Rhain yw'r union bobl sy'n ffurfio'r mwyafrif o gyrff llywodraethol sefydliadau megis Coleg Ceredigion a'r CCTA yn Sir Gaerfyrddin sydd wedi methu yn eu cyfrifoldebau i siroedd gwledig Cymru.

Derbyniodd athrawon sir Aberteifi y 'gwrthod' fel sialens bersonol.

Becws bach oedd gan fy nhad ym mhentref Aberffraw yn Sir Fôn, ac yno y galwai pawb ar eu ffordd i'w gwaith.

Nid yw'r anaf i'w ben-glîn wedi gwella'n iawn ond mae e'n disgwyl bod 'nôl yn y tîm ar gyfer y gêm gynta yn y Cynghrair Un-dydd ddydd Sul - yn erbyn Sir Darbi.

Tyfodd Rhian i fod yn drefnydd Sir Ddinbych cyn dod yn ôl i gyflawni'r un gwaith yn ei sir enedigol, ac y mae hi wrth law o hyd.

Clywai Wil yn y capel un Nos Sul fod Hopcyn Tyddyn Isaf wedi saethu ci defaid Mostyn Hywel y Cynghorydd Sir drwy amryfusedd.

Ymrithiai Sir Gaerfyrddin gerbron llygaid Myrddin Tomos fel gwlad yn llifeirio o laeth ac uwd.

Mae Delyth Roberts o Sir Fôn yn treulio dwy flynedd yn athrawes Saesneg mewn coleg yn China.

Yn dilyn cyhoeddi sylwadau rhagfarnllyd yr archwilydd dosbarth ynglŷn ag ysgolion gwledig y sir mae Cymdeithas yr Iaith Gymraeg wedi ysgrifennu at Bwyllgor Addysg Ceredigion yn gofyn iddynt eu gwrthod.

Ellis swyddog da byw y Sir, wrth drafod bridio a hwsmonaeth anifeiliaid, yn dweud wrthym am gofio bob amser mai dim ond y gorau sy'n ddigon da ni.

Codi'r Gymraeg yn brif fater gweinyddol y dosbarth a'r sir.

Ffacsiwyd ein hymateb at y tri arweinydd Cyngor yn Neuadd y Sir heddiw, ac ynddo mynna Cyd-Gadeirydd y Gymdeithas, Aled Davies, fod adolygiad trylwyr o Bolisi Iaith y Cyngor yn digwydd a noda bod obsesiwn y cyngor gyda rheolwriaeth yn troi pobl ifanc, ynghyd â phobl proffesiynol, i ffwrdd o'r broses ddemocrataidd, gan eu bod yn teimlo na fydd neb yn sylwi ar eu barn.

Criw o ddynion y Cyngor Sir fyddai'n mynd i'r afael ag o a dim rheitiach na rhaw bob un i'w daclo.

Morgannwg sy'n batio yn y gêm undydd yng nghystadleuaeth Benson & Hedges yn erbyn Sir Gaerloyw ym Mryste.

Calondid oedd clywed fod Cyngor Sir Gwynedd wedi dod i'r adwy mewn awr o argyfwng i gynghori'r Swyddfa Gymreig.

Ond y cyfan a ddigwyddodd oedd iddynt brynu tyddyn bach mewn sir arall, lle'r oeddent - hyd y gwyddai ac y maliai Owen Owens - yn dal i gecru fel dwy afr gythreulig wedi eu stancio yn uffern.

To the Superintendent line dear sir, having a strong desire to take up a sea faring occupation, I am anxious to start as such with the line a diweddu wrth gwrs yours obediently.

Sôn y mae am eiddo o'r enw Llyslew ym Mhorthamel yn Sir Fôn.

Mae'n anhygoel fod Cyngor wedi ei arwain gan Sosialwyr yn cwyno ein bod yn gwrthwynebu rheolaeth Quangos Torïaidd ar ein system addysg, ac yn defnyddio hwn yn esgus i beidio â thrafod argymhellion y mae sir gyfagos Ceredigion yn eu hystyried yn ddigon pwysig i'w hastudio'n fanwl gan is-bwyllgor arbennig.

'Roedd John Evans yn sôn am yr argae a foddodd bentref Llanwddwyn yn Sir Drefaldwyn yn wythdegau'r ganrif flaenorol er mwyn cyflenwi Lerpwl â d^wr.

Dyma enw cryno ddisg amlgyfrannog newydd o ganeuon gan grwpiau o Sir Gaerfyrddin.

Pob un yn benderfynol nad oeddynt am weld Michael Stoten, gŵr o Kensington a Chelsea, yn cael ei benodi yn Gyfarwyddwr Addysg dros-dro y sir.

Yn achos Cymraeg Cynradd yr oedd pawb a atebodd wedi derbyn hyfforddiant naill ai gan athrawon ymgynghorol y sir neu gan yr Hyfforddwr Cenedlaethol.

Lluniwyd 'Datganiad Egwyddorion' er mwyn ysgogi trafodaeth a symud ymlaen tuag at greu Cyngor Cymraeg ei gyfrwng yn Sir Gâr.

Anfoddhaol iawn oedd yr ymateb i'r gystadleuaeth Siarad Cyhoeddus yn y Sioe Sir mis Medi diwethaf.

Rhoddodd amlinelliad o'r camau a gymerwyd i gwblhau'r gwaith, drwy adrodd bod y cynghorau cymuned yn edrych ar y sefyllfa o fewn eu hardal eu hunain ond bod y cynghorau sir a dosbarth yn edrych ar y sefyllfa strategol i ardal ehangach ac felly bod gwahaniaethau barn yn sicr o ddigwydd.

Bu Dewi Wyn Jones, Swyddog Amaeth y Sir cyn ei benodi'n ddarlithydd yng Ngholeg Meirionnydd, a chryn ddiddordeb i hybu aredig fel gweithgaredd i aelodau'r mudiad ar ddechrau'r saithdegau hefyd.

Os mai anfoddhaol ydoedd y cychwyn ym Medi fe newidiodd pethau erbyn mis Ebrill pan aeth tîm y Sir i Aberystwyth i siarad yn erbyn gweddill Siroedd Cymru a dychwelyd yn bencampwyr gyda'r cwpan.

Mae Moss a Morse yn enwau gweddol gyffredin yn yr hen Sir Benfro.

Ac yntau'n frodor o sir Frycheiniog, ac wedi treulio'r rhan helaethaf o'i oes yn llafurio yn y sir honno, y mae'n teilyngu amlygrwydd mawr yn yr Eisteddfod Genedlaethol eleni.

Ac nid yn unig hynny, ond rhaid ymarfer y plant i siarad Saesneg safonol - dim rhagor o acenion sir Gaerhirfryn a Chocni.

Gyda golwg ar y tair stori a leolir ym Morgannwg, straeon am gyfnod y Streic Fawr yng nghanol y dauddegau ydynt; ac yn un ohonynt, sef yn 'Gorymdaith,' teflir cip yn ôl ar y cyfnod yng nghanol y bedwaredd ganrif ar bymtheg pan ddaethai hen dadcu a hen famgu Bronwen i'r cymoedd am y tro cyntaf, 'wedi teithio mewn cert o Sir Gaerfyrddin.' Un o ferched Arfon oedd Kate Roberts wrth gwrs - ni chaiff neb anghofio mai yno y'i maged: Arfon (fel y gwelsom) oedd y magned a'i tynnai hyd yn oed ar ei gwely angau - a chan mor gysa/ ct a thriw y portreada hi fywyd y werin-bobl a drigai yno, ei llenyddiaeth hi yw'r nesaf peth at hanes cymdeithasol bro'r chwareli a luniwyd erioed.

Ar un olwg gwelaf HANES yr ardal drwy ffenestri fy ystafell a thrwy ffenestri'r meddwl, a dod i'r farn nad oes angen croniclo hanes plwyf di-nod yng nghanol sir Aberteifi gan fod y cyfan o flaen fy llygaid.

"Galw gyda fi% meddai, "i adrodd i hap a'i anhap." Ac yna - "Mae'n bwysig i mi newid yn gynnar yn y bore rhag cael fy nala yn fy nisabil." Gair hollol gyffredin yn nhafodiaith gogledd Sir Benfro oedd disabil pan oeddwn yn ifanc.

Fe lwyddodd y Gymdeithas i amharu'n ddifrifol ar y cyfarfod hwn a bu trafodaeth breifat rhwng Sioned Elin, cadeirydd y Gymdeithas yn Sir Gaerfyrddin, a Meryl Gravell, arweinydd y Cyngor.

Gwr o sir Gaerefrog oedd Ferrar, er nad oes sicrwydd ynglyn â man ei eni.

Ond pa wendidau bynnag sydd i mi þ a rhinweddau, rai, yn ddiamau þ buont yn gyfrwng i droi Huwcyn, Ffridd Ucha, maes o law yn Sir (nid Syr) Hugh Evan Rowlands.

Cyfeiriwn, er enghraifft, at y penderfyniad gan Gyngor Sir Benfro i gau nifer o ysgolion pentrefol yn rhan o broses o adolygu dyfodol ysgolion â llai na 55 o ddisgyblion.

Datblygwyd polisi ymarfer da, a dethlir Wythnos Gwirfoddoli trwy gynnal gweithgareddau trwy'r sir.

Ers ei sefydlu ym 1996, bu Iechyd Morgannwg Health yn gweithio gyd phartneriaid i sicrhau gwell iechyd i'r bobl sy'n byw yn Ninas a Sir Abertawe a Bwrdeistrefi Sirol Castell-nedd Port Talbot a Phen-y-bont.

Beth oedd yr ots iddi hi beth a ddigwyddai yn y Sir nac yn y dref o ran hynny.

Fe fu cynnydd hefyd yn y mewnfudo i Fôn fel bod 30% o boblogaeth y sir wedi eu geni y tu allan i'r Ynys erbyn 1991.

Bu amser, yng nghyfnod deffroad y werin rhwng 1860 a 1890, y buasai'n ymarferol sefydlu'r Gymraeg yn iaith addysg a'r Brifysgol, yn iaith y cynghorau sir newydd, yn iaith diwydiant.

Yr oedd Normaniaid yn Sir Henffordd tua chanol yr unfed ganrif ar ddeg ac yr oedd Henffordd yn dref bwysig.

O sôn am Bwyllgor Sir Gaernarfon a gyfarfyddai yng Ngwesty Pendref y blynyddoedd hynny, erys llu o atgofion difyr yn fy meddwl, am y gwmni%aeth radlon a fyddai yno.

Naill ai ein bod o ddifri ynghylch adfer y Gymraeg yn brif iaith Sir Gaerfyrddin neu ein bod yn gwastraffu arian yn y byd addysg.

Ddydd Llun bydd Pwyllgor Gwaith Cyngor Sir Ynys Môn yn trafod mater yr oedd Mr Jones yn credu oedd wedi dod i ben bedair blynedd yn ôl pan gafwyd yr adolygiad o enwau lleoedd ar yr Ynys.

Yn y gynhadledd hon y penderfynwyd cyhoeddi - diolch i'r Weinyddiaeth - Atlas Ceredigion, Detholiad o Bant a Bryn, Cerddi Gwlad ac Ysgol, Stori%au o Chwedlau Sir Aberteifi a Cen Ceredigion.

Un o'r arloeswyr yn y maes poblogaidd yma oedd Mrs Nancy Jones, Dinas Mawddwy, a cheir cyfeiriad byth a hefyd yn hen gofnodion y Sir am gwmni%au Clwb y Dinas.

Diwrnod sych ond posibilrwydd o gawodydd yn Sir Benfro.

Cof gennyf o deithio droeon i Sir Fôn yn ystod y pedwardegau i wylio adar, ac uchafbwynt ymweliad berfedd gaeaf fyddai taro heibio Cors Cefni i gael golwg ar y Gwyddau Dalcenwen fyddai'n treulio rhan o'r gaeaf yno.

Y mae digon o ôl y bobl hyn yn y sir hon, a hwy fyddai'n byw yn y dinasoedd caerog a ddangosir ar y map.

Yn gymdeithasol hefyd roedd pawb wedi mwynhau, ac er bod amser yn rhy brin i grwydro ymhell roedd hi'n braf cael gweld ychydig ar sir Benfro.

Ond profiad pur chwerw oedd gweld y polisi y dadleuem drosto yn cael ei weithredu yn Chwe Sir Gogledd Iwerddon.

Y mae'n bosibl ei bod wedi trigo mewn cell meudwy ar Ynys Llanddwyn, Sir Fôn, rywbryd yn y bumed neu'r chweched ganrif.

(b) Ymgynghoriadau gan Gyrff Cyhoeddus neu'r Cyngor Sir fel Awdurdod Ffyrdd ar faterion cynllunio cyffredinol lle nad oes hawl statudol gan y Cyngor i ddeddfu ynglŷn â'r materion e.e.

Byddai'r frawddeg olaf yn cyfleu llawer mwy i gyfoeswyr Daniel Owen nag a gyflea i ni, oblegid bu dadlau brwd yr amser hwn rhwng yr Arminiaid a'r Calfiniaid, fel y dengys gwaith Thomas Jones, Dinbych, a fwriodd dymor yn yr Wyddgrug, a dadlau nid llai brwd rhwng y Calfiniaid a'r Uchel-Galfiniaid, dadl a fu mor chwerw yn Henaduriaeth Sir y Fflint fel y bu raid i'r Cyfundeb ymyrryd.

Gwasanaeth sy'n cynnig gwybodaeth, cyngor, adnoddau a gwasanaethau datblygu ym maes anabledd ac sy'n canolbwyntio ar bobl ag anabledd corfforol a nam ar y synhwyrau yn Sir y Fflint, Gogledd Cymru.

Fy mhroblem fwyaf oedd bod fy nghysylltiadau teuluol i gyd yn sir Gar a Morgannwg.

Fforwm i drafod dyfodol y Gymraeg yng nghymunedau sir Gaerfyrddin.

Bu pobl yn byw yma ers yn fore iawn, ac y mae olion o Oes yr Haearn, bedwar can mlynedd cyn Crist, yn profi iddynt dderbyn eu cynhaliaeth o'r tir a'u hamddiffynfa yn yr hen gaerau a godwyd ar hyd a lled sir Aberteifi, a rhyw chwech ohonynt ar lannau Wyre o Ledrod i Lanrhystud ac un o fewn i'r plwyf, sef Caer Argoed.

Fe fu cyfraniad y llu hyfforddwyr ledled y Sir ar hyd y blynyddoedd yn amhrisiadwy ac nid gormodedd yw dweud i gannoedd lawer o ieuenctid Meirionnydd elwa'n fawr ar yr hyfforddiant a gawsant er dod yn Amaethwyr a Gwladwyr Da.

Hanai fy nau dad-cu o sir Gar Thomas Griffiths o Lannon, Llanelli a Thomas Bowen o'r Pwll, Penbre yn agos i Lanelli, a'm mam-gu o du fy nhad, Dinah Davies o'r Bwlchnewydd, Llannewydd, yn ymyl Caerfyrddin.

(ii) Adroddiad y Dirprwy Brif Swyddog Cynllunio bod y Cyngor, mewn cydweithrediad gyda'r Cyngor Sir a'r cynghorau cymuned, wedi gwneud arolwg llawn o holl lwybrau cyhoeddus y Dosbarth gyda'r bwriad o resymoli'r rhwydwaith a gwella'r ddarpariaeth ar gyfer cerddwyr.

Tan yn gymharol ddiweddar yr oedd yr iseldir corsiog hwn yn ymestyn o'r dref i'r môr, yn fath o aber eang i Afon Cefni, aber yr oedd ynddo lanw a thrai, ac a rannai Fôn yn ddwy, Sir Fôn Fawr a Sir Fôn Fach.

Beth fu'n gyfrifol am y fath newid mewn cyfnod mor fyr o'r Sioe Sir ym Medi i'r prawf cenedlaethol yn Ebrill?

I ffurfio Cynllun Addysg Cymunedol -- mewn trafodaeth a phawb yn y Sir, i ddamgos sut y gall pob ysgol, coleg a mudiad gwirfoddol gydweithio â'i gilydd.

Eithr ymhlith eu tenantiaid a'u cydnabod yn y sir neu'r cwmwd lleol yr enillodd y bonedd eu parch a'u hawdurdod, a cheir tystiolaeth ddigon i brofi hynny.

Nid yw'n fwriad penodol, felly, i drafod rhagoriaethau a ffaeleddau un sir ond yn hytrach i gyflwyno casgliadau cyffredinol a gododd o'r astudiaeth ac sydd yn berthnasol y tu hwnt i Wynedd, ac mewn rhai achosion, y tu hwnt i Gymru.

Y mae cynghorwyr sir Rhydaman, Llafur wrth gwrs, yn eithafol eu gwrth-Gymreigrwydd.

Yn ôl Adroddiad Prif Gwnstabl Sir Gâr, W.

Mae gweithgor wedi ei sefydlu ar y cyd rhwng y tri awdurdod yn barod ond hyd yma nid oedd y Cyngor Sir wedi ymuno yn y trafodaethau, er bod Pwyllgor Polisi'r Cyngor Sir yr wythnos hon wedi argymell iddynt ddechrau cydweithredu.

Erbyn hyn aeth yn agos i ddau gan mlynedd heibio oddiar i þr bonheddig o'r enw George Bowser ddod i lawr o Lundain i ardal Penbre, yn yr hen Sir Gâr, gyda'r bwriad o gychwyn y diwydiant glo yno.

Gwyddel yw David Gepp, wedi'i fagu yn Belffast, on dwedi byw am yr ugain mlynedd diwethaf yn Llanerfyl, yn yr hen Sir Drefaldwyn.

Ar ôl bod yn ymarfer gydag arweinwyr eu hamryfal gorau daeth 200 o gantorion ifainc o bob cwr o Gymru ynghyd yn Eglwys Gadeiriol Tyddewi, Sir Benfro, i recordio ar gyfer y teledu ddarn newydd gan Karl Jenkins ar gyfer Corau Ieuenctid a Cherddorfa, a gomisiynwyd yn arbennig gan Gerddorfa'r BBC.

Daeth yn argyfwng ar ôl is-etholiad Trefaldwyn a oedd yn un ardd i'r Blaid, mewn sir lle y mesurir cyfnewidiadau mewn ysbaid o amryw o genedlaethau.

ar y ffordd rhwng dyffryn Honddu a Llangamarch...' cyn gyrru ymlaen trwy Sir Faesyfed i Loegr a Llundain.

Dengys y darluniau ar y map ddatblygiad ffurfiau'r groes a geir ar feini yn y sir.

Buont yn hael eu cyfraniad i ganu corawl yn y sir yma ar hyd y blynyddoedd hefyd.

Digwyddodd hyn bron ar ddiwedd y gwyliau ac er bod y fam a'r tad yn sylweddoli y dylent roi cyfrif am yr achlysur ar unwaith i'r awdurdodau yn y Cei, eto sylweddolsant y byddai yn rhaid iddynt aros yn hwy yn Sir Aberteifi nag y trefnasent, felly, dyma benderfynu mynd â chorff y famgu adref gyda nhw a chymryd arnynt ei bod wedi marw gartref gan hysbysu'u meddyg teulu o'r ffaith bod marwolaeth wedi digwydd a gofyn iddo ef ddelio â'r mater ar ôl cyrraedd gartref.

Rhoddwyd cyfweliadau personol i oruchwylwyr ysgolion Sul yn sir Gaerfyrddin a rhan o sir Benfro, ond wrth gwrs, nid oes sicrwydd bod yr wybodaeth ystadegol a roddwyd yn fanwl gywir, gan ei bod yn aml heb gadarnhad dogfennol.

Ni welwn fawr ddim diben mewn gwneud y Gymraeg yn brif gyfrwng addysg holl ysgolion Categori A y sir, oni ddaw'r Gymraeg wedyn yn brif iaith gweinyddiaeth gyhoeddus a mewnol ein prif sefydliadau.

Fe'i ganed yn Sir Drefaldwyn, ac ar ôl bugeilio'r ofalaeth am oddeutu naw mlynedd, dychwelodd i Sir Drefaldwyn, oherwydd gwaeledd ei fam.

Deallwyd oddi wrth y llythyr hefyd fod gan yr Awdurdod Addysg hawl i gynhyrchu a chyhoeddi llyfrau ar destunau lleol, sef testunau cyfyngedig i sir Aberteifi ac o ddefnydd i'r ysgolion.

Ganwyd ef ym Mary Street, Caernarfon, a'i addysgu yn Ysgol Sir y dref honno, gan arbenigo mewn Saesneg a Ffrangeg.

Gwrthwynebydd arall yw'r Cynghorydd Rhys Sinnett sy'n poeni am gamddefnydd o arian y cyhoedd ac yn anghytuno â barn Lyn Davies bod unrhyw gyhoeddusrwydd i Sir Benfro (boed dda neu ddrwg) i'w groesawu.

Awgryma aelodaeth Harris yng nghwmni meirchfilwyr Sir Frycheiniog ei agosrwydd at y sefydliad Seisnig.

Yr adeg honno ymestynnai o sir Benfro i rannau o siroedd Trefaldwyn a Henffordd, gan gynnwys o fewn ei ffiniau bron hanner arwynebedd Cymru.

Aeth Waldo ar ei ôl i'r Cei, a chopi o'r swyddi gwag yn y Sir gydag ef.

Yn ôl Branwen Brian Evans, cyd-gadeirydd Cymdeithas yr Iaith Gymraeg mae'n warthus fod yr Archwilydd Dosbarth yn ceisio gorfodi polisi addysg arbennig ar y cyngor ac ar y sir.

Hwy a aeth o gwmpas yr ysgolion dyddiol yn y tair sir, a'u holiaduron yn barod yn eu dwylo, gan gasglu atebion yn uniongyrchol gan yr athrawon a'r '...' .

Roedd Llanboidy a Thre-lech yn sir Gaerfyrddin.

Yr oedd tasg anferth o fawr o flaen y pwyllgor; trefnu ymgyrch trwy bob rhan o Gymru i oleuo ac addysgu a chreu argyhoeddiad ac at hyn trefnu'r gwaith manwl o fynd a ffurflen y Ddeiseb o dŷ i dŷ, nid yn y pentrefi Cymraeg yn unig ond hefyd yn yr ardaloedd poblog a Seisnig yn Sir Fynwy (Gwent erbyn hyn), Morgannwg a mannau eraill.

Fel Theophilus ei hun y mae gwreiddiau'r Athro Jenkins yn sir Aberteifi, ond Brycheiniog oedd y winllan y bu Theophilus yn llafurio ynddi am ran helaeth o'i oes ac yn Llangamarch y mae wedi ei gladdu, a hynny heb fod nepell o faes y Brifwyl eleni.

Ond yr oedd teulu arall yn Sir Gaernarfon a fynnai dorri crib Syr John Wynn a herio ei flaenoriaeth.

Yn sgil y cawdel a ddigwyddodd ynglŷn â phenodi Cyfarwyddwr Addysg dros-dro yn Sir Gâr, sylweddolodd Rhanbarth Caerfyrddin fod angen symud ymlaen o'r ddadl ynglŷn â'r penodiad unigol hwnnw at faes polisi sylfaenol a fyddai'n creu newid tymor hir yn natur y Cyngor Sir.

Roedd pawb o'r farn mai Brad Roynon oedd y drwg yn y caws ac mai ei benodiad ef fel prif weithredwr oedd dechrau'r gofidiau yn Sir Gaerfyrddin.

O gymhwyso'r syniadau hyn at Ogledd Iwerddon, byddai Ulster, yn eu cynllun hwy'n cynnwys naw sir yn hytrach na chwech.

Hwy a dderbyniodd sialens y Weinyddiaeth, y byddai'n rhaid i'r llyfrau hyn fod â'u hapêl yn gyfyngedig i sir Aberteifi.

Gall y Stiwt fod yn ganolfan y ddrama a cherdd yn yr ochr hon o Sir Clwyd a phwy a wyr na ellir sefydlu cwmni bach proffesiynol o actorion yma a fyddai'n gwasanaethu'r gymdogaeth drwy'r ysgolion a'r neuaddau bach gwledig.