Llwyddes i ffeindio Craig drw fy mowyd." Ymlaen wedyn: "Wen i'n darllen y Beibl drwddo o'r dechre i'r diwedd pan wên i ar y môr ond nawr fydda i yn cadw at y Salme a'r Testament Newydd.

Uchafbwynt y llys godidog hwn oedd cyfieithu'r Testament Newydd a'r Llyfr Gweddi i'r Gymraeg.

Yn y drydedd, ceisiaf ddangos mai cydgenedlaetholdeb yn hytrach na byd digenedl yw gwrthrych gobaith y Testament Newydd yn ei wedd fydgofleidiol.

Perthynai'r ddwy, yn eu ffyrdd gwahanol, i fudiad llenyddol pur boblogaidd yn Ffrainc tua dechrau'r drydedd ganrif ar ddeg: mudiad a welai ar y naill law ymgais i gysylltu'r chwedl Arthuraidd (cyfraniad mwyaf Cymru i ddychymyg Ewrop, o bosibl) â chyfnod y Testament Newydd a sefydlu'r Greal Sanctaidd yn un o brif themâu llên Ffrainc, a mudiad a oedd yn dyst ar y llaw arall i symud pendant oddi wrth yr hen arfer Ffrengig o gyfansoddi naratif ar fesur ac odl i lunio stori%au rhyddiaith.

Ceir cysylltiad agos rhwng y ffilm olaf hon â choel sy'n seiliedig ar gyfeiriad yn un o lyfrau'r Testament Newydd.

Ynghanol yr helynt hon y cyflawnodd Morgan waith mawr ei fywyd, sef cyfieithu'r Hen Destament (ac eithrio'r Salmau) a'r Apocryffa o'r newydd i'r Gymraeg, a diwygio cyfieithiadau William Salesbury o'r Salmau a'r Testament Newydd - fel y clywsoch yn gynharach fore heddiw, fe gafodd Salesbury beth help gyda'r Testament Newydd gan Richard Davies a Thomas Huet.

Yn naturiol y mae dehongliad y Testament Newydd ar waith Crist yn adleisio'r elfennau offeiriadol a phroffwydol yn niwinyddiaeth yr Hen Destament.

Dyna'r neges a glywir hefyd yn y Testament Newydd.

Felly gwelir fod y Testament Newydd yn defnyddio amrywiaeth o drosiadau, bron bob un ohonynt yn deillio o syniadau yn y grefydd Iddewig, i ddisgrifio gwirionedd canolog iachawdwriaeth drwy Grist.

Yn Cwassanaeth Meir fe gâi saith Salm ar hugain mewn Cymraeg mydryddol ac un mewn rhyddiaith, heblaw rhai darnau o'r Testament Newydd ac ychydig adnodau o'r Apocryffa.

Côf da gennyf gael cyfle a minnau'n efrydydd glas yn y Brifysgol, i ymweled ag un Coleg Diwinyddol a mynd i'r dosbarth ar y Testament Newydd.

Yn y Testament Newydd

Bod y Beibl cyfan, gan gynnwys y Testament Newydd a'r Hen, ynghyd â Llyfr y Weddi Gyffredin a Gweinyddiad y Sacramentau, fel y mae ar arfer yn y Deyrnas hon yn Saesneg, i'w gyfieithu'n gywir ac yn fanwl, ac .

'Roedd Tyndale yn hyddysg yn ieithoedd gwreiddiol y Beibl, ond mae'n amlwg fod ei fersiwn o'r Testament Newydd yn ddyledus i fersiwn Erasmus a'i fod yn gyffredinol yn drwm dan ddylanwad fersiwn Luther.

Tynnwyd y papur, ac yn y twll fe ddowd o hyd i un o'r cyfieithiadau cyntaf o'r Testament Newydd, a'r enw ar ei glawr oedd "Catherine Cadwaladr".'

Ond yn lle eu hateb yn onest, yr hyn a wnaeth yr arbenigwr ar y Testament Newydd oedd glaswenu a chracio jôc fach lywaeth a ddangosai mewn ffordd Gristionogol glws y fath glown oeddwn i fod wedi paldaruo codi'r fath gwestiynau.

Yr oedd hwnnw'n galw am fynd yn ôl at symlrwydd y Testament Newydd, gan bwysleisio ochr ddeallusol ffydd, gweinyddu'r Cymun bob Sul a chynyddu nifer yr henuriaid yn yr eglwysi.

Wedi mynd trwy danchwa'r dosbarth Ysgol Sul hwnnw yn Seilo (ac wedi darganfod The Future of an Illusion, o waith Freud yn llyfrgell y Coleg Ger y lli ryw ddeuddydd cyn Sul y danchwa!), 'doedd dim rhaid i mi wrth na Rudolf Bultmann na Phaul Tillich na'r un enaid arall i'm hannog i ddadfythu'r Testament Newydd.

Hyd yn oed cyn ysgrifennu'r un o efengylau'r Testament Newydd yr oedd y tueddiad wedi ymwreiddio ymhlith y Cristnogion hynny a ystyriai Rufain yn hytrach na Jerwsalem yn ganolfan y byd.

Y prif gwestiwn y mae'n rhaid i ni ei wynebu o fewn i'r Testament Newydd ynglŷn â'r iawn yw paham y bu Crist farw.

Gobeithio y ca i ddigon o amser i ddarllen y Testament Newydd 'to." Ar Noson y Groglith gofiadwy honno agorais ei Feibl a gweld fod y set rubannau yn lliwiau gwyliau'r eglwysi yn nodi'r penodau a'r pennawd "Cariad Paul at y Thesaloniaid.

Un o'r gwyr a effeithiodd arno oedd Thomas Gerard, gwr a fu'n brysur iawn yn dosbarthu Testament Newydd William Tyndale a llyfrau Lutheraidd.

'Roedd Testament Newydd Tyndale yn dal yn waharddedig yn Lloegr, ond mae wynebddalen Beibl Coverdale a Beibl Mathew yn datgan eu bod wedi eu trwyddedu gan y brenin (Harri Vlll).

Y tebyg yw mai ffugenw oedd y 'Thomas Mathew' hwn, ac mai ei amcan oedd celu'r ffaith mai eiddo Tyndale oedd Testament Newydd y Beibl hwn a'r rhannau o'r Hen nad oeddent wedi eu cymryd o Feibl Coverdale.