

Sut y sefydlwyd Cymdeithas y Dafydd a phwy a fu'n fwyaf cyfrifol am ei sefydlu?