Ac ail-ddatganwyd egwyddorion sylfaenol Cymdeithas yr Iaith mewn cynnig gan Angharad Tomos a Dafydd Morgan Lewis, sef bod Cymdeithas yr Iaith yn fudiad sosialaidd, ei bod yn fudiad di-drais sy'n credu mewn heddychiaeth ymosodol ac yn cymryd cyfrifoldeb am ei weithredoedd.

Pwysleisia Angharad Dafis yn ddiddorol iawn mai: Diben creu Wil James yw dangos na ellir chwalu'r hen drefn a chreu trefn newydd sosialaidd o fewn i'r werin ei hun.

Yr oedd y cynnig sosialaidd yn rhy fanwl, gan nad oedd y Blaid eto'n ddigon cryf i fod yn manylu fel petai hi ar fin ennill awdurdod i ddeddfu.

Yr oedd y cynnig arall yn y pegwn arall: gan nad oedd yn manylu, yr oedd yn ymddangos fel petai'n gorseddu egwyddorion y byddai pawb y tu allan i'r Blaid yn eu dehongli'n wrth-sosialaidd ac yn wrth-werinol.

Sefydlu'r Drydedd Reich yn Yr Almaen, Hitler yn ffurfio baner swastika newydd i'w blaid, Plaid Sosialaidd Genedlaethol Yr Almaen, sef y Blaid Natsïaidd.

Buasai llawer yn dweud, a minnau'n eu plith, fod y gwerinwyr sosialaidd a chomiwnyddol a aeth i Sbaen i ymladd yn erbyn Ffasgaeth yn well Ewropeaid, ac yn well Cymry, hefyd, ar y pryd, nag aweinwyr bwrgeisaidd y Blaid Genedlaethol.

Yr oedd ar raglen y Gynhadledd gynnig oddi wrth un o ganghennau'r Gogledd, yn galw am ymwrthod â pholisi economaidd tybiedig y Blaid, a mabwysiadu polisi pendant sosialaidd; yr oedd y cynnig yn faith iawn, gan ei fod yn manylu'n llawn am yr hyn a olygid.

Gweld y drafodaeth am ffederaliaeth Ewrop yn 'beth iach' y mae'r Prif Weinidog Lionel Jospin, llywydd y Blaid Sosialaidd.

Lladd cenedlaetholdeb yw pregethu i etholwyr Cymru mai mantais economaidd iddynt hwy fyddai fod gan Gymru annibyniaeth neu mai felly'n unig y cânt hwy lywodraeth sosialaidd.

Prif Ddigwyddiadau Hanesyddol Sefydlu'r Drydedd Reich yn Yr Almaen, Hitler yn ffurfio baner swastika newydd i'w blaid, Plaid Sosialaidd Genedlaethol Yr Almaen, sef y Blaid Natsïaidd.

Disgrifir ei brofiadau yn y carchar yn ystod y Rhyfel Byd cyntaf fel gwrthwynebydd sosialaidd i'r rhyfel.

Mae lle i feirniadu ar eiriad y datganiad yna, wrth gwrs; ond mae'r safbwynt y mae'n ceisio i fynegi yn hollol iach - a sosialaidd.

Gweriniaeth sosialaidd un blaid yw hi.

Sefydlu Mudiad Sosialaidd Gweriniaethol Cymru.