Ni ddefnyddiai lein ond i gychwyn gwal neu adeilad er mwyn cael y mesur a'r sylfaen--a dyna hi wedyn; dibynnai'n gyfangwbl ar ei Iygad a synnwyr bawd a byddai pob gwal yn berffaith union.

Anodd i Ewropeaid a fagwyd yn y traddodiad gwleidyddol Rhufeinig ydyw ystyried unrhyw beth heblaw gallu awdurdodaidd yn sylfaen bywyd gwleidyddol, ond egwyddor waelodol athroniaeth Gandhi oedd gwasanaeth.

Bu'r blasuron Groeg a Lladin yn sylfaen i addysg yng Nghymru, fel yng ngweddill Ewrob, o'r Oesoedd Canol hyd y ganrif ddiwethaf.

Un bore denodd sŵn ffidil yn canu ei sylw ac aeth at ddrws siop i weld criw o gerddorion yn gorymdeithio ar hyd y stryd ac yn ceisio cyhoeddi beth oedd sylfaen eu ffydd.

Ond o leiaf bydd hyn yn dangos teyrngarwch y cynghorwyr at y Gymraeg ac yn gosod sylfaen i'w ddefnyddio yn erbyn unrhyw fygythiad i newid cymeriad ardal gyda datblygiadau anghydnaws ac annerbyniol i'r gymuned leol.

Cred rhai y bydd y claf farw os daw dwy ochr yr Eryrod ynghyd o gwmpas y corff ond ni wyddys beth yw sylfaen y gred.

Egwyddor greiddiol Dyma un o'r darnau gwybodaeth mwyaf gwerthfawr y gellid eu rhoi i unrhyw athro mewn hyfforddiant byth: sylfaen ymwybod â'r patrwm cynyddu cydgysylltiol.

Gosodwyd y cerrig sylfaen gan Master Lloyd Mainwaring, Bwlchybeudy, a Mr ET John, aelod seneddol tros Ddwyrain Dinbych, a oedd hefyd yn Gymro gwladgarol, ac yn siarad yr iaith.

Byddai canlyniadau'r arolwg yn werthfawr er cryfhau polisi%au tai y cynllun lleol newydd a gosod sylfaen ar gyfer strategaeth tai y Cyngor drwy ddatgelu gwybodaeth ynglŷn â'r cymunedau hynny lle 'roedd angen gwirioneddol yn bodoli ar gyfer tai rhesymol eu pris.

Carreg sylfaen ei chynlluniau yw datganoli grym ac awdurdod i'r eithaf.

Fodd bynnag, rhaid bod yn reit ofalus wrth dderbyn hyn, gan fod economi Cymru yn dechrau adfywio o sylfaen cryn dipyn yn is, ac ni welwyd effeithiau'r twf i unrhyw raddau o werth yng Ngogledd Orllewin Cymru.

Dyma'r schitsophrenia gwleidyddol diweddaraf, a hyd yn hyn ni chafwyd ymgais i egluro'i sylfaen athronyddol nac ymarferol.

Llwyddodd BBC Adnoddau, Cymru i wella ar y targedau ariannol ar gyfer 1999/00 yn sgîl incwm gwaelodol cynyddol yn ogystal â pharhau i leihau costau oherwydd holl ymdrechion staff BBC Adnoddau, Cymru i sicrhau llwyddiant i'r busnes hwn ynghyd â'r awydd i gryfhau a chynnal y sylfaen grefft ar gyfer BBC Cymru.

Yn yr un modd mewn ardaloedd di-Gymraeg, gallasai'r peuoedd hyn weithredu fel sylfaen i ail-sefydlu rhwydwaith o gymdeithasau Cymraeg allasai greu impetws ieithyddol deinamig.

Fel rheol, pwysleisiant mai sylfaen meithrin medrau yn yr amryfal agweddau ar y cwrs addysg yw cynnig profiadau dysgu uniongyrchol sy'n hybu diddordeb, chwilfrydedd a mynegiant plant ifanc.

Yr ymchwil hwn yn ei agweddau academaidd ac ymarferol fydd sylfaen y cwrs diploma a gynigir yma.

Cofiai sefyll ar y sylfaen, ugain mlynedd yn ôl, cyn i'r muriau gael eu codi, a cheisio meddwl be oedd yn eu haros yn y tū newydd hardd.

Y capel oedd sylfaen y patrwm hwnnw: Aem yno bron bob nos yn yr wythnos ac eithrio nos Sadwrn, ac yr oedd ein Suliau'n arbennig o lawn.

Mae gan y BBC gyfrifoldeb i ehangu sylfaen ei wasanaethau hefyd, a thrwy sylfaen mwy strategol y gall rhaglenni BBC Cymru barhau i ddenu gwylwyr a gwrandawyr.

Eglurodd y cefndir i ffurfio'r cynllun lleol, gyda'r nod o osod sylfaen gadarn i wneud penderfyniadau teg a chyson ar geisiadau cynllunio.

Cymraeg yn bwnc craidd mewn ysgolion Cymraeg ac yn bwnc sylfaen yn y gwedd ill.

Yn union fel y daeth hynny'n sylfaen ffydd Israel trwy gydol ei hanes diweddarach, mynnai'r Cristionogion mai trwy Iesu y cyflawnodd Duw waredigaeth ei bobl maes o law.

Sylfaen yr ymwybyddiaeth fodern, meddai, oedd ymdeimlad o annibyniaeth ar allanolion ynghyd â ffydd yng ngallu'r dyn unigol i ateb cwestiynau dyrys bywyd drosto'i hun.

Ond nid oedd y symudiad yma i ffwrdd oddi wrth y sectorau traddodiadol yn cael ei adlewyrchu mewn ymlediad o'r sylfaen economaidd er mwyn darparu marchnad gyflogaeth fwy amrywiol.

Mae darpariaeth feithrin cyfrwng Cymraeg effeithiol a hygyrch yn hanfodol ar gyfer cynnig sylfaen dda o Gymraeg i blant sy'n siarad Cymraeg ac i blant sy'n dysgu siarad Cymraeg.

Wrth edrych yn ôl ar flynyddoedd cynnar Plaid Cymru fe'n hargyhoeddir ar unwaith mai gwyr glew a gwragedd dewr a'i sylfaenodd, H. R. Jones, Saunders Lewis, Lewis Valentine, D. J. Williams, J. E. Jones, Kate Roberts; amser a ballai i mi fynegi am J. P. Davies, Ben Owen, Ambrose Bebb, Mai Roberts, Cassie Davies ac eraill, y rhai a roddodd fudiad rhyddid Cymru ar sylfaen ddiogel.

Sylfaen ffibr optegol yw ei chraidd tenau iawn o wydr neu silica, wedi'i orchuddio â gwydr o indecs plygiant llai.

'Cartrefi ar gyfer angen lleol' yw carreg sylfaen Tai Eryri fel cymdeithas sy wedi ei leoli'n gadarn yn y Gymru Gymraeg.

Nid cred negyddol yw hon, ond yn hytrach sylfaen i ddull cadarnhaol ac ymosodol o weithredu.

Cofnodir agweddau ar ddatblygiad y plentyn cyfan mewn proffil sylfaen a all fwydo mewn i Gofnod Cyrhaeddiad Cynradd lle nodir cyrhaeddiad y plentyn mewn perthynas â'r Cwricwlwm Cenedlaethol a'r Cwricwlwm Cyflawn.

Hyn yw sylfaen cenedlaetholdeb Cymreig.

Y mae hyder yn sylfaen i gynnydd.

Mae hyn yn dangos yn glir y gwendidau sydd yn y sylfaen gyflogaeth yng Ngwynedd o'i chymharu â siroedd a rhanbarthau eraill.

Ond y pentref unigol (a'r gweithle) yw sylfaen bywyd cymunedol naturiol neu anffurfiol y mwyafrif o drigolion ac, ar y lefel hon y creir ymwybyddiaeth o berthyn i gymuned organig ac amlochrog o'i gwrthgyferbynnu â pherthyn i fudiad neu garfan diddordeb arbennig.

Beth ddylai fod yn sylfaen i bob gwybodaeth i'r sawl sy'n cynllunio ail iaith i'r Cwricwlwm Cenedlaethol?

Sylfaen y gymdeithas sefydlog oedd yr uned boliticaidd gyda'i rhaniadau a'i dosbarthiadau trefniadol.

Er hynny, yr oedd yr ysgol Sul yn gosod sylfaen da ac yn deffro uchelgais pobl i ysgrifennu.

Yr oedd gwneud y fath hawl, wrth gwrs, yn mynd at wreiddyn a sylfaen y berthynas rhwng Cymru a Lloegr, yn tanseilio'r berthynas honno, ac yn gosod i fyny deyrngarwch newydd yn lle'r teyrngarwch i'r wladwriaeth Brydeinig y disgwylid i bob Cymro, fel pob Sais, ei roddi a'i arddel yn rhinwedd ei ddinasyddiaeth.

A'r olaf o'r ystyriaethau ydyw'r lleihad parhaol ym maint ein diwydiannau cynhyrchu nwyddau gorffenedig - hynny yw, ein sylfaen diwydiannol.

Agor meysydd dysg - dyna sylfaen dyneiddiaeth, a dyna yn y pen draw a barodd orseddu'r ieithoedd brodorol.

Bydd yr astudiaethau hyn yn codi o'r gwaith a gyflwynir yn ystod yr oriau cyswllt, wedi'u seilio ar ddamcaniaethau a sylfaen academaidd, ac yn cynnig cyfle i asio'r syniadaeth a gyflwynir gydag ymchwil dosbarth ar raddfa fechan.

Daeth goruchafiaeth yr iaith Ffrangeg i ben yn Lloegr, a daeth tafodiaith canolbarth Dwyreiniol Lloegr yn sylfaen Saesneg fodern.

Llwyddodd BBC Adnoddau, Cymru i wella ar y targedau ariannol ar gyfer 1999/00 yn sgîl incwm gwaelodol cynyddol yn ogystal â pharhau i leihau costau oherwydd holl ymdrechion staff BBC Adnoddau, Cymru i sicrhau llwyddiant i'r busnes hwn ynghyd âr awydd i gryfhau a chynnal y sylfaen grefft ar gyfer BBC Cymru.

Ni chofiaf weld y geiriau dadleuol uchod yn eu cyd-destun gwreiddiol, ond, os nad wyf yn camgymryd, yr hyn yr oedd gan Dr T Gwynn Jones yn ei feddwl oedd fod pwnc yr iaith yn un mor llosg nes ysgogi rhai Cymry i feddwl ac i weithredu'n gam, hynny yw, yn anghyson â'r egwyddorion hynny sy'n sylfaen i ffyniant cymdeithas wâr.

Syniad arall a gafwyd oedd "homologous structures" - nid oedd adlewyrchiad nag adgynhyrchiad yn digwydd rhwng y broses uwch- ffurfiannol a realiti'r sylfaen economaidd, ond yr oedd y strwythurau yn 'cyfateb' i'w gilydd, a gellid canfod y gyfatebiaeth hon trwy ddadansoddi.

Sylfaen y deddfau hyn yw cydnabod Catalaneg fel priod iaith Catalonia a rhoi statws swyddogol iddi.

Sylfaen y cyfan o'r ad-drefnu hwn yw'r rhif cyfrin y meddyliodd y biwrocratiaid amdano.

Oherwydd dinistrio sylfaen bentrefol ein hiaith rhaid creu sylfaen newydd iddi; troedle a fedr wrthsefyll bygythiadau'r mewnlifiad cyson o Saeson i'r ardaloedd gwledig, a throedle a fedr gymathu nifer sylweddol ohonynt heb danseilio'r iaith a'r diwylliant Cymraeg.

Er mwyn gwneud penderfyniadau doeth yn y byd sydd ohoni mae'n ddefnyddiol bod â sylfaen reit dda o gefndir gwybodaeth wyddonol.

Fedrai Ynot Benn ddim aros y dydd pan welai Affos y Brenin yn gosod carreg sylfaen y Casino Newydd a'r ddau fwldoser mwya'n y byd o bobtu iddo, yng nghanol y Lotments.

Y mae eisiau cydnabod mai menter ar y cyd yw addysg plentyn meithrin ac y gall ansawdd y berthynas sy'n cael ei greu rhwng rhieni a'r athrawon/gweinyddesau meithrin yn yr ysgol fod yn sylfaen i bartneriaeth bwysig ac yn fantais i'r ysgol, y rhieni, ac yn bwysicaf oll, i'r plentyn.

Pan ddaeth taid y Frenhines yma ddechrau'r ganrif i osod carreg sylfaen y Llyfrgell roedd pawb yn Frenhinwyr pybyr.

Dyma sylfaen eciwmeniaeth efengylaidd Wroth, Cradoc, Llwyd, Henry Walter a'r gweddill ohonynt.

Ar gefn hyn, gellir nodi fod lleihad yn y sylfaen diwydiannol yn eithaf cyffredin ar draws y byd (ac eithrio'r Eidal, yr Almaen a Japan).

Dilema'r diwylliant lleiafrifol yw ei fod mewn cymaint o beryg cael ei ddifodi, fel bod raid i'w gynheiliaid gyfaddawdu rhywfaint trwy greu sylfaen o ddeunydd cydymffurfiol 'er mwyn cadw'r iaith yn fyw' cyn y gall fforddio lleiafswm o ddeunydd cwestiyngar anghydffurfiol sy'n mynd i wneud yr iaith yn werht byw trwyddi.

Mae'r ymdriniaeth o'r cwmwd fel yr uned oedd yn sylfaen gweinyddu yr arglwydd Cymreig yn ddadlennol yn ogystal a'r un o'r treflannau.

Dyma garreg sylfaen ei gynulleidfaoliaeth.