Gan fod Cymru wedi gwrthod cael senedd, 'roedd yn rhaid i'r 'Steddfod weithredu fel senedd i'r Cymry.

Mae Sian Howys, aelod amlwg o Senedd Cymdeithas yr Iaith Gymraeg, sydd hefyd yn weithwraig gymdeithasol yng Ngwynedd wedi anfon llythyr at Rhodri Morgan y Prif Ysgrifennydd sy'n galw ar i'r Comisiynydd Plant a apwyntir yng Nghymru i fod yn berson dwyieithog.

Yn dilyn y rali bydd nifer o aelodau'r Gymdeithas yn cychwyn ar daith gerdded i Lundain i gyflwyno'r alwad am Ddeddf Iaith Newydd i'r senedd yn San Steffan.

Yn y cyfamser, cyfarwyddwn y senedd i ddosrannu'r gwaith rhwng y swyddogion presennol.

Dyma faterion a fu'n poeni rhai ohonom ar Bwyllgor Sefydlog y Mesur Iaith yn y Senedd.

Ar ôl gadael pencadlys Vodafone bydd gan y cerddwyr daith o 60 milltir o'u blaenau i Lundain lle y cyflwynir sgrol i swyddfa Paul Murphy sy'n galw ar i'r Senedd ildio'r hawl i'r Cynulliad Cenedlaethol gael deddfu ar ddyfodol yr iaith Gymraeg.

Fe fydd yn cael ei chyflwyno ar gyfer ymgynghori ac yna'n cael ei rhoi gerbron Ysgrifennydd Cymru a'r Senedd.

Cam ceiliog oedd y cam o hynny i Senedd.

Brwydrodd rhai o aelodau seneddol Cymru i gael Mesur Iaith drwy'r Senedd, er mwyn sefydlu'r egwyddor fod y Gymraeg a'r Saesneg yn gydradd.

De Affrica yn gwahardd y bleidlais i bobl 'liw'. Lansio Ymgyrch Senedd i Gymru yng Nghaernarfon.

Ymhen ychydig ddyddiau, mi fyddwn i'n gweld yr un baricêds a sloganau tebyg y tu allan i'r Senedd yn Riga bron ddau gan milltir i ffwrdd.

Mudiad o blaid un o'r delfrydau mwyaf yw'r mudiad senedd.

Aeth y mesur drwy'r Senedd yn rhwydd.

Roedd pobl y wlad wedi cael eu siomi o sylweddoli bod trethi'r Seneddwyr yr un mor drwm a rhai'r Brenin - ond yn waeth na hynny, roedd y Senedd wedi newid cymaint ar ddeddfau'r wlad, yn enwedig ynglyn a'r Eglwys.

Mi a ddylwn ddweud wrthochi fod llawer hyd yn oed o Ddic-Siôn-Dafyddion cyn y flwyddyn 1890 wedi ymuno â chymdeithasau Cymreig o fath Kumree Fidd... yr oeddenw, er mwyn ennill cyhoeddusrwydd, ac er mwyn marchogaeth ar y teimlad Cymreig i bwyllgorau, i gynghorau, ac i'r Senedd, yn ymostwng i ddibennu pob araith trwy ddywedyd mewn Cymraeg go ddyalladwy 'Oes y byd i'r iaith Gymraeg'. Ond dyna'r cwbl.

Cyn y gellid dwyn mesur ar ei ran gerbron y Senedd i roi hawl iddo greu'r gronfa ddŵr yr oedd yn rhaid cael mwyafrif o'i blaid mewn cwrdd agored.

Dyma oedd y geiriau y gofynnid i gefnogwyr eu harwyddo: "Yr wyf yn addo gwneud fy ngorau i sicrhau senedd i Sgotland, gyda hawliau mewn materion cartrefol".

Dechreuodd yr ymgyrch gyhoeddus gyda rali fawr a drefnodd ar lannau Tryweryn, lle y rhoddais rybudd mai unig obaith llwyddiant oedd ymgyrch nerthol iawn cyn i'r mater gyrraedd y Senedd.

Ar y dechrau penderfynwyd peidio ag anfon ymgeiswyr y Blaid i Senedd Lloegr ped etholid hwy.

Yn bedwerydd, ceir pedair senedd daleithiol wedi eu sylfaenu ar bedair talaith hanesyddol Iwerddon gyda chyfrifoldeb tros ddosrannu arian, penderfynu ar gynlluniau datblygu taleithiol a goruchwylio gwaith heddlu'r Cynghorau Ardal.

Barn Cymdeithas yr Iaith yw y dylai'r Senedd yn Llundain ildio'r hawl i ddeddfu ar yr iaith Gymraeg i'r Cynulliad Cenedlaethol.

Deuddydd yn ddiweddarach, roeddwn mewn gwasanaeth arall - nid mewn eglwys ond mewn man bwyta yng nghrombil senedd-dy Ewrop.

Un genedl fawr Brydeinig ydym, o dan yr un Llywodraeth, yn cael ein cynrychioli yn yr un senedd gyffredinol, ac y mae ein gwir nerth yn ein hunoliaeth... ac y mae'n rhaid imi ddweud nad oes ynof ond ychydig o gydymdeimlad â'r cri a godir yn y dyddiau hyn am gael Plaid Gymreig yn y senedd.

Er gwaethaf llwyddiant etholiadol y Bloc, ni all plaid ffederal ddod â sofraniaeth i Que/ bec yn uniongyrchol, dim ond y senedd yn ninas Que/ bec gwžr busnes o Dwrci ac Iran eisoes yn y wlad yn elwa ar gysylltiadau oesol â'r hen ffordd sidan, ac yn awr yn sugno i'w côl fasnach oedd gynt dan reolaeth ganolog Moscow.

Plaid Cymru oedd y cyntaf i wneud datganiad cyhoeddus o blaid trefnu Ymgyrch am Senedd i Gymru, er bod Undeb Cymru Fydd dan arweiniad TI Ellis, Syr Ifan ab Owen Edwards, Moses Griffith, Dafydd Jenkins, Gwynfor Evans ac eraill yn cefnogi'r syniad.

Cefais wahoddiad gan Gyngor Eglwysi Rhyddion Cymru a Lloegr i fynd i Strasbourg i weld llysoedd a senedd-dai Ewrop.

Un o nodweddion mwyaf atgas y criw gwrth-Ewropeaidd sydd yn y Senedd ar hyn o bryd yw y senoffobia sydd yn eu corddi.

Plaid y Senedd a enillodd y Rhyfel Cartref.

Ac ar ol pedair blynedd yn y Senedd ni chafodd unrhyw reswm digonol dros newid ei feddwl.

Lansio Ymgyrch Senedd i Gymru yng Nghaernarfon.

Yn syth ar ôl thau yr etholiad, ar ddydd Gŵyl Ddewi, cyhoeddodd Undeb Cymru Fydd ei fod o blaid senedd a'i fod yn ymbaratoi i gynnal Cynhadledd yn Llandrindod i wyntyllu'r pwnc, ac i sefydlu peirianwaith i drefnu ymgyrch a deiseb.

Y Senedd yn cytuno i dalu pensiwn i'r henoed.

Cynrychiolir Ceredigion yn y Senedd gan Aelod Seneddol Plaid Cymru ac mae caffis y dre yn llawn o bobl ifanc radicalaidd sy'n trafod syniadau gweriniaethol.

Ystrad Rhondda Mehefin 9 Eluned Morgan, Aelod o Senedd Ewrop; Jill Evans, Aelod o Senedd Ewrop; Owen T Jones, gwyddonydd a dyn busnes.

Er gwaethaf y gwrthwynebiad unfryd hwn y mae Straw yn dweud ei fod on gwybod yn well na senedd a phobol yr Alban beth a ddylai ddigwydd yn y wlad honno.

Grwp Gweinyddol a Senedd y Gymdeithas sydd yn trafod gwaith y Swyddog Aelodaeth.

Senedd Ewrop yw'r un agosaf a chyn hir iawn mater pwysig etholiad cynghorwyr i'r Ynys Mon newydd.

Hefyd, ychydig o draddodiad o ddefnyddio Basgeg mewn bywyd cyhoeddus oedd pan sefydlwyd y Senedd.

Gallaf gydymdeimlo â chyfieithwyr yn yr Alban a fu mewn dyfroedd dyfnion yn ystod trafodaethau'r senedd yn diwygio Cymal 28 yno.

Felly, y mae Undeb Cymru Fydd wedi penderfynu cynnal cynhadledd i ystyried arwyddo deiseb o blaid Senedd i Gymru.

Cannoedd o nyrsus yn gorymdeithio i'r Senedd gan obeithio cael rhagor o gyflog.

Yr hyn sy'n siomedig braidd ynglŷn â'r adroddiad yw ei ymdriniaeth, neu'n hytrach ei ddiffyg ymdriniaeth, â chwestiwn Senedd i Gymru.

Mae'r flwyddyn 2000 yn 600 mlwyddiant ymgais Owain Glyn Dšr i wireddu ei dair breuddwyd fawr dros Gymru, sef Prifysgol, eglwys annibynnol a senedd i Gymru.

Felly mae'r Cyfansoddiad yn un ffederal, yn cynnwys y Senedd ffederal (y Bundestag) a'r seneddau rhanbarthol, y Lander, a cheir un ar bymtheg Lander.

Beth bynnag, yn swyddfa plaid genedlaethol yr Alban - yr SNP - yn y senedd yng Nghaeredin gosodwyd blwch rhegi gydag aelodau yn talu rhwng pump ac ugain ceiniog o ddirwy gan ddibynnu ar y rheg.

Yn ol y Ddeddf Sylfaenol perthyn yr hawl i ddeddfu i'r Lander bob amser pan fo hynny'n bosib, oni neilltuwyd ef gan y Cyfansoddiad i'r Senedd Ffederal; dyna adlewyrchu egwyddor subsidiarity.

Bydd y senedd yn cyfarfod yn fisol.

Roedd y werin wedi darganfod llawer ffordd o ddangos eu hatgasedd tuag at fyddin y Senedd a'r ffordd fwyaf effeithiol oedd yr ymgyrch gan y gofaint i'w gwneud hi bron yn amhosibl i gael eu meirch wedi eu pedoli.

Ond, mae peryg i Lafur ddibynu'n ormodol arno, ac fel y dangosodd etholiadau'r Cynulliad, Senedd yr Alban a sawl gornest leol ar gynghorau Lloegr, all Mr Blair ddim perswadio pawb.

Y cam nesaf oedd cael mesur Lerpwl trwy'r Senedd.

Wrth lansio'r ddeiseb fe alwodd Dafydd Morgan Lewis, Swyddog Ymgyrchoedd y Gymdeithas, ar i Rhodri Morgan, Prif Ysgrifennydd Cymru, gadw at y gair a roddodd pan drafodwyd y Mesur Iaith (a ddaeth yn Ddeddf Iaith 1993) yn y Senedd ar Orffennaf 15ed y flwyddyn honno.

Trafodai'r cyntaf y Mesur Terfysgaeth sydd, hyd y gwn i, yn gwneud ei ffordd drwy'r Senedd ar hyn o bryd.

Cenedl fach iawn wledig oedd Cymru, yn meddu ar ychydig o gannoedd o filoedd o boblogaeth yn unig, heb brifddinas debyg i Gaeredin neu Rennes a feddai ar seneddau y pryd hynny, neu Ddulyn a gâi senedd am gyfnod yn y ganrif nesaf.

"Ystyr cyfrifoldeb yn y fan hyn," meddai, "yw awdurdod, a'r hyn a olyga awdurdod i ni yma heddiw yw senedd gartrefol.

Cofiaf glywed amryw yn dweud yr adeg honno mai gwastraffu pleidlais fuasai ei rhoi i'r Blaid am na fwriadai'i hymgeisydd fynd i'r Senedd ped etholid ef.

(Auįerparementarische opposition/Gwrthblaid oddi allan i'r senedd), mudiad yr oedd Peter Schneider yn amlwg iawn ynddo.

Byrdwn yr anerchiadau oedd hawl Cymru i fwy o reolaeth ar ei bywyd ei hun, i Senedd, a hynny am fod Cymru'n genedl ac am fod y pwysau gwaith yn Westminster yn golygu nad oedd materion Cymreig yn cael dim byd tebyg i chwarae teg gan y Llywodraeth.

Cyfarwyddwn y senedd hefyd i ystyried yn flynyddol gynnig unrhyw ddiwygiadau trefniadaeth gan yr ystyriwn fod datblygiadau o'r fath yn arwyddion o gymdeithas fywiog sy'n ymateb i sefyllfaoedd newydd yn hytrach nac yn adlewyrchiadau o broblemau yn y drefn flaenorol.

Byddai hanes cyflawn yn gorfod rhoi lle i'r gweithredu uniongyrchol, wedi i'r mesur fynd trwy'r Senedd, gan ychydig o genedlaetholwyr glew a garcharwyd mewn canlyniad, ond nid y Blaid a drefnodd hyn er inni drefnu'r amddiffyniad.

Fyddai gennych chi fawr ddim ar ôl." Yn ddiweddar beirniadwyd y llywodraeth yn hallt am geisio mygu mesur oedd wedi ei gyflwyno i'r senedd fyddai'n rhoi mwy o hawliau i bobol anabl.

b) senedd gyflawn yn trafod pwnc gosod o ddiddordeb cyffredinol yn y bore, ac yn y sesiwn brynhawn, yn dilyn (bob yn ail) adroddiadau rhanbarthol neu weinyddol/cyllid.

Mae palasau a chaerau, wrth gwrs, a Senedd-dy-aruchel y Raj wedi ei drawsgyfeirio at wasanaeth y wlad newydd.

Oedd y rhyfela rhwng cefnogwyr y Brenin a milwyr y Senedd drosodd bellach?

Bydd dirprwyaeth o Gymdeithas yr Iaith Gymraeg, yn cael ei harwain gan y Cadeirydd, Branwen Niclas, yn aros am y Prif Ysgrifennydd am 12.00 o flaen y fynedfa i Senedd-dy Owain Glyndwr.

Ac mae'r diffiniad yna'n bwysig, achos mi ddaw y dydd pan fydd y Bwrdd Iaith ayyb yn galw am hunan-lywodraeth, pan fyddan nhw'n sylweddoli y ca'n nhw lawer mwy o fudd o gael ei rheoli gan Senedd Gymreig.

Delfryd Tom Ellis oedd sefydlu senedd i Gymru, ond dan gochl Rhyddfrydiaeth Brydeinig.

Fe ddadleuwyd fod Senedd yr Alban yn haeddu grymoedd deddfwriaethol gan fod y wlad honno a'i chyfundrefn gyfreithiol ei hun.

Eu gobaith hwy oedd y byddai eu pregethu'n creu barn gyhoeddus ddigon cref i ddylanwadu ar y Senedd i wneud gwelliannau.

Chwarae teg i'r Llywodraeth, trwy ryw bedair canrif o lywodraethu Cymru, er pob tro ar fyd, er pob newid ar ddull y Senedd a moddion llywodraeth, er pob chwyldro cymdeithasol, ni bu erioed anwadalu ar y polisi hwn o ddiddymu'r iaith Gymraeg yn iaith weinyddol mewn na swydd na llys nac unrhyw ysgrif gyfreithiol.

Yn ôl wedyn i'r ganolfan ar gyfer y sesiwn ola' - sef senedd Cymdeithas yr Iaith Gymraeg.

Mewn gwirionedd, felly, '-oedd Churchill a Haldane wedi gosc~d Trefn Filwrol ar y wlad - heb i Fesur i'r perwyl hwnnw fynd trwy'r Senedd.

A'r achos - eu gwrthwynebiad i orchymyn y Senedd iddyn nhw a'u milwyr derfynu eu gwasanaeth a gwasgaru!

Dros y blynyddoedd mae Senedd Ewrop wedi pasio sawl mesur yn datgan bod rhaid trin pob iaith swyddogol yn gyfartal er mwyn sicrhau cyfartaledd ymhlith yr aelodau.

Yr hyn a barodd y gofid mwyaf i Elisabeth ai thad-cu oedd bod byddin y Senedd yn cyrchi i Frycheiniog am fod Brenhinwyr Dyffryn Wysg yn bygwth codi a chipio Aberrhonddu.

Rhwng rwan a hynny bydd y grwp yn paratoi â'r gwaith o baratoi dogfen esblygol fydd yn gosod ein gweledigaeth ni o sut mae grym yn treiddio o'r gwaelod i'r canol ac yna i'r Senedd Gymreig fydd yn goron ar hyn.

Churchill yn gadael y senedd.

Fe fydd cyhoeddiadau swyddogol y Senedd yn ddwyieithog, fe gyhoeddir testun y Bwletin Swyddogol (yr 'Hansard') mewn Basgeg a Sbaeneg, ac fe fydd y ddwy iaith yn cael eu hystyried yn wreiddiol.

'Does gynnon ni ddim senedd na llwyfan ble y gallwn fynegi ein teimladau fel cenedl.

Uwch paned mewn caffi yn adeilad y Senedd, fe geisiodd esbonio beth oedd y sefyllfa wleidyddol; fel yr oedd Sajudis wedi chwalu ar ôl cael annibyniaeth.

Lloyd George yn cyhoeddi ei ymddeoliad o'r senedd.

Mae gan yr aelodau hyn o'r Cynulliad Cenedlaethol ar Senedd yn yr Alban hawl i £40,000 yn rhyw fath o iawndal am hepgor eu seddau yn San Steffan.

Gyda methiant y canol i greu consensws o fewn gwlad sy'n prysur ymffurfio'n rhanbarthau economaidd a diwylliannol, nid yw'n destun syndod y bydd y pleidiau rhanbarthol yn chwarae rhan allweddol yn y senedd newydd.

Daeth yn aelod anhepgor o Senedd a Chyngor y Coleg, a chymerodd ran mewn nifer o ymgyrchoedd yno - ynglŷn â statws y Gymraeg (ymgyrch a'i cleisiodd yn arw), ynglŷn â phrifathrawiaeth y cyn-Brifathro, ynglŷn â phenodiad cofrestrydd newydd; a phan oedd yn Ddeon Cyfadran y Celfyddydau cafodd un ysgarmes enwog ynghylch ad-drefnu.

Yn senedd Catalunya, Catalaneg mae pawb yn siarad, o'r asgell chwith i'r dde eithafol, a hon yw iaith gwleidyddiaeth y cenedlaeth­olwyr Catalanaidd a chenedlaeth­olwyr Sbaenig fel ei gilydd.

Gwnaed hynny cyn setlo'n derfynol beth fyddai galluoedd y Senedd arfaethedig.

Penderfynwyd, efallai am mai Awdudrdod Datblygu Cymru oedd un o brif noddwyr y prosiect, hepgor unrhyw drafodaeth ar yr angen am Senedd a gadael hynny i adroddiad arall yn y dyfodol.

Yn ogystal â mynd i Lundain mi fydd rhai o'r gweithwyr dur yn mynd i'r Cynulliad yng Nghaerdydd ac i'r Senedd yn yr Alban.

Cewch drafodaeth ar y gwahanol gynigion a chyflwyniad i aelodau newydd y Senedd rhwng cloriau'r rhifyn hwn o'r Tafod. Un peth sydd yn codi yn syth yw'r penderfyniad i newid dyddiad y Cyf Cyff i'r Gwanwyn.

Nid yn unig y mae senedd y wlad honno wedi penderfynu yn ddemocrataidd nad yw hi eisiau i Tyson ddod yno i ymladd ond y mae gweinyddiad y wlad yn cytuno a'r papurau newydd yno yn groch yn erbyn yr ymweliad oherwydd mai barn trwch y boblogaeth, hyd y gallwn gasglu, yw na ddylai gael dod yno.

Ethol y fenyw gyntaf i'r Senedd.

Er bod yr iaith yn destun gwawd ac ymosod barnwyr ac esgobion a gweision sifil, ni chododd neb i fynnu ei hawliau iddi yn y Senedd nac ar lwyfan.

Felly, rhaid canmol gwaith ein Haelod Seneddol, Mr Dafydd Wigley, am iddo gyflwyno mesur yn Nhž'r Cyffredin ddechrau Gorffennaf eleni, mesur a fyddai, o'i basio gan y Senedd, yn ffurfio Deddf Iaith newydd.

Pan gerddai hi allan yn awr i nol neges o siop y bwtsiwr neu'r siop fara, byddai distawrwydd sydyn yn taro'r senedd ben-stryd ar gornel Banc y Midland.

Yn dilyn y cynnig yng Nghyfarfod Cyffredinol 1995 yn galw am gefnogaeth i'r ymgyrch dros Senedd i Gymru, mae'r grwp wedi edrych ar hyn yng nghyd-destun ehangach datganoli grym a sut mae modd sicrhau fod grym yn cyrraedd y gymuned.

Cyrnol ym myddin y Senedd oedd Thomas Madryn o Fadrun.

Yn bennaf mae'r Gymdeithas yn dymuno gweld y Cynulliad yn cyflwyno Deddf Iaith i'r Senedd yn Llundain fydd yn gwneud y Gymraeg yn iaith swyddogol yng Nghymru.

Does dim amdani bellach ond hunanlywodraeth; rhaid gosod yr ymgyrch dros Senedd i Gymru ar flaen ein rhaglen wleidyddol.

Nid oes digon o gyfieithwyr yn cael eu cyflogi gan y Senedd.

Hynny, oherwydd bod dweud hynny yn awgrymu fod aelodau ein senedd genedlaethol yn lliwgar.

Bydd rhai o'r aelodau hynny o Gymdeithas yr iaith Gymraeg sy'n cerdded o'r Cynulliad Cenedlaethol yng Nghaerdydd i'r Senedd yn Llundain fel rhan o'r ymgyrch dros Ddeddf Iaith Newydd yn troi'r siwrnai yn daith noddedig.