Cyfeddyf hi 'fod ynddi bethau sy'n dal yn dywyll i mi, er pob ymdrech i'w deall yn iawn' ac meddai Gwenallt gynt, 'mae symboliaeth ei soned 'Mabon' dipyn yn dywyll i mi'.

Un o'i hoff gerddi oedd soned Saunders Lewis, 'Rhag y Purdan'.

Mewn soned arall, 'Y Rhufeiniaid' (Synfyfyrio), mae ef yn ceryddu'r gwŷr a adeiladodd yr Ymerodraeth Rufeinig, nid am fod yn ormweswyr creulon a diystyrllyd o hawliau pobloedd eraill, ond am fethu â sylweddoli na fyddai eu gweithiau hwy yn parhau yn dragwyddol.

Prun bynnag am hynny, fe ymddengys i mi fod THP-W yng nghlo'r soned 'Dychwelyd' yn son am rywbeth tebyg iawn i Nirvana'r dwyreinwyr, sef math o anfodaeth na ellir ei amgyffred mewn unrhyw dermau daearol.

Mae soned ganddo â'r teitl 'Madrondod' sydd yn mynegi ei deimladau wrth ddarllen, fel y dywed yntau mewn nodyn ar y dechrau, 'yn llanc, lyfr o delynegion Cymraeg newydd'.

Cymerer y gyntaf o'r wyth soned hyfryd hyn, a sylwer, nid yn unig ar brudd-der y thema fel sy'n arfer, eithr ar y seiniau ystyrlon sy'n corffori'r teimladau hyn: Barddonais yn y cyfnos, O!

Cymerer wedyn ran olaf Soned XXXI: Cusana'r lloer y lli, mae'r ffrydiau'n dwyn I'r wendon serch-sibrydion llyn a llwyn, Ac awgrym ddaw i ddyn drwy gyfrin ddor Y cread o ryw undeb dwyfol hardd A dreiddia drwy'r cyfanfyd; tithau'r Nos, Delweddu wnei y dylanwadau cudd; O'r llwydwyll byw-ymrithia i wyddfod bardd Ei ddelfryd hoff, a genir odlig dlos Neu awdl gain neu farwnad felys-brudd.

Eto, a dychwelyd at soned VI, y mae'r ailadrodd cystrawennol ar ddechrau'r llinellau cyflythrennol hyn.

Williams Parry yn ei soned iddo, gellir ystyried chwechawd clo honno yn ddisgrifiad cyffredinol o'r dyn: Hen arglwydd ansoddeiriau a thwysog iaith, Pa fath wyt ti, neu o ba gymysg dras Pan yw pob dychan a phob can o'th waith Yn llawn o ryfel ac yn llyn o ras, O saint a phariseaid, moelni a moeth Llesmeiriol ymchwydd ac uniondra noeth?

Fel mae'n digwydd, mae'r Cor Meibion yr wyf yn aelod ohono, sef Cor Bro Glyndŵr (er mwyn y troednodwyr), yn canu gosodiad Bryceson Treharne o soned 'Dychwelyd' TH P-W; gosodiad teilwng, greda i, sydd yn llwyddo i danlinellu grym y soned ac i gyfleu dehongliad cerddorol o un JR ar ddiwedd ei ymdriniaeth.

O'r wyth soned a restrais uchod nid dyma'r orau na'r bwysicaf o ddigon, ac eto y mae'n bur nodweddiadol ei thechneg.

Mentrwn innau awgrymu fod Elphin yn yr wyth soned hyn, os nad yw'n cyrraedd uchelderau De Musset a Novalis, ac er gwaethaf ei adfeiliaeth ber-bydredig fin de siecle, wedi cyrraedd lefel o orffennedd deallus sy'n tra-rhagori ar lawer o feirdd y ganrif ddiwethaf a gyfrifir rywsut yn haeddiannol o'n sylw.

Wrth i'r olygfa ddod i'r golwg yn ffram y bwlch - yr Wyddfa a Moel Hebog a phenrhyn Llŷn, Ardudwy a Mochras a'r mor ac Enlli - dyfynnodd fy nhad o soned Keats: .

'Pa fodd bynnag y dehonglir cystrawen ryfedd llinellau ola'r soned...' yw sylw'r Athro Llywelyn Williams: nid wyf yn bendant sicr beth yw ei anhawster oni lygatynnwyd yr Athro gan y cyd-destun i dybied mai 'cenir' a oedd yma, ac nid ffurf 'amhersonol' geni.

Er enghraifft, ystyriwn y soned 'Dychwelyd' a nodais eisoes.

Pa mor wahanol felly yw'r gwyddonydd a'r bardd, sy'n galw'i sinthesis yn soned neu delyneg, dyweder.