Fel hyn y sonia Watcyn Wyn am y tylwyth mewn ysgrif goffa o'i eiddo i Ddafydd Williams, Pen-y-graig, Brynaman:

Sonia RT Jenkins yn y darn uchod am 'ysblander gweledigaeth proffwyd'.

Sonia ymhellach am ei ddiffyg cefndir llenyddol Cymraeg ar yr aelwyd, er bod yno ddigon o lyfrau - rhai meddygol a chrefyddol gan mwyaf.

Sonia am un llong a oedd mor brin ei bwyd fel pan brynodd y Capten luniaeth yn ynys St.

Sonia Watcyn am bedwar o frodyr - Richard, Watkin, William a Morgan Williams.

Troes yn ôl i siarad efo rhywun a gwnaeth y ffordd y daliodd ei ben am ennyd i lun Sonia Lloyd lenwi meddwl Sioned unwaith eto.

Sonia am bobl sy'n arwain diwylliant yn llywodraethu syniadau am gelfyddyd:

Sonia'r gweddi%au am wrthdaro rhwng Maelgwn Gwynedd a'r santes, ond nid yw'n eglur beth oedd achos y gynnen rhyngddynt.

Sonia Cyd-Bwyllgor Addysg Cymru yn ei gyfarwyddiadur ...

Cafodd hyd i ragor o bapurau Sonia Lloyd fodd bynnag a methai'n lân â deall pam nad oedd y rheini'n cynhyrfu Watcyn Lloyd a pham nad oedd arno unrhyw awydd cuddio'r rheini rhagddi.

Sonia Trevor Fishlock yn un o'r lyfrau ar Gymru am ddarlithydd prifysgol yn siarad yn ddirmygus am ymdrechion gwraig ddi-Gymraeg i feistroli'r iaith.

Sonia am ddarllen y beirdd Lladin fel gwaith cartref yn ystod gwyliau'r ysgol a phrofi eu 'clasuroldeb dwys', ac wedyn troi at y llyfr Cymraeg newydd, a chael cymaint o bleser ynddo nes gadael 'ei Horas a'i Gatwlws ar y llawr, / Yntau ar newydd win yn feddw fawr'.

O dan 'cynnwys' sonia am y llinynnau sy'n clymu dynion - (a) iaith gyffredin, (b) tir cyffredin, (c) diwylliant cyffredin, a (ch) bywyd economaidd cyffredin.

Sonia'r Beibl am Dduw yn dewis Asyria neu Fabilon i wneud ei waith, ac y mae'n ddigon naturiol credu, fel y gwna rhai, ei fod wedi dewis Groeg a Rhufain hefyd, gyda'u diwylliant cyfoethog, i dasg arbennig.

Sonia R. T. Jenkins yn un o'i lyfrau am borthmyn y ddeunawfed ganrif yn gyrru'r gwartheg drosodd o Gymru i ffeiriau Lloegr; nid gwartheg a yrrwyd o Gymru i Loegr yn y tridegau ond hufen pobl ieuanc y genedl.

Fel hyn y sonia'r Parchedig Tom Davies, Llandysul amdano:

"Pa beth sy'n gwahaniaethu cymundod cenedlaethol oddi wrth gymundod politicaidd?" Sonia am gylymau gwaelodol sy'n rhwymo dynion ynghyd.

Sonia ef ei hun am fod wrth draed y Dr William Morgan a dywedir iddo fod yn Ysgol Rhuthun am ryw hyd pan oedd yr Esgob Parry yno'n athro.

Diau bod yr ystyron wedi cawlio erbyn y drydedd ganrif ar ddeg pan sonia testun arbennig am 'anfon (lago) yr ard y gynnull cawl y wneithur bressych'.

Er hynny, digon o waith fod y Gymdeithas wedi cyflawni'r ail ddiben y sonia OM Edwards amdano, sef 'cyfarwyddo pob dyfodiad o Gymro welid yn Rhydychen, oblegid er bod rhai o'r aelodau, ac OM Edwards yn arbennig yn eu plith, wedi ceisio gwneud hynny, ni wnaeth y Dafydd fel cymdeithas nemor yn y cyfeiriad hwn, a hynny, mae'n debyg, oherwydd mai cymdeithas fechan y bwriadwyd iddi fod, ac mai cymdeithas fechan fu hi ar hyd y blynyddoedd cynnar, beth bynnag am y blynyddoedd diweddarach.

Yn ystod abadaeth Lewis Tomas hefyd y canodd Tomas ab Ieuan ap Rhys ei gwndid nid anenwog lle sonia am ei gysylltiad bore a Margam ac am ei ddymuniad i gael ei gladdu yno.